Μια συνέντευξη των Χρίστου Παπαμιχαήλ και Κατερίνα Σαραντίδου από την ομάδα της Liminal_τον Πολιτιστικό Οργανισμό που προτείνει και υλοποιεί την μετάβαση σε μια περισσότερο συμπεριληπτική και προσβάσιμη τέχνη.
Μια ομάδα καλλιτεχνών και επιστημονικών συνεργατών που δρούν και δημιουργούν με άξονα τον άνθρωπο, για μια ισότιμη Πρόσβαση στον Πολιτισμό.
H Liminal, με λίγα λόγια. (Τί είναι;)
Η liminal είναι ένας οργανισμός που δημιουργεί τις συνθήκες για μια πολιτιστική δραστηριότητα που αφορά, όσο το δυνατόν, περισσότερους ανθρώπους. Ασχολείται κυρίως με το θέατρο και τις τέχνες γύρω από αυτό, ενώ οι δράσεις της προσεγγίζουν τόσο τον άνθρωπο καλλιτέχνη όσο και τον άνθρωπο θεατή.
Οι τρεις βασικοί πυλώνες των δραστηριοτήτων της είναι η (συν)εκπαίδευση, οι υπηρεσίες προσβασιμότητας και οι παραγωγές θεαμάτων.
Μέχρι σήμερα έχει συνεργαστεί με περισσότερες από 20 θεατρικές παραστάσεις, δημιουργώντας για αυτές συνθήκες προσβασιμότητας, καλύπτοντας διαφορετικές ανάγκες του κοινού, ενώ έχει πραγματοποιήσει πολλά συμπεριληπτικά εργαστήρια και σεμινάρια. Αυτή την περίοδο, μεταξύ άλλων, προετοιμάζει και την πρώτη της θεατρική παραγωγή.
Πώς βλέπει η Liminal την “αναπηρία”, την διαφορετικότητα των ανθρώπων;
Η διαφορετικότητα ή μάλλον ακόμη καλύτερα η ποικιλομορφία είναι ένα φαινόμενο που συναντιέται στη φύση και είναι αναγκαίο για την αρμονία και την εξέλιξη της ζωής. Είναι ένα στοιχείο που εμπλουτίζει τη ζωή και κάνει την ανθρώπινη συνύπαρξη περισσότερο ενδιαφέρουσα και λιγότερο βαρετή! Έτσι λοιπόν και η τέχνη, ως μέσο έκφρασης της ζωής εμπλουτίζεται, μεταμορφώνεται, αλληλεπιδρά και εξελίσσεται συνεχώς μέσα από την ποικιλομορφία που την χαρακτηρίζει.
Οι δράσεις της Liminal συμπεριλαμβάνουν όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως κοινωνικών, φυσικών, εθνικών, γλωσσικών ή άλλων χαρακτηριστικών, αρκεί να έχουν την διάθεση για συν-δημιουργία και ανταλλαγή μέσα από την τέχνη και να είναι ανοικτοί να αλληλεπιδράσουν μέσα σε ομάδα.
Με ποιούς τρόπους υλοποιείται η Συμπερίληψη, των ανθρώπων με κάποιες μορφές αναπηρίας, στην Θεατρική Τέχνη; Ρωτώ, έχοντας στο μυαλό μου το νέο project σας: “η Liminal… στο σανίδι”.
Όπως γνωρίζετε μέχρι και τον περασμένο Φεβρουάριο, ένα Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ 370/1983), χρησιμοποιώντας τον όρο της «αρτιμέλειας», απέκλειε υποψήφιους με αναπηρία από τις εισαγωγικές εξετάσεις στις ανώτερες δραματικές σχολές.
Το Υπουργείο Παιδείας με νομοσχέδιό του, κατάργησε την σχετική αναχρονιστική διάταξή του, δίνοντας στους ανθρώπους με αναπηρία, πρόσβαση στο δικαίωμα να σπουδάσουν σε δραματικές σχολές. Η άρση του νόμου αποτελεί μια σημαντική ιστορική στιγμή, αποτέλεσμα μακρόχρονης διεκδίκησης και ένα σημείο εκκίνησης για το πώς ο νόμος θα εφαρμοστεί από εδώ και πέρα.
Υπάρχουν κενά, όπως το γεγονός ότι αφορά τις ιδιωτικές δραματικές σχολές και όχι τις κρατικές και ότι δεν συμπεριλαμβάνει και τις σχολές χορού αντίστοιχα, ωστόσο σίγουρα η εξέλιξη αυτή, μόνο ως θετική μπορεί να χαρακτηριστεί. Αυτή τη στιγμή,στην Ελλάδα, υπάρχουν θεατρικές ομάδες αλλά και ομάδες χορού- ατόμων με αναπηρία, ενώ τα τελευταία χρόνια ομάδες από άτομα με και χωρίς αναπηρία, συχνά αποκαλούμενες ως μεικτές, έχουν κάνει την εμφάνισή τους στο καλλιτεχνικό πεδίο.
Ωστόσο, καλλιτέχνες με αναπηρία απουσιάζουν από την “mainstream” σκηνή των παραστατικών τεχνών αλλά και οποιασδήποτε άλλης μορφής τέχνης. Αρκεί να αναρωτηθούμε, πότε ήταν η τελευταία φορά που είδαμε σε μια θεατρική παράσταση έναν ηθοποιό με αναπηρία. Το ίδιο ερώτημα τίθεται και στην πλευρά των θεατών. Πόσο συχνά θα καθίσουμε δίπλα σε έναν κωφό ή έναν τυφλό άνθρωπο για να απολαύσουμε μια θεατρική παράσταση;
Με λίγα λόγια η τέχνη και ειδικότερα η τέχνη του θεάτρου, με την πραγματική της υπόσταση και όχι ως θεραπευτικό εργαλείο, αυτή την στιγμή στη χώρα μας δεν είναι συμπεριληπτική, αποκλείοντας ένα μεγάλο μέρος ανθρώπων από αυτήν, ως καλλιτέχνες και ως κοινό. Μέσα από τις δραστηριότητες της, η liminal στοχεύει στην εξάλειψη αυτού του κενού.
Από τη μια πλευρά προσφέροντας, μέσα από τα εκπαιδευτικά- συμπεριληπτικά εργαστήρια που διοργανώνει, ποιοτική εκπαίδευση πάνω στο θέατρο και τις τέχνες γύρω από αυτό, καλλιεργώντας έτσι τα απαραίτητα εφόδια που είναι αναγκαία για έναν επαγγελματία ηθοποιό.
Από την άλλη, δίνοντας την ευκαιρία σε ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν θέατρο να το πράξουν, προσφέροντας υπηρεσίες προσβασιμότητας, όπως διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα και υπέρτιτλους στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες για Κ(κ)ωφούς ή βαρήκοους θεατές, καθώς και την υπηρεσία της ακουστικής περιγραφής για τυφλούς ή με περιορισμένη όραση θεατές.
Στόχος μας είναι οι συμμετέχοντες των εκπαιδευτικών μας δράσεων να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας σταθερής θεατρικής ομάδας που δημιουργείται τώρα και να εξελιχθούν σε επαγγελματίες ηθοποιούς με την ισότιμη συμμετοχή τους “Στο σανίδι”!
“Προσβασιμότητα” στην Τέχνη. Πώς αντιλαμβάνεστε και ποιες οι προσπάθειές σας για να προωθήσετε αυτό το θέμα;
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, οι άνθρωποι με αναπηρία δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στις τέχνες είτε ως καλλιτέχνες είτε ως κοινό. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι η έλλειψη προσβασιμότητας, χωροταξικά. Η μη ύπαρξη κατάλληλων υποδομών, όπως ράμπες, τουαλέτες ΑμεΑ, ανελκυστήρες και άλλων μέσων, δυσκολεύουν ή απαγορεύουν την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων με κινητική αναπηρία, σε όλους τους δημόσιους χώρους στην πόλη καθώς και σε χώρους πολιτισμού.
Έπειτα, η έλλειψη υπηρεσιών προσβασιμότητας που να απαντούν στις ανάγκες διαφορετικών ανθρώπων, καθιστά συχνά τη ζωή συμπολιτών μας δύσκολη, καταπατώντας βασικά δικαιώματα τους, όπως το δικαίωμα της έκφρασης μέσω της τέχνης και της συμμετοχής σε πολιτιστικές δραστηριότητες.
Ωστόσο η σημαντικότερη αιτία που προκαλεί αυτόν τον αποκλεισμό είναι η έλλειψη παιδείας, η μη ενημέρωση του κόσμου σχετικά με όλα αυτά και κατ’ επέκταση, η μη συνειδητοποίηση αυτής της ανισότητας και αδικίας.
Η Liminal μέσα από τις δραστηριότητες της δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες ώστε όλοι οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση στην τέχνη ενώ παράλληλα φέρνει σε επαφή ανθρώπους, κοινό, καλλιτέχνες και επαγγελματίες διαφορετικών ειδικοτήτων με τις έννοιες της συμπερίληψης και της προσβασιμότητας.
Ποια είναι τα προγράμματα που έχετε ήδη υλοποιήσει;
Από τον Σεπτέμβριο του 2016, η Liminal έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 20 παραστάσεις προσβάσιμες για Κ(κ)ωφούς και βαρήκοους θεατές και μια καθολικά προσβάσιμη παράσταση. Έχει παρουσιάσει το θεατρικό έργο “Ποιος ανακάλυψε την Αμερική”, με διερμηνεία στην Ε.Ν.Γ, με την τεχνική shadow interpretation και την stand up comedy “Κουφά Αστεία” με την Λέα Καλαιτζή, στην ελληνική νοηματική γλώσσα με παράλληλη διερμηνεία στην ομιλουμένη.
Στον τομέα της εκπαίδευσης έχει διοργανώσει 2 διήμερα εκπαιδευτικά εργαστήρια “Open Days – Προσομοιώσεις Δραματικής Σχολής”, με πάνω από 50 εκπαιδευόμενους και από τότε διοργανώνει συχνά νέα εκπαιδευτικά καλλιτεχνικά προγράμματα.
H liminal έχει συνεργαστεί με το θέατρο RambaZamba στο Βερολίνο και έχει ταξιδέψει στην Σιγκαπούρη και την Μαλαισία, στα πλαίσια του προγράμματος “Artists for a better world – Arts and Disability fellowship”. Μια αγαπημένη στιγμή ήταν η συμμετοχή μας στην Documenta 14, στην περφόρμανς του Roger Bernat, “The place of the thing”.
Σήμερα, πραγματοποιεί τον κύκλο εργαστηρίων “Liminal στο σανίδι- Προετοιμασίες για τη σκηνή” και επιμελείται την προσβασιμότητα για Κ(κ)ωφούς και βαρήκοους θεατές στην παράσταση “Οι 12 Ένορκοι” για τις 28 Δεκεμβρίου στο θέατρο Αλκμήνη.
Τέλος, προγραμματίζει νέες παραγωγές, συνεργασίες και εκπαιδεύσεις, που θα ανακοινωθούν στο άμεσο μέλλον.
Ποιες οι ανάγκες και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζετε σε οικονομικό, διοικητικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο; _Τί χρειάζεται από δημόσιους, ιδιωτικούς φορείς αλλά και από την κοινωνία των ανθρώπων, για να στηριχτεί αυτό το εγχείρημά σας;
Συνηθίζουμε να μην βλέπουμε τα εμπόδια ως δυσκολίες αλλά ως προκλήσεις. Προκλήσεις μάλιστα, στις οποίες προσπαθούμε να απαντήσουμε, αξιοποιώντας όλες τις ευκαιρίες που μας παρουσιάζονται. Μια πρόκληση που αντιμετωπίσαμε στα πρώτα μας βήματα ήταν η έλλειψη των απαραίτητων συνεργατών. Σήμερα, μετά από σχεδόν ενάμιση χρόνο λειτουργίας, είμαστε σε θέση να δηλώνουμε ότι η ομάδα μας μπορεί να εξυπηρετήσει όλες τις ανάγκες που προκύπτουν από τους στόχους που έχουμε θέσει.
Η επόμενη μεγάλη πρόκληση είναι να πετύχουμε μια αλλαγή στην νοοτροπία και στον τρόπο αντιμετώπισης της δουλειάς μας. Τόσο σε θεσμικό όσο και σε καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο.
Και για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα, η πολιτεία πρέπει να υποστηρίξει τις δημιουργικές βιομηχανίες ώστε να πραγματοποιήσουν την μετάβαση τους σε ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας και δημιουργίας που θα αγκαλιάζει όλες τις κοινωνικές ομάδες, ειδικά όταν μιλάμε για πολιτισμό ο οποίος παράγεται αξιοποιώντας δημόσιο χρήμα. Αυτό προϋποθέτει τόσο την αλλαγή και τροποποίηση νόμων και διατάξεων αλλά και την παροχή χρηματοδοτήσεων και χρηματοδοτικών εργαλείων γενικότερα.
Ο καλλιτεχνικός κόσμος, θα πρέπει να αντιληφθεί ότι αυτό οφείλει να το κάνει, όχι στην σφαίρα της κοινωνικής και φιλανθρωπικής του δράσης, αλλά να το ενσωματώσει στις πρακτικές του, καθώς πρόκειται περί υποχρέωσής του.
Με αυτόν τον τρόπο, η κοινωνία των ανθρώπων, εφόσον θεσμικά αλλά και από καλλιτεχνικής πλευράς έχουν επιτευχθεί τα παραπάνω, θα εξοικειώνεται συνεχώς με την έννοια της συμπερίληψης, θα αποκτά νέες εμπειρίες και θα φοβάται λιγότερο το “διαφορετικό”.
Η ομάδα σας αποτελείται από ανθρώπους διαφόρων και πολύ διαφορετικών μεταξύ τους, επαγγελματικών ειδικοτήτων. Να συμπεράνω ότι το κοινό στοιχείο για εσάς είναι το όραμά σας… “Πολιτισμός από όλους… για όλους;”.
Η καλύτερη διατύπωση ίσως θα ήταν “πολιτισμός με όλους!”. Ο πολιτισμός είναι κάτι ζωντανό, βρίσκεται σε συνεχή κίνηση και μόνο μέσα από την συμπερίληψη και την ενεργή συμμετοχή όλων μπορεί να ανθίσει.
Έτσι και στη liminal, άνθρωποι διαφόρων ειδικοτήτων, ενδιαφερόντων, δεξιοτήτων και εμπειριών, συνεργάζονται και συν-δημιουργούν, κάνοντας εφικτό το όραμά μας για μια εμπλουτισμένη και περισσότερο δημοκρατική καλλιτεχνική και πολιτιστική δραστηριότητα.
Συνδεθείτε με την Liminal!
Συνέντευξη: των Χρίστου Παπαμιχαήλ και Κατερίνα Σαραντίδου από την ομάδα της Liminal, στην Πόπη Μάλεση
