Ακούγοντας πολλοί άνθρωποι την λέξη «αυτισμός» τρομάζουν και το αντιμετωπίζουν ως ασθένεια. Είναι όμως αλήθεια; Και αν ναι, τι σχέση έχει με την οπτική λειτουργία;
των Λαζαρίδη Μελίντα και Σάββας Λαζαρίδης – Συμπεριφορικοί Οπτομέτρες / BL VisionTherapy
Για να έχουμε μία απάντηση ο καλύτερος τρόπος είναι να αναλύσουμε μερικά δεδομένα.
Μας είναι ήδη γνωστό ότι τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν μεγάλο αριθμό αισθητηριακών δυσκολιών.
Επίσης γνωρίζουμε ότι μέσω της όρασης όλοι οι άνθρωποι λαμβάνουμε το 80% των πληροφοριών από το περιβάλλον μας. Για το λόγο αυτό η οπτική πλευρά της αισθητηριακής δυσλειτουργίας μπορεί να έχει εκτεταμένες και καταστροφικές συνέπειες.
Είναι αναμφίβολα δύσκολο να κατανοήσουμε το πώς είναι να ζει ένας άνθρωπος σε έναν κόσμο όπου δεν μπορεί να αντιληφθεί πού βρίσκεται, πού βρίσκονται άλλοι άνθρωποι σε σχέση με εκείνον, πού βρίσκονται τα αντικείμενα ή ακόμα και πού τελειώνει το σώμα του και ξεκινά ο έξω κόσμος. Από την κλινική μας εμπειρία τα άτομα που είναι στο φάσμα του αυτισμού έχουν σχεδόν πάντα τέτοιους περιορισμούς.
Η Επίδραση της Όρασης στην Ανάπτυξη του Ανθρώπου
Τα προβλήματα αυτά εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους που συχνά δεν είναι προφανείς στον κάθε παρατηρητή. Ας δούμε μερικούς από αυτούς:
- Υπερευαισθησία ή υποευαισθησία σε οπτικά ερεθίσματα.
Αυτό εκδηλώνεται είτε αντιδρώντας έντονα αποφεύγοντας το οπτικό ερέθισμα, είτε αγνοώντας το πλήρως. - Κακή οπτοκινητικότητα.
Είναι η μειωμένη ικανότητα να κινούμε τα μάτια για να επεξεργαστούμε το οπτικό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε.
Τα παιδιά που εντάσσονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν κακή οπτοκινητική ικανότητα ενώ συχνά τείνουν να βλέπουν τους άλλους ανθρώπους από τις γωνίες των ματιών τους, όχι επειδή είναι μακριά ή τους προσδίδει καλύτερη ευκρίνεια, αλλά επειδή η μονόφθαλμη όραση έχει περισσότερο νόημα από το να προσπαθούν να ερμηνεύσουν δεδομένα από δύο μάτια που δεν συνεργάζονται.
- Κακή χωρική επίγνωση
Η απώλεια προσανατολισμού τους επηρεάζει το οπτικό-αιθουσαίο σύστημα και αισθάνονται σαν να ταλαντεύονται στο δωμάτιο. Φοβισμένοι, αποκρίνονται επιβραδύνοντας, μετατοπίζοντας το σώμα τους προς τα εμπρός ή πίσω, περπατώντας στα δάχτυλα ή κουνώντας τα χέρια τους καθώς
περπατούν.
- Κακή ενσωμάτωση και συνεργασία με τις άλλες αισθήσεις
Δηλαδή, μπορεί να το θεωρήσουν αδύνατο να βλέπουν άλλους ανθρώπους ενώ συνομιλούν, επειδή δεν μπορούν να επεξεργαστούν ταυτόχρονα οπτικές και ακουστικές πληροφορίες. - Κακή συνεργασία κεντρικής και περιφερικής όρασης
Η συνειδητή μας προσοχή – η κεντρική όραση – εστιάζει μόνο σε ένα μικρό τμήμα (περίπου 6%) του περιβάλλοντος μας, αλλά αυτή η περιορισμένη περιοχή λαμβάνει και στέλνει στον εγκέφαλο μας πάνω από ένα εκατομμύριο πληροφορίες. Το άλλο 94% του οπτικού μας περιβάλλοντος – περιφερική όραση – μεταφέρει λιγότερα σήματα μικρότερης ευκρίνειας, όμως αυτά τα σήματα επεξεργάζονται ταχύτερα και κατευθύνονται σε πολλαπλά μονοπάτια και δομές του εγκεφάλου. Αυτός είναι ο λόγος που καταστεί αναγκαία τη συνεργασία της περιφερικής και της κεντρικής όρασης με σκοπό τη στρέψη του βλέμματος και τη σάρωση του στόχου προσπαθώντας έτσι να αξιολογήσει την κίνηση, το σχήμα, το μέγεθος, το χρώμα, το περίγραμμα και τις λεπτομέρειες των αντικειμένων.
Όραση και Μαθησιακές Δυσκολίες (Βίντεο)
- Διαθλαστικά προβλήματα (μυωπία, υπερμετρωπία κ.λπ.)
Μεγάλο μέρος των ανθρώπων που είναι στο φάσμα παρουσιάζει πρόβλημα στην διάθλασή του. Το φαινόμενο αυτό είναι λογικό αν αναλογιστούμε ότι κυρίως η μυωπία και ο αστιγματισμός δεν είναι πάθηση εκ γενετής (εξαιρούνται μερικές περιπτώσεις) αλλά το αποτέλεσμα μιας οπτικής συμπεριφοράς. - Στραβισμός (στροφή του ενός ματιού προς τα μέσα ή προς τα έξω σε σχέση με το άλλο)
Περίπου 3-4% του «φυσιολογικού» πληθυσμού έχουν στραβισμό. Με βάση την πρόσφατες μελέτες , φαίνεται ότι το 21-50% του πληθυσμού στο φάσμα πάσχει από στραβισμό.
Το ερώτημα είναι: “Γιατί είναι τόσο υψηλό το ποσοστό των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού με στραβισμό;”
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση περιλαμβάνει το σύστημα της περιφερικής όρασης και την έλλειψη συντονισμού μεταξύ των ματιών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία, στραβισμό ή χρήση ενός ματιού για μακρινή και ενός ματιού για κοντινή όραση. Αυτές είναι όλες φυσικές προσαρμογές για να βλέπουμε τον κόσμο μεμονωμένα και επιτρέπουν την αλληλεπίδραση με τον κόσμο με απλοποιημένο ή μειωμένο τρόπο.
Αναλύοντας μόνο τον τομέα της οπτικής λειτουργίας γίνεται αντιληπτό ότι αυτό που συμβαίνει στην αναπτυξιακή διαδικασία ενός ανθρώπου και τον κατατάσσει στο φάσμα του αυτισμού δεν είναι τίποτα περισσότερο από την αναγκαστική προσαρμογή του εγκεφάλου με σκοπό την επιβίωση. «Δεν το παθαίνει…το κάνει». Άρα δεν μιλάμε για ασθένεια ούτε για αναπηρία, αλλά για αναγκαστική προσαρμογή.
Ως Συμπεριφορικοί Οπτομέτρες είναι ζωτικής σημασίας να εντοπίσουμε και να διορθώσουμε τα οπτικά προβλήματα των παιδιών όσο το δυνατόν γρηγορότερα, επειδή αυτά τα προβλήματα έχουν μια μορφή χιονοστιβάδας. Το παιδί που δεν μπορεί να εντοπίσει τον εαυτό του, άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα στο χώρο, εστιάζει όλο και περισσότερο προς τα μέσα, χάνοντας κρίσιμη αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.
Όταν διορθώνουμε τα αρχικά οπτικά προβλήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη, μπορούμε στη συνέχεια να επιστρέψουμε και να αναζωπυρώσουμε τα χαμένα αναπτυξιακά στάδια.
Γράφουν: οι Λαζαρίδη Μελίντα και Σάββας Λαζαρίδης – Συμπεριφορικοί Οπτομέτρες / BL VisionTherapy
