Μία πραγματική ιστορία για τη μοναξιά, τον αυτισμό και τη φιλία: Mary and Max

Μου αρέσει πάρα πολύ όταν στον κινηματογράφο αφηγηματικά  μέσα , χρησιμοποιούνται τελείως διαφορετικά από ότι έχουμε συνηθίσει. Μία τέτοια περίπτωση είναι και το animation.

του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού

Είτε είναι το ονειρικό και αρκετά ενήλικο “Planete sauvage” του 1973, τα ανατριχιαστικά κομμάτια animation στο “The Wall” των Pink Floyd, είτε ακόμα το κοφτερό χιούμορ και η υπαρξιακή μαυρίλα στη σειρά “BoJack horseman” είναι ξεκάθαρο ότι το animation δεν είναι πια (μόνο) για παιδιά.

Το «Μαίρη και Μαξ» είναι μία ταινία animation αυστραλιανής παραγωγής του 2009 για τη μακρόχρονη φιλία δια αλληλογραφίας της οκτάχρονης Mary και του ενήλικα αυτιστικού, Μax.

Μοναξιά…

Δύο άνθρωποι στην άκρη της γης: η Μαίρη στην Αυστραλία και ο Max στη Νέα Υόρκη, την δεκαετία του 70.  Η Μαίρη μεγαλώνει με ένα πατέρα που κάθε μέρα μετά τη δουλειά, απομονώνεται στο εργαστήριο του ταριχεύοντας πτηνά,  με μια μητέρα που πνίγεται σιγά-σιγά στο αλκοόλ και στο σχολείο αντιμετωπίζει bullying. Γιατί; Γιατί έχει ένα σημάδι στο μέτωπο, γιατί είναι διαφορετική σε χαρακτήρα και εμφάνιση.

Ο Μαξ είναι ένας άνθρωπος με έντονα αυτιστικά στοιχεία, μία εποχή που κάτι τέτοιο ήταν ουσιαστικά άγνωστο. Έχουν δύο κοινά μεταξύ τους: λατρεύουν τα παιχνίδια φιγούρες από την ίδια τηλεοπτική εκπομπή και ψάχνουν να βρουν ένα φίλο.

Τότε ήταν οι φίλοι δια αλληλογραφίας, σήμερα είναι τα social media. Εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας για να βρεθούν κοντά δύο άνθρωποι που σε άλλη περίπτωση δεν θα μπορούσαν ποτέ να γνωριστούν. Πολλές φορές δαιμονοποιούμε τη δυνατότητα αυτή, λέγοντας ότι δεν μπορεί τίποτα να υποκαταστήσει την δια ζώσης φιλία, ξεχνώντας όμως, ότι αυτή δεν είναι εφικτή για όλους τους ανθρώπους, είτε λόγω του τρόπου ζωής τους και των συγκυριών, είτε λόγω των δυσκολιών που έχουν στην κοινωνική αλληλεπίδραση, όπως συχνά συμβαίνει στα άτομα με διαταραχές αυτιστικού φάσματος.

Ζώντας σε ένα εχθρικό κόσμο…

Ο Μάξ Από μικρός είχε να αντιμετωπίσει έναν κόσμο αρκετά εχθρικό απέναντι του τόσο λόγω της εβραϊκής του καταγωγής όσο και γιατί ήταν διαφορετικός για (ή από) τους άλλους.

Αισθητηριακή υπεραισθησία, συναισθηματικές υπερχειλίσεις, αδυναμία αναγνώρισης συναισθημάτων μέσω των εκφράσεων του προσώπου, προσκόλληση σε συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες (το αγαπημένο του φαγητό είναι το hod dog σοκολάτας,) και υπερφαγία που οδηγεί σε μία επικίνδυνη για την υγεία του παχυσαρκία, είναι μόνο κάποια από αυτά που αντιμετωπίζει και τον δυσκολεύουν να προσαρμοστεί στη μοναχική ζωή σε μια τεράστια μεγαλούπολη.

.

Σε μία πόλη που εκείνη την εποχή ήταν γεμάτη εγκληματικότητα, βρώμικη, θορυβώδης.
Είναι παράδοξο όμως ότι πρέπει ο Μαξ να προσαρμοστεί σε μία κοινωνία που δεν υπάρχει ενσυναίσθηση, είναι αδιάφορη, δεν τηρούνται οι κανόνες, όπου δεν υπάρχουν σταθερές για τίποτα αλλά περισσεύει η ανευθυνότητα και σκληρότητα των ανθρώπων.

Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και η μικρή  Μary που έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση λόγω της εμφάνισής της, ζει σε ένα εξαιρετικά τοξικό περιβάλλον, δέχεται συνεχώς μπούλινγκ στο σχολείο και μοναδικός φίλος είναι ένας γείτονας της, χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου με αγοραφοβία (που η μικρή Μαίρη το μπερδεύει με την ομοφοβία) και δεν βγαίνει ποτέ από το σπίτι του, ο κόκορας που έχει για pet καθώς και ο κρυφός της πόθος: ο μικρός Damian Papadopoulos.

Η Μαίρη θέλει να ‘ναι κάπου αλλού θέλει, να είναι κάποια άλλη, θέλει να μη διαφέρει από τους άλλους.  Αυτό που θέλουν όλα τα παιδιά που ο περίγυρος τους δεν τα αφήνει να ‘ναι ο εαυτός τους, που τα κάνει να αισθάνονται άσχημα για αυτό που είναι.

Asperger’s Are Us: Το χιούμορ ως γέφυρα

Asperger’s Are Us: Το χιούμορ ως γέφυρα

Μία πραγματική ιστορία…

Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Adam Elliot χρησιμοποίησε τη δική του εμπειρία αλληλογραφίας πάνω από δύο δεκαετίες με έναν αυτιστικό, κάνοντας βέβαια τις απαραίτητες προσαρμογές τόσο σε αφηγηματικό όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Eνώ η ταινία καταπιάνεται με δύσκολα ζητήματα όπως είναι η κατάθλιψη, ο εθισμός, η αυτοεκτίμηση, η απώλεια, η αυτοκτονία και η βία, το κάνει με ένα τόσο ιδιαίτερο τρόπο και με υπερρεαλιστικό χιούμορ πού κάνει το θεατή να χαμογελάσει αβίαστα, όπως με τους ευφάνταστους θανάτους των χρυσόψαρων του Μax, τις περίεργες συνταγές του, τα πλακάτ που κρατάει ο άστεγος κάτω από το σπίτι του και βέβαια εξαιρετικά άβολες στιγμές όπως αυτή με το πρωκτικό θερμόμετρο για δώρο.

Διπλό ταξίδι αυτογνωσίας…

Ο Μαξ πέρασε από πολλά για να μάθει τι ήταν αυτό που τον έκανε ξεχωριστό, εισήχθη ώς «παράφρων», όπως τον χαρακτήρισαν τότε, σε ψυχιατρική κλινική και εξαναγκάστηκε από τους “ειδικούς” σε ηλεκτροσόκ γιατί δεν μπορούσαν να εξηγήσουν την διαφορετικότητά του. ‘Όταν έμαθε για τον Αυτισμό κατάλαβε ότι είναι ένα κομμάτι του εαυτού του που δεν μπορεί και ίσως δεν θέλει να αλλάξει, ότι δεν  δεν υπάρχει και ίσως δεν χρειάζεται θεραπεία για αυτό.