Ένα εργαστήριο υποκριτικής για ενήλικες στο φάσμα του αυτισμού από την ΑΜΚΕ «ΜοιαΖΩ»… Ένα εργαστήριο… με τον «δικό» τους τρόπο!
του Φοίβου Σαμαρτζή – Ηθοποιός-Σκηνοθέτης-Μουσικός και συντονιστής του «My Way-Theater Workshop»
Είμαι απόφοιτος του Θεάτρου Τέχνης και εργάζομαι κυρίως στον χώρο του θεάτρου. Έχοντας εργαστεί και από τη θέση του ηθοποιού αλλά και του σκηνοθέτη και παρόλο που έχω σταθεί τυχερός στις συνεργασίες μου και δεν έχω να θυμηθώ μεγάλες δυσκολίες, παρά ταύτα και στο δικό μας -όπως σε όλα τα επαγγέλματα που η σύμπραξη ανθρώπων για ένα αποτέλεσμα αποτελεί βασική προϋπόθεση- έχουν υπάρξει στιγμές ασυνεννοησίας, αδιέξοδων και δυσκολιών.
Τον Απρίλιο (2023), οι κυρίες Εύα Καρπετά και Ειρήνη Συνανίδου, διαχειρίστριες του Φορέα Γονέων Για Την Υποστηριζόμενη Διαβίωση Ατόμων Με Αναπτυξιακές Διαταραχές «ΜοιαΖΩ», έπειτα από μια συζήτηση που είχαμε, πήραν την πρωτοβουλία και μου ανέθεσαν να οργανώσω ένα καλοκαιρινό εργαστήριο υποκριτικής για ενήλικες στο φάσμα του αυτισμού.
Είμαι ένας άνθρωπος που δεν λέει όχι σε προκλήσεις και καινούρια πράγματα, για ασφάλεια όμως ζήτησα να έχω δίπλα μου την διεπιστημονική ομάδα του φορέα και τον συνεργάτη και φίλο Τάσο Προβιά, επίσης ηθοποιό αλλά και εμψυχωτή, με γνώση πάνω στην εκπαιδευτική διαδικασία ηθοποιών και πιάσαμε αμέσως δουλειά.
Μέχρι να ξεκινήσουμε τις συναντήσεις με τον Τάσο, για να οργανώσουμε το πρόγραμμά μας, το ασκησιολόγιο, την ύλη που θέλαμε να καλύψουμε, ξεκίνησα το διάβασμα, ώστε να αποκτήσω γνώσεις πάνω στον αυτισμό.
Τι είναι τελικά ο αυτισμός; Ποια να χαρακτηριστικά του; Πώς διαχειριζόμαστε την κάθε περίσταση; Και όταν απαντηθούν τα επιστημονικά και τυπικά ερωτήματα αρχίζουν τα πρακτικά… Ποιές θεατρικές ασκήσεις ΔΕΝ “ταιριάζουν” σε αυτιστικούς; …Σε τί ΔΕΝ θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν; …Και οι ερωτήσεις με τα “ΔΕΝ” όλο και πλήθαιναν.
Είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε με την διεπιστημονική ομάδα του φορέα και πιο στενά με τον Εργοθεραπευτή που είναι και ο συντονιστής της. Βλέποντάς τον και στην πράξη καταλαβαίνεις ότι γνωρίζει πολύ καλά την δουλειά του. Η παρουσία του σε όλες τις συναντήσεις της ομάδας ήταν σημαντική και η διακριτική καθοδηγησή του, μας βοήθησε στο να καταφέρουμε να προσαρμοστούμε όλοι οι συμμετέχοντες στις απαιτήσεις του εργαστηρίου. Στην πρώτη μας τηλεφωνική επικοινωνία, μου είπε: «Έχε στο νου σου να τους αντιμετωπίζεις όπως θα αντιμετώπιζες τον κάθε ενήλικα, δείχνοντάς τους κατανόηση και σεβασμό. Εσύ θα κάνεις κανονικά ένα σεμινάριο υποκριτικής, απλά θα χρειαστεί, σε περίπτωση που δεν λειτουργεί κάτι όπως το έχεις σχεδιάσει, να δώσεις περισσότερο χρόνο και χώρο, να είσαι υπομονετικός και προσαρμοστικός».
Πράγματι με τον Τάσο, τον συνεργάτη μου, βρισκόμασταν αρκετές φορές έχοντας και οι δύο μελετήσει και κάνει προεργασία γι’ αυτό το τόσο ιδιαίτερο σεμινάριο. Σβήναμε-γράφαμε ασκήσεις, σκεφτόμασταν δικές μας, παραλλάσσαμε άλλων, ανοίγαμε βιβλία… Μποάλ, Στανισλάφσκι, Μάισνερ, Ντεμίντοφ και με γνώμονα πάντα τις ανάγκες των ανθρώπων αυτών που και που ρωτούσαμε ο ένας τον άλλον: «Ρε συ… Θα το καταφέρουν αυτό;». Έχοντας, μετά από πολλή δουλειά, καταλήξει σε ένα τελικό πρόγραμμα είπαμε: «Πάμε να δοκιμάσουμε και ας τους δώσουμε την ευκαιρία να το δοκιμάσουν και εκείνοι.»
Έτσι και έγινε.
Στις 4 Ιουλίου ξεκίνησε το θερινό εργαστήριο «My Way-Theater Workshop» του οποίου τον τίτλο εμπνεύστηκα ακριβώς επειδή θα το κάνουν με τον «δικό» τους τρόπο.
Ξεκινήσαμε την πρώτη μέρα θέτοντας 6 κανόνες-πλαίσιο τους οποίους είχαμε προαποφασίσει με τον συνεργάτη μου ότι θα βάλουμε σε κάποιο τοίχο, ώστε να τους υπενθυμίζουμε σε περίπτωση ανάγκης. Αντί όμως απλά να τοιχοκολλήσουμε ένα έτοιμο χαρτί που με το «καλημέρα σας» θα έβαζε όρια με έναν άχαρο τρόπο, αποφασίσαμε να το συζητήσουμε μαζί τους, πρώτα. Αφού λοιπόν καθίσαμε σε έναν κύκλο και είπαμε ο καθένας δύο πράγματα για τον εαυτό του, τους ρωτήσαμε: «θα θέλατε να βάλουμε κάποιους κανόνες;». Η απάντηση προφανώς ήταν θετική γιατί και οι συμμετέχοντες ήθελαν να έχουν τις σταθερές τους. Και τους ρωτάμε: «ποιοι λέτε να είναι αυτοί οι κανόνες;».
Η πρώτη έκπληξη για για μας ήταν στα 10 πρώτα λεπτά, της πρώτης μέρας. Οι συμμετέχοντες είπαν τους 6 κανόνες που είχαμε σκεφτεί, από μόνοι τους!
- Είμαστε τυπικοί με το πρόγραμμα του εργαστηρίου.
- Δεν προσβάλλουμε τους άλλους.
- Δεν υπάρχει σωστό και λάθος.
- Δεν κάνουμε τίποτα με το ζόρι.
- Σεβόμαστε τον χρόνο των άλλων.
- Είμαστε μια ομάδα.
Περάσαμε, λοιπόν, όλο τον Ιούλιο κάνοντας ασκήσεις, αυτοσχεδιασμούς και σκηνές με στόχο να αναπτύξουμε την φαντασία τους, να φτιάξουν τα δικά τους βιογραφικά ρόλων, να φτιάξουν τις δικές τους ιστορίες και να μπουν μέσα σε αυτές.
Το συμπέρασμα μου ήταν ένα και έχει να κάνει με την αρχή αυτού του κειμένου. Δεν δυσκολευτήκαμε στιγμή, σε αυτή τη συνεργασία. Ίσως επειδή ένιωσαν ασφάλεια να εκφραστούν, ίσως επειδή τονίζαμε συνεχώς ότι όλα είναι σωστά αρκεί να υπάρχει λόγος που λέμε κάτι, ίσως γιατί απλά οι συμμετέχοντες «το είχαν» που λέμε και στο θέατρο. Ήταν όλοι τους καταπληκτικοί.
Η παραγωγή των κειμένων, ο αυτοσχεδιασμός σε δοσμένες (από την ομάδα) συνθήκες, η ταχύτητα αντίληψης των κανόνων της κάθε άσκησης με έκανε να πω ένα πράγμα… «Δεν διαφέρουν απ’ τους υπόλοιπους». Ούτε μια στιγμή δεν κουράστηκα, κάθε πρωί που άνοιγα το θέατρο τους περίμενα με λαχτάρα να έρθουν και να τους δω να δημιουργούν δικά τους πράγματα που ούτε εμείς, σαν επαγγελματίες στον χώρο του θεάτρου, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε.
Και τώρα που ήρθα σε επαφή με αυτούς τους ενήλικες αυτιστικούς, που τους είδα μπροστά στα μάτια μου να καταφέρνουν τα πάντα έρχομαι να απαντήσω στα αρχικά μου ερωτήματα…
«Ποιες θεατρικές ασκήσεις ΔΕΝ “ταιριάζουν” στους αυτιστικούς;»… Όλες ταιριάζουν και κάνουν θαύματα.
«Σε τι ΔΕΝ θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν;»… Σε όλα μπορούν να αντεπεξέλθουν, δίνοντας χώρο, χρόνο και έχοντας την υπομονή να προσαρμόσεις τον τρόπο και να προσαρμοστείς ο ίδιος.
«Πώς διαχειρίζεσαι την κάθε περίσταση;»… Με ελευθερία στην έκφραση, στον λόγο, στα θέλω, στα προβλήματα και στις λύσεις τους. Με αγάπη, σεβασμό, ευγένεια και υπομονή.
Πλέον με την ελπίδα να γίνει σύντομα η επόμενη δράση του φορέα, με το μυαλό μου να τρέχει σε καινούρια projects που μπορούμε να επιχειρήσουμε, έχω νέα ερωτήματα:
Μήπως τελικά ο τρόπος προσέγγισης για τα άτομα στο αυτιστικό φάσμα είναι να μην τους αντιμετωπίζουμε διαφορετικά;
Μήπως ως κοινωνία έχουμε πλήρη άγνοια για θέματα που αφορούν μέλη της, αλλά κανένας δεν ασχολείται, διότι δεν αφορά άμεσα τον ίδιο;
Μήπως οφείλει και το εκπαιδευτικό σύστημα να σταθεί στο ύψος της σύγχρονης κοινωνίας και να γίνει, επιτέλους, προσβάσιμο και συμπεριληπτικό;
Αυτά για την ώρα. Έχω πολλά ακόμα να πω, αλλά νομίζω αυτά είναι αρκετά.
Γράφει: ο Φοίβος Σαμαρτζής, Ηθοποιός-Σκηνοθέτης-Μουσικός και συντονιστής του «My Way – Theater Workshop»
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
