We Need to Talk About Kevin: Το αδιανόητο δίπλα μας… μεγαλώνοντας ένα δολοφόνο!

Όταν ακούμε το αδιανόητο, το αναίτιο, το αποτρόπαιο, ποτέ δεν σκεφτόμαστε ότι όχι μόνο μπορεί να συμβεί δίπλα μας αλλά ότι μπορεί να αγγίξει ακόμα και μας, την οικογένειά μας.

του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού

Η ταινία “We Need to Talk About Kevin”, ασχολείται μ’ ένα από τα πιο νοσηρά φαινόμενα των δυτικών κοινωνιών, τις μαζικές δολοφονίες στα σχολεία.

Όχι όμως από την πλευρά των θυμάτων, ούτε από την πλευρά των οικογενειών τους, ούτε καν μέσα από τα μάτια των δραστών, όπως έκανε ο Gus Van Sant στο φιλμ “Elephant”, αλλά μέσα από τα μάτια της μητέρας του δράστη.

Ενώ είναι ένα θέμα που προσφέρεται για εντυπωσιασμό, για σοκ, για δυνατές και εντυπωσιακές σκηνές, η σκηνοθέτης επέλεξε έναν άλλο δρόμο που σε κάποιους μπορεί να φανεί ψυχρός και μονότονος.

Η ταινία αφηγείται την ιστορία της μητέρας ενός εφήβου με ψυχική διαταραχή που διέπραξε μαζική δολοφονία σε σχολείο.

Από την πρώτη στιγμή βλέπουμε κάποια χρονολογικά μπρος-πίσω, τα λεγόμενα flashback, χωρίς όμως χρονική αλληλουχία, που θυμίζουν το συνειρμικό τρόπο που μας έρχονται οι αναμνήσεις στην καθημερινότητά μας. Ένας ήχος, μία κατάσταση ή ακόμα ένα χρώμα μπορεί να ξυπνήσει αναμνήσεις καλές και κακές.

Όπως το κόκκινο χρώμα…

Το κόκκινο εμφανίζεται σε όλη την ταινία, είτε καλύπτοντας μεγάλο μέρος της οθόνης είτε σε μία μικρή λεπτομέρεια που ξεχωρίζει. Η σκηνοθέτιδα το χρησιμοποιεί ως μέσο για να υπονοήσει την αποτρόπαια πράξη του Kevin. Επίσης είναι το χρώμα του στιγματισμού της μητέρας του και η παρουσία του ακόμα και σε σκηνές που είναι φαινομενικά ευχάριστες, τις κάνει να αποκτούν μία πιο σκοτεινή και απειλητική υπόσταση. Το ταξίδι της μητρότητας όπως περιγράφεται στην ταινία απέχει πολύ από το αμερικανικό όνειρο.

Παρακολουθούμε ένα παιδί που από πολύ μικρή ηλικία είναι διαφορετικό, και το διαφορετικό εδώ δεν είναι ευλογία. Είναι κάτι που είναι κουραστικό, ψυχοφθόρο, δύσκολο, ψυχρό και σκληρό.

Στο πρόσωπο της Tilda Swinton βλέπουμε μία μητέρα που δεν μπορεί να κρατήσει τίποτα από τον παλιό της εαυτό, που δεν έχει χώρο, δεν έχει χρόνο και η συμπεριφορά του παιδιού της δεν της αφήνει το περιθώριο να είναι ο εαυτός της. Η μητέρα όμως σε αντίθεση με τα συνήθη οικογενειακά μελό, δεν παρουσιάζεται σαν ηρωίδα αλλά σαν φθαρτός άνθρωπος, που δεν αντέχει, ξεσπά, κάνει λάθη, ξεπερνάει τα όρια, δεν μπορεί καν να νιώσει κοντά στο παιδί της, γιατί δεν την αφήνει, γιατί δεν της δίνει κάτι συναισθηματικά να κρατηθεί. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο σε δύο σκηνές, σε ολόκληρη την ταινία, βλέπουμε μητέρα και γιο να έρχονται κοντά, ανθρώπινα, αυθόρμητα και με συναίσθημα.

Μία μητέρα που όλοι της λένε ότι όλα είναι okay, είναι φυσιολογικά… Ότι υπερβάλλει. Χαρακτηριστική είναι για μένα η σκηνή όπου ο γιατρός εξετάζει την ακοή του παιδιού, γιατί ο μικρός αρνείται να εκτελέσει εντολές και η μαμά αναρωτιέται: «Διάβασα κάπου ότι η έλλειψη ομιλίας είναι πρώιμο σημάδι αυτισμού».

Το παιδί εμφανίζεται στην ταινία με όλα τα χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου που μεγαλώνει για να γίνει επικίνδυνος: έλλειψη ενσυναίσθησης, αφύσικη για την ηλικία του κυνικότητα και βέβαια κλιμακούμενη εμφάνιση βίαιων τάσεων. Αλλά, αυτά, μόνον η μητέρα του τα βλέπει.

Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί, πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό;

Είναι δυνατόν να μην παρατηρήσει κάποιος κάτι τόσο σοβαρό, όσο μία σοβαρή και χρόνια ψυχική διαταραχή;

Και όμως είναι. Ιδίως, όταν κάποιος προσπαθεί να εκλογικεύσει και να ωραιοποιήσει τα πράγματα, είτε γιατί δεν ενδιαφέρεται αρκετά, είτε γιατί δεν θέλει να δει την πραγματικότητα, είτε γιατί δεν αντέχει την αλήθεια.

Αυτό το έχω δει πολλές φορές. Γονείς να κρέμονται από το ταλέντο ή την αριστεία ενός παιδιού, σε ένα τομέα και να κρύβουν την άσχημη πραγματικότητα.

Γιατί;

Γιατί συνήθως φοβόμαστε το στίγμα. Δεν φοβόμαστε τόσο τις συνέπειες που μπορεί να έχει η ψυχική νόσος, τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για την ασφάλεια αυτών που βρίσκονται γύρω του, αλλά πιο πολύ για το στίγμα που επιφέρει στο άτομο και στην οικογένειά του η αποδοχή και αναγνώριση ενός ψυχικού νοσήματος.

Εμείς στην Ελλάδα μπορεί να μην αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο των μαζικών δολοφονιών γιατί δεν έχουμε την κουλτούρα της οπλοφορίας, όπως στην Αμερική, αλλά έχουμε πάρα πολλές περιπτώσεις που άνθρωποι με ψυχικά νοσήματα που δεν είχαν το απαραίτητο υποστηρικτικό πλαίσιο και βοήθεια, κατέληξαν να κάνουν κακό στον εαυτό τους ή στους οικείους τους.

Βεβαίως παρόλα τα στερεότυπα η πλειοψηφία των ανθρώπων με ψυχικές διαταραχές δεν εκδηλώνει βίαιες συμπεριφορές και μάλιστα σε τέτοια κλίμακα. Είναι εύκολο να βρίσκουμε αποδιοπομπαίους τράγους. Στην Αμερική υπήρξε κάποια εποχή ακόμα και θέμα στιγματισμού της αυτιστικής κοινότητας, λόγω μαζικών δολοφονιών που είχαν γίνει από αυτιστικά άτομα, όπως στην περίπτωση του δημοτικού σχολείου Sandy Hook και του Adam Lanza.

Η Tilda Swinton είναι πάρα πολύ καλή στο πορτρέτο της μητέρας που ξεκίνησε από ερωτευμένη γυναίκα, στο απόγειο της καριέρας της και σταδιακά και επίπονα μετατρέπεται σε μία εξουθενωμένη μητέρα που παρακολουθεί το γάμο της να αποσυντίθεται και στο τέλος μετατρέπεται σε παρία, με μία αντιστροφή του προπατορικού αμαρτήματος, όπου ενώ είναι και εκείνη θύμα, στην ουσία κουβαλάει το έγκλημα του γιού της, σαν δικό της. Ανατριχιαστική είναι και η ερμηνεία του παιδιού που υποδύεται τον Kevin, σε μικρή ηλικία, σε σημείο που να μου θυμίζει κάποια στιγμή μεταφυσικό θρίλερ όπως «η Προφητεία» και όχι ψυχολογικό και κοινωνικό Δράμα.

Είναι μία ταινία που δεν είναι για όλους: γιατί είναι σκοτεινή, με δυσάρεστο θέμα και σίγουρα όχι με γρήγορο ρυθμό. Δεν προσπαθεί ούτε να διδάξει ούτε να συγκινήσει.

Από την άλλη είναι ευκαιρία να δούμε ένα πολύ σοβαρό ζήτημα από μία διαφορετική οπτική και με διαφορετική προσέγγιση.