Η Τεχνολογία στην Υπηρεσία των Ατόμων με Αναπηρία!

Έχασα την όρασή μου όταν ήμουν ακόμα μωρό. Αυτό δεν με εμπόδισε να ασχοληθώ με αυτά που με ενδιέφεραν… τεχνολογία, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα και tablet.

της Μαρίας Χριστίνας Μανιατάκη

Στα 15 μου απέκτησα τον πρώτο μου προσβάσιμο ηλεκτρονικό υπολογιστή, που είχε εγκατεστημένο το ms dos 6.20, και βέβαια το Πρόγραμμα Ανάγνωσης Οθόνης Hal.

Στα 18 μου αγόρασα το πρώτο μου κινητό τηλέφωνο που τότε το χειριζόμουν μετρώντας πατήματα με τα βελάκια.

Την ίδια χρονιά άρχισα να χειρίζομαι ηλεκτρονικό υπολογιστή με windows, κατά τη διάρκεια της συμμετοχής μου σε σεμινάρια του Φάρου Τυφλών της Ελλάδος, όπου και τρία χρόνια αργότερα άρχισα να εργάζομαι. Από το 2004, ξεκίνησα να διδάσκω την χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και προγραμμάτων ανάγνωσης οθόνης, αρχικά ως βοηθός της τότε εκπαιδεύτριας του Φάρου Τυφλών και αργότερα μόνη μου ως κύρια εκπαιδεύτρια.

«Προσβάσιμος Κόσμος»…

Το Ελληνικό Προσβάσιμο Κανάλι στο YouTube!

Σήμερα, έχοντας διανύσει 18 χρόνια στο χώρο της εκπαίδευσης των τυφλών, αλλά και των ατόμων με σοβαρά προβλήματα όρασης στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και tablet, αποφάσισα να προχωρήσω ένα βήμα πιο πέρα και να δημιουργήσω τον «Προσβάσιμο Κόσμο», ένα κανάλι στο YouTube, απ’ όπου δίνω οδηγίες και λύσεις για το τί πρέπει να κάνουμε ώστε να φέρουμε τις ηλεκτρονικές συσκευές μας στα μέτρα ενός χρήστη που είτε είναι ολικά τυφλός, είτε αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα όρασης.

Το κανάλι αυτό έκλεισε τον πρώτο χρόνο ζωής του και μέσω αυτού έχουν επικοινωνήσει μαζί μου πολλοί άνθρωποι απ’ όλη την Ελλάδα αλλά και την Κύπρο, είτε για να με ευχαριστήσουν για κάποιο video που τους βοήθησε, είτε για να μου ζητήσουν να τους δώσω λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν με κάποιες συσκευές.

Μπορείτε να βρείτε τον «Προσβάσιμο Κόσμο», να κάνετε μια δωρεάν εγγραφή για να ενημερώνεστε και να παρακολουθείτε όλα τα νέα video στον παρακάτω σύνδεσμο: http://www.YouTube.com/c/Προσβάσιμος Κόσμος

Τί εννοούμε όμως με τους όρους Προσβάσιμες Συσκευές και Προσβάσιμες Εφαρμογές;

Οι συσκευές που είναι φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνονται εύχρηστες σε όλους, ανεξαρτήτως του είδους της αναπηρίας που μπορεί να έχουν, της μόρφωσης ή της ηλικίας των χρηστών τους, θεωρούνται προσβάσιμες.

Οι εφαρμογές που είναι φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν οι αναγνώστες οθόνης να διαβάσουν το περιεχόμενο και τα χειριστήριά τους και ο τυφλός χρήστης να αλληλεπιδράσει μαζί τους με ευκολία, έτσι ώστε να μπορεί να εκτελέσει τις εργασίες για τις οποίες προορίζεται η κάθε εφαρμογή, είναι προσβάσιμες.

Στην πραγματικότητα, η πρώτη και ίσως η μοναδική εταιρία που μέχρι σήμερα έχει υιοθετήσει πρακτικές καθολικής πρόσβασης, είναι η apple. Αυτό συμβαίνει γιατί στα προϊόντα της εταιρίας υπάρχουν προεγκατεστημένα προγράμματα ανάγνωσης και μεγέθυνσης οθόνης που διευκολύνουν τους τυφλούς και τα άτομα με σοβαρά προβλήματα όρασης (voice over και zoom αντίστοιχα). Επίσης, υπάρχουν επιλογές που διευκολύνουν τη χρήση των εν λόγω συσκευών και από άτομα με κινητικές δυσκολίες, προβλήματα ακοής κ.λπ.

Τα τελευταία χρόνια, στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Google που αναπτύσσει το λειτουργικό σύστημα android, το οποίο εγκαθίσταται σε μία μεγάλη γκάμα από κινητά τηλέφωνα και tablet, μέχρι έξυπνες τηλεοράσεις, σκούπες και πάσης φύσεως οικιακές συσκευές.

Η Google παλιότερα είχε αναπτύξει το πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης talk back, που εξυπηρετεί τους τυφλούς χρήστες.

Στις τελευταίες εκδόσεις του android, το talk back έχει ενσωματωθεί στο πακέτο προγραμμάτων καθολικής πρόσβασης (android accessibility suit), που περιλαμβάνει τόσο πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης, όσο και μεγέθυνση οθόνης, κ.α.

Στον κόσμο των έξυπνων τηλεοράσεων, πρωτοπορεί η apple tv, που ουσιαστικά είναι το tv box της εταιρίας. Δίνει τη δυνατότητα στους τυφλούς να παρακολουθούν ταινίες και τηλεοπτικές σειρές αυτόνομα, έχοντας το voice over να διαβάζει τους υπότιτλους.

Στον κόσμο των ηλεκτρονικών υπολογιστών, πάλι η apple πρωτοπορεί, αφού έχοντας προεγκατεστημένο στους υπολογιστές της το voice over, δίνει στους τυφλούς και τα άτομα με σοβαρά προβλήματα όρασης τη δυνατότητα να χειριστούν τους υπολογιστές τους αυτόνομα.

Η Microsoft, με τις τελευταίες εκδόσεις των windows έχει εξελίξει αρκετά τον δικό της αναγνώστη οθόνης, τον αφηγητή (narrator).

Για όσους δεν επιθυμούν την χρήση του προεγκατεστημένου αφηγητή στα windows, υπάρχει η δυνατότητα της επιλογής των παλιών και δημοφιλέστατων προγραμμάτων, το «nvda», που είναι ελεύθερο λογισμικό και το βρίσκει κανείς στο διαδίκτυο, το “super nova”, που δίνει και τη δυνατότητα μεγέθυνσης της οθόνης, το «jaws», κ.α.

Οι εφαρμογές που χρησιμοποιούνται σε μορφή Βraile

Επίσης, οι γνώστες της γραφής Braille, έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν Braille Displays, μικρές συσκευές μέσω των οποίων ο χρήστης μπορεί να διαβάζει τις πληροφορίες που εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή, σε μία εξωτερική συσκευή, (σαν μικρή οθόνη), σε Braille. Το κακό με αυτές τις συσκευές είναι ότι το κόστος των περισσότερων είναι αρκετά υψηλό, γεγονός που τις κάνει λιγότερο δημοφιλείς από τους αναγνώστες οθόνης.

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, ξεκίνησε η αυτόνομη χρήση των κινητών τηλεφώνων από τυφλούς στην Ελλάδα. Την εποχή εκείνη, αναπτύσσονταν δύο διαφορετικά προγράμματα. Το ένα, ήταν το Mobile Speak που αργότερα αναπτύχθηκε και για κάποια Windows Phones, και το άλλο ήταν το Speaking Phone, που ελληνοποιήθηκε και αναπτύχθηκε μέσω του συλλόγου τεχνολογικής ανάπτυξης τυφλών, που δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει. Το Speaking Phone εγκαθιστούσε δωρεάν στις υποστηριζόμενες συσκευές της, γνωστή εταιρία κινητής τηλεφωνίας.

Τα δύο παραπάνω προγράμματα έτρεχαν στην τότε δημοφιλή πλατφόρμα “Symbian”, που είχε υιοθετηθεί κυρίως από την Nokia.

Στα κινητά τηλέφωνα και τα tablet, η «μεγάλη επανάσταση» στην Προσβασιμότητα ξεκίνησε μέσα στο 2011…

Τη χρονιά εκείνη η εταιρία Apple, κυκλοφόρησε το IPhone4s. Παρόλο που ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων τυφλών χρηστών είχε αρχικά δυσαρεστηθεί από την έλλειψη φυσικών πλήκτρων στα «νέα» εκείνα κινητά τηλέφωνα, πολύ γρήγορα διαπίστωσε ότι το προεγκατεστημένο πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης «Voice Over», σε συνδυασμό με τις απλές χειρονομίες που έπρεπε να μάθει κανείς για να χειριστεί το συγκεκριμένο τηλέφωνο, έφταναν για να αναπληρώσουν την ύπαρξη φυσικών πλήκτρων και να κάνουν το IPhone το δημοφιλέστερο κινητό για τους τυφλούς στην Ελλάδα.

Αντίθετα, οι Android συσκευές εκείνης της εποχής, δεν ήταν τόσο δημοφιλείς, κυρίως λόγω της, όχι και τόσο εύκολης, χρήσης του Talk Back, αλλά και λόγω ενός μεγάλου φόβου και επιφύλαξης των χρηστών ως προς τις συσκευές χωρίς φυσικό πληκτρολόγιο.

Ευτυχώς, τα δεδομένα αυτά άλλαξαν στις εκδόσεις του android από το 5.0 και πάνω.

Τα τελευταία χρόνια η Google έχει επίσης εξελίξει πολύ το δικό της λειτουργικό σύστημα, (android), τόσο ώστε να έχει υιοθετηθεί από μια μεγάλη γκάμα κατασκευαστών κινητών τηλεφώνων tablet και άλλων «έξυπνων» συσκευών, πλυντηρίων, τηλεοράσεων, κ.λπ.

Το Android είναι εύκολο να υποστεί κάποιες αλλαγές. Ουσιαστικά, αυτό που συμβαίνει είναι ότι η κάθε εταιρία που υιοθετεί το android για τις δικές της συσκευές, προσαρμόζει το λειτουργικό σύστημα στα μέτρα της και ενσωματώνει τις δικές της εφαρμογές δημιουργώντας έτσι τη δική της ROM (Read-Only Memory, τύπος ηλεκτρονικής μνήμης) για τις συσκευές της.

Όμως, οι εφαρμογές αυτές, άλλες φορές είναι προσβάσιμες και άλλες όχι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα έλλειψης προσβασιμότητας, είναι κάποια μοντέλα κινητών τηλεφώνων γνωστής εταιρίας, από τα οποία έχουν αφαιρεθεί οι υπηρεσίες Google Play και το Play Store.

«Αντίθετα με την αρκετά καλή προσβασιμότητα που υπάρχει στους υπολογιστές, στα κινητά και στα τάμπλετ, υπάρχουν τεράστια προβλήματα προσβασιμότητας σε ιστοσελίδες αλλά και εφαρμογές φορέων του Δημοσίου, των ΔΕΚΟ και των τραπεζών.»

Χαρακτηριστικό παράδειγμα έλλειψης προσβασιμότητας, είναι η τελευταία έκδοση της εφαρμογής της Εθνικής τράπεζας για IPhone. Οι προγραμματιστές έχουν κάνει τα πάντα για να καταστρέψουν ό,τι καλό είχε η συγκεκριμένη εφαρμογή σε προηγούμενες εκδόσεις της.

Δεν υπάρχει ούτε ένα χειριστήριο που να έχει ετικέτα ώστε να μπορεί να αναγνωστεί από το πρόγραμμα ανάγνωσης οθόνης Voice Over. Δεν μπορούμε καθόλου να αλληλεπιδράσουμε με την εφαρμογή. Το θέμα γίνεται ακόμα χειρότερο, αν αναλογιστούμε τις αντικειμενικές δυσκολίες που υπάρχουν στην εξυπηρέτησης μας από τα φυσικά καταστήματα, όπως την απαίτηση από τις τράπεζες για την ύπαρξη μαρτύρων για τη διεκπεραίωση ακόμα και της απλούστερης συναλλαγής.

Το συμπέρασμα λοιπόν αλλά και ταυτόχρονα η δική μου πρόταση για τα άτομα με πρόβλημα όρασης που προσανατολίζονται στην αγορά μίας συσκευής, όχι IPhone, αλλά κάποιο άλλο κινητό τηλέφωνο android, είναι να προτιμήσουν συσκευές που τρέχουν το λεγόμενο ‘καθαρό’ android. Το “Android One”.

Η τεχνολογία προχωράει και αναπτύσσεται συνεχώς. Δίνει λύσεις και διευκολύνει πολλές διαδικασίες που σχετίζονται με την καθημερινότητα στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

Αν θέλουμε λοιπόν να μιλάμε για Προσβασιμότητα, πρέπει να μην παραμείνουμε μόνο στη χρήση των κινητών τηλεφώνων, των tablet και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, αλλά να επεκταθούμε και σε άλλους τομείς, όπως π.χ. η προσβασιμότητα στην ψυχαγωγία, (κινηματογράφος, θέατρο, ακόμα και γήπεδο), προσβασιμότητα στον τουρισμό, στα ταξίδια, στα μουσεία και τα άλλα αξιοθέατα, στα διάφορα εμπορικά καταστήματα, και σε όλους τους τομείς της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου.

Δεν μιλάμε για την προσβασιμότητα που αφορά μόνο τους τυφλούς και τα άτομα με προβλήματα όρασης, αλλά μιλάμε για την καθολική πρόσβαση, που αφορά όλες τις κατηγορίες ΑμεΑ.

Σίγουρα πρέπει να τρέξουμε πολλά χιλιόμετρα στον τεχνολογικό και, όχι μόνο, Μαραθώνιο για να πετύχουμε αυτόν τον στόχο.

Για να δούμε… θα ζήσουμε ποτέ στην Ελλάδα το όνειρο της καθολικής πρόσβασης;