Η αποϊδρυματοποίηση αφορά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όπως ασφάλεια, ελευθερία, δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, στην αυτονομία και στον αυτοπροσδιορισμό.
της Νάνσυ Παναγουλοπούλου – Δημοσιογράφος
Οι πρόσφατες κατηγορίες κατά του ιδρύματος «Η Κιβωτός του Κόσμου» που κάνουν λόγο για κακοποίηση των εξυπηρετούμενων, φέρνουν ξανά το αίτημα για αποϊδρυματοποίηση των εξαρτώμενων και την εκ νέου ένταξή τους με ομαλό τρόπο στην κοινωνία. Κάτι που ίσως μας φέρνει στο νου τους πιο συνήθεις και σιωπηλούς τρόφιμους των κλειστών ιδρυμάτων στη χώρα μας.
Το αίτημα για αποϊδρυματοποίηση γενικά, «αφορά την απομάκρυνση των ατόμων -συνήθως παιδιών ή κακοποιημένων συντρόφων- από τις δομές ιδρυματικού τύπου, χωρίς επίβλεψη από και συσχέτιση με το κράτος» (επίσημος ορισμός προγράμματος ψυχιατρικής μεταρύθμισης ΨΥΧΑΡΓΩΣ) .
Σκοπός είναι η παραμονή τους στην οικογένεια και το οικείο περιβάλλον με την καθοδήγηση και την επίβλεψη των κρατικών Κοινωνικών Υπηρεσιών.
Εφόσον δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, η καλύτερη λύση είναι η επανένταξή τους στην κοινωνία με την παραμονή τους σε ανοιχτές δομές και κοινότητες. Οι εν λόγω δομές βοηθούν αυτά τα άτομα αρχικά να επιβιώσουν, και μελλοντικά να ζήσουν ανεξάρτητα, παρέχοντάς τους εφόδια όπως ψυχοκοινωνική υποστήριξη, εκπαίδευση, πρακτική εργασίας και εργαλεία για να συνεχίσουν μια σχετικά αυτόνομη ζωή.
Το ίδιο ισχύει και για τα ανάπηρα άτομα στα κλειστά ιδρύματα.
Τα ΑμεΑ χρειάζονται την ευκαιρία να ζήσουν ανεξάρτητα, να μείνουν σε ΣΥΔ (Στέγη Υποστηριζόμενης Διαβίωσης) ή να επισκέπτονται ανοιχτές δομές όπου θα έχουν το δικαίωμα της επιλογής και ελευθερία να εκπαιδευτούν, να εργαστούν και να ζήσουν όπως τα ίδια επιθυμούν.
Ίσως κάποιοι να μην έχουν ακούσει για τα απρόσωπα, συχνά κακοποιητικά κλειστά ιδρύματα για ΑμεΑ. Συνήθως βρίσκονται έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα, κρυμμένα πίσω από κτήματα και κλειστές πόρτες όπως το «Κέντρο Περίθαλψης Ανάπηρων Παιδιών στα Λεχαινά». Δεν υπάρχει η δυνατότητα αποκάλυψης κακοποιητικών περιστατικών που λαμβάνουν χώρα σε τέτοια ιδρύματα. Οι φιλοξενούμενοι είτε δεν αντιλαμβάνονται την κακοποίηση, αφού έχει γίνει τρόπος ζωής, είτε δεν μπορούν να το επικοινωνήσουν καθώς η αναπηρία τους και οι λιγοστές επικοινωνίες τους με τον έξω κόσμο -υπό επίβλεψη- τους εμποδίζουν.
Το θέμα της αποϊδρυματοποίησης των ΑμεΑ έχει αρχίσει να συζητείται έντονα μεταξύ θεσμών όπως ο ΟΗΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ελληνικό Κράτος τα τελευταία μόλις χρόνια, παρότι σύλλογοι και φορείς που διεκδικούν τα δικαιώματα των ΑμεΑ το αιτούνται εδώ και πολλά χρόνια καθώς γνωρίζουν για τον περιορισμό, τη χειραγώγηση και την κακοποίηση που υφίστανται οι ανάπηροι σε αυτές τις δομές (το ψήφισμα κατά της κακοποίησης των ΑμεΑ εδώ…).
Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι τα ανάπηρα άτομα μπορούν να είναι παραγωγικά, εφόσον τους δοθούν τα σωστά εφόδια όπως εκπαίδευση και ισότιμη πρόσβαση στην εργασία, στην ψυχαγωγία και στην κατανάλωση αγαθών – ό,τι δηλαδή χρειάζεται ο οποιοσδήποτε άνθρωπος για να είναι παραγωγικό μέλος της κοινωνίας.
Σε τελική ανάλυση όμως, η αποϊδρυματοποίηση δεν αφορά την παραγωγικότητα: αφορά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όπως την ελευθερία από βασανιστήρια, το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, στην αυτονομία και στον αυτοπροσδιορισμό.
Αυτά τα βασικά δικαιώματα προστατεύονται από τα περισσότερα δημοκρατικά συντάγματα, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού συντάγματος.
Όταν όμως αναφέρονται στους συνανθρώπους μας με ψυχική ή σωματική αναπηρία, γίνονται θέμα έντονων debate και απαιτούνται ισχυρές μεταρρυθμίσεις για την κατοχύρωσή τους.
Το πρώτο βήμα για την αποϊδρυματοποίηση (των αναπήρων, των παιδιών και λοιπών μειονοτήτων) είναι η αναγνώριση της ανθρώπινης διάστασής τους και ως εκ τούτου των αδιαμφισβήτητων δικαιωμάτων τους ως ανθρώπινα όντα.
Γράφει: η Νάνσυ Παναγουλοπούλου – Δημοσιογράφος
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
