Καιρό τώρα γνώριζα για τη θεατρική ομάδα ενηλίκων με Αυτισμό από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Μάλιστα, στο nevronas.gr, είμασταν από τους πρώτους που αναδημοσιεύσαμε το κάλεσμα, πάνω από ένα χρόνο πριν, όταν ανακοινώθηκε η δημιουργία του. Παρότι, στις δικές μου ομάδες, δουλεύω χρόνια με ενήλικες ερασιτέχνες ηθοποιούς, πραγματικά θα ήθελα να μάθω τον τρόπο με τον οποίο μπορεί κανείς να εργαστεί με ανθρώπους στο φάσμα του αυτισμού, πάνω σε θεατρική δραστηριότητα γενικότερα.
της Γιώτας Ευσταθίου – Θεατρολόγος – Ηθοποιός
Το καλύτερο που είχα να κάνω ήταν να πάω να δω την ομάδα, να τη γνωρίσω. Μα πού να πάω εν μέσω πανδημίας; Έτσι ήρθα σε επαφή με την κυρία Μαρία Κουλούρη.
Η Μαρία Κουλούρη, λογοθεραπεύτρια, σύμβουλος ψυχικής υγείας, ηθοποιός και ποιήτρια η οποία έχει εργαστεί στο παρελθόν σε παρόμοιες θεατρικές ομάδες και έχει αναλάβει από τον Ιανουάριο του 2019, αυτήν την θεατρική ομάδα. Ήθελα πολλά να μάθω, μιλώντας, ζωντανά με την ίδια και με τους μαθητές της, σε μια live Βίντεο-Συνέντευξη. Αλλά κάποιες φορές, δεν γίνονται όλα όπως τα θέλουμε.
Συνεννοηθήκαμε λοιπόν με άλλους τρόπους με την κ. Κουλούρη και είμαστε εδώ για να μάθουμε όλα τα όμορφα που συμβαίνουν στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά!
Πώς και πότε προέκυψε η ιδέα για όλο αυτό το εγχείρημα, της δημιουργίας θεατρικής ομάδας από ανθρώπους με αυτισμό;
Σχεδόν μια δεκαετία ασχολούμαι με τη θεατρική πράξη σε ομάδες ενήλικων αυτιστικών. Πρώτα, για οκτώ χρόνια, στην Εταιρεία Ψυχοκοινωνικών Μελετών (Ε.ΨΥ.ΜΕ.) και από την περασμένη χρονιά στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Πριν δέκα χρόνια, λοιπόν, μου προέκυψε η ανάγκη να συνδέσω το θέατρο με τον αυτισμό και με τον τρόπο αυτό να μελετήσω και τα δύο πεδία.
Στις ομάδες της Ε.ΨΥ.ΜΕ ο στόχος ήταν κυρίως θεραπευτικός, αν και πραγματοποιήσαμε και κάποιες παραστάσεις. Μέσα από τη διαδικασία αυτή μου δημιουργήθηκε η περιέργεια να δω πώς θα λειτουργούσε με θεατρική ομάδα ενηλίκων με αυτισμό, η οποία θα είχε καθαρά καλλιτεχνικό στόχο. Έτσι, έκανα την πρόταση στον τέως διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, κύριο Νίκο Διαμαντή, και εκείνος αγκάλιασε την πρόταση αυτή με γενναιοδωρία.
Ποιοι είναι οι στόχοι της ομάδας αυτής;
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, στόχος της ομάδας είναι η παραγωγή καλλιτεχνικού αποτελέσματος και όχι η στενά θεραπευτική πρακτική, όπως για παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων μέσα από παιχνίδια ρόλων.
Αναπόφευκτα το θεραπευτικό κομμάτι ενυπάρχει, αλλά δευτερογενώς.
Είμαι πεπεισμένη ότι τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού μπορούν να αναδείξουν τις ιδιαιτερότητές τους σε σημαντικά εργαλεία. Ονειρεύομαι ένα θίασο, ο οποίος να στέκεται επάξια στο καλλιτεχνικό στερέωμα και να προσφέρει εισόδημα στα μέλη του, στους ηθοποιούς και τους τεχνικούς του.
Όσο χρόνο υπάρχετε σαν ομάδα, τί έχετε ήδη παρουσιάσει (παραστάσεις); Έχει ανταπόκριση από τον κόσμο;
Η περσινή χρονιά, λειτούργησε κυρίως αναγνωριστικά. Δέκα άτομα, άγνωστα μεταξύ τους, που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού έπρεπε να συνδεθούν και να εμπεδώσουν την έννοια της ομάδας. Επίσης, χρειαζόταν να εξοικειωθούν με τη θεατρική πρακτική και να αναμετρηθούν με την επιθυμία τους να είναι μέλη της συγκεκριμένης ομάδας. Η φετινή χρονιά μας βρήκε με αλλαγή στη σύνθεση, κάποιοι έφυγαν και άλλοι ήρθαν. Έτσι, αρχικά είχαμε πάλι να δουλέψουμε τη συνοχή της ομάδας και αργότερα ξεκινήσαμε να δουλεύουμε το κείμενο που σκοπεύαμε να ανεβάσουμε. Δουλεύαμε πάνω στο μονόπρακτο του Σάμιουελ Μπέκετ, «Καταστροφή».
Δυστυχώς, όμως, μας βρήκε η πανδημία και υποχρεωθήκαμε να διακόψουμε.
Πάντως, από πέρσι που ξεκίνησε η ομάδα μας, το ενδιαφέρον είναι πολύ μεγάλο. Τόσο από την πλευρά των ατόμων που θέλησαν να ενταχθούν σε αυτήν, όσο και από εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς που μας παραχώρησαν βήμα και χώρο να ακουστούμε. Και φυσικά, υπάρχει κόσμος, που περιμένει την παράστασή μας, αλλά και εθελοντές πρόθυμοι για παροχή κάθε βοήθειας.
Σε μια “άσκηση εμπιστοσύνης”, που απαιτεί σωματική επαφή, πώς αντιδρούν οι αυτιστικοί “μαθητές” σας;
Αρχικά, θα μου επιτρέψετε ευγενικά να σας διορθώσω. Δεν μιλάμε για μαθητές αλλά μέλη της ομάδας, ακόμα ακόμα και για ηθοποιούς. Δεν σας παρεξηγώ καθόλου που χρησιμοποιήσατε τη λέξη αυτή. Είναι αλήθεια πως μέχρι τώρα όταν κάποιος ακούει για θέατρο και αυτισμό, το μυαλό του πάει σε μαθητικές ομάδες ή ομάδες δημιουργικής απασχόλησης. Κάπως έτσι το είχαν στο μυαλό τους και αρκετοί γονείς που παρότρυναν τα παιδιά τους να έρθουν στην ομάδα. Όμως, όπως προανέφερα, στόχος είναι η δημιουργία θιάσου, αρχικά ερασιτεχνικού με βλέψεις για επαγγελματική επέκταση.
Ακριβώς, όμως, επειδή έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που ξεκινάνε από την αρχή, δεν έχουν φοιτήσει δηλαδή σε κάποια δραματική σχολή, όλα χρειάζονται χρόνο για να λειτουργήσουν. Στο τέλος, όμως, έρχεται το αποτέλεσμα που θέλουμε και τότε είμαστε όλοι χαρούμενοι και περήφανοι που καταφέραμε να σπρώξουμε λίγο πιο πέρα τον πήχη του ορίου.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση των ασκήσεων εμπιστοσύνης, δεν πήγαμε κατευθείαν εκεί. Πρώτα δουλεύτηκε πολύ η συνοχή της ομάδας, η αποδοχή και η ισοτιμία των μελών και μετά προχωρήσαμε. Αυτό, βέβαια, θα γινόταν σε οποιαδήποτε θεατρική ομάδα, όμως στη δική μας αφιερώσαμε πολύ περισσότερο χρόνο, εστιάζοντας στους ειδικούς χειρισμούς που βοηθούν τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού.
Όταν φτάσαμε στις σωματικές ασκήσεις, αρχικά υπήρχε αμυντικότητα αλλά ξεπεράστηκε γρήγορα γιατί είχαν μπει γερά θεμέλια στις σχέσεις των μελών.
Προσπαθώ, πάντα μέσα στο ομαδικό πνεύμα, να διατηρώ την ατομικότητα του καθενός. Έτσι, μου είναι εύκολο να προσαρμόζω τις δραστηριότητες και να δίνεται στον καθένα ξεχωριστά ο χρόνος και ο χώρος που χρειάζεται. Προσπαθώ, δηλαδή, να δουλεύω με τις ιδιαιτερότητες και τις ικανότητες του κάθε μέλους. Αυτό δημιουργεί εμπιστοσύνη και κάμπτει στις αντιστάσεις.
Πώς δουλεύετε “ασκήσεις συγκέντρωσης” που πολλές από αυτές απαιτούν βλεμματική επαφή;
Ό,τι ανέφερα για τις ασκήσεις εμπιστοσύνης, ισχύει και για την περίπτωση των ασκήσεων που απαιτούν βλεμματική επαφή. Όταν ξεκινήσαμε, γνώριζα πως δε θα έπρεπε να περιμένω την απόλυτη βλεμματική επαφή. Από συνάντηση σε συνάντηση, όμως, με πίστη και υπομονή το αποτέλεσμα άλλαξε.
Ομολογουμένως, οι ασκήσεις συγκέντρωσης είναι απαιτητικές για κάποια μέλη της ομάδας, όμως χρόνος βελτίωσης δίνεται σε όλους. Η ισχυρή ομάδα εκτός από ασφάλεια παρέχει και τη δυνατότητα ευκολίας στη μίμηση. Αν ο φίλος δίπλα σου το κάνει, θα το προσπαθήσεις κι εσύ και θα το καταφέρεις με τον δικό σου τρόπο.
Όταν μιλάμε για άτομα με αυτισμό, πώς δένεται η ομάδα σε ασκήσεις αυτοσχεδιασμού; Ποιες οι δυσκολίες ;
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν αρκετές δυσκολίες στις δοκιμές αυτοσχεδιασμών. Αφιερώνουμε την περισσότερη ώρα της κάθε συνάντησής μας σε αυτό. Είναι, άλλωστε, το πιο αγαπημένο μέρος της κάθε συνάντησης, όλοι συμμετέχουν με χαρά.
Κάθε φορά, χωρίζω τις ομάδες προσπαθώντας να υπάρχει ένας κοινός μέσος όρος ικανοτήτων. Δίνω το θέμα και το δουλεύουν μόνοι τους. Δεν επεμβαίνω καθόλου κι έτσι κάποιος από την κάθε ομάδα παίρνει την πρωτοβουλία να οργανώσει και τους υπόλοιπους. Ένας άλλος βάζει την ιδέα, κάποιος άλλος τους διαλόγους, άλλος την κινησιολογία και βγαίνει ο αυτοσχεδιασμός. Με τον τρόπο αυτό, ο καθένας συνεισφέρει και παράλληλα δεσμεύεται να κρατήσει τη συμφωνία της πλοκής. Είναι φορές που άλλα έχει συμφωνήσει η ομάδα και κάποιος παρεκκλίνει ή ξεχνάει τα λόγια του. Εκεί ζητάω να είναι σε εγρήγορση όλη η ομάδα, ώστε να καλυφθεί το κενό. Κάτι, δηλαδή, που γίνεται σε κάθε θίασο.
Στις αρχές δεν το πετυχαίναμε ιδιαίτερα. Ο καθένας έλεγε ή έκανε αυτό που είχε συμφωνηθεί και μετά περίμενε αμέτοχος. Αυτό σιγά σιγά αλλάζει, καταλαβαίνουν πως μπορεί και πρέπει να συνυπάρχει το ομαδικό με το ατομικό.
Πάντως, η μεγαλύτερη δυσκολία έχει να κάνει με τη διάθεση να ξεφύγουν από τα όσα γνωρίζουν. Ζητούμενο είναι η διεύρυνση της φαντασίας και η απομάκρυνση από τα προσωπικά τους βιώματα. Ή για να το πω καλύτερα, να μπορέσουν να εντάξουν το ειδικό μέσα σε κάτι γενικότερο.
Πώς αισθάνονται τα μέλη της ομάδας για την ενασχόλησή τους με τη θεατρική πράξη; Σας εκφράζουν τα συναισθήματά τους;
Ναι, εκφράζονται πάρα πολύ συχνά. Εκδηλώνουν το άγχος ή την αγωνία τους, για την επίδοσή τους στην κάθε συνάντηση αλλά και για την παράσταση που ετοιμάζαμε. Θέλουν να ξέρουν, αν είναι καλοί και έχω καταλάβει ότι αυτό είναι πρώτα και κύρια δική τους ανάγκη. Εννοώ, θέλουν να είναι εντάξει με τον εαυτό τους, να μπορούν να νιώσουν ικανοποίηση. Το καταλαβαίνω απόλυτα αυτό, γιατί ξέρω πως καταβάλουν προσπάθεια να ξεπεράσουν τα όριά τους. Και βλέπω ότι θέλουν να είμαι και εγώ ικανοποιημένη, επιζητούν την επιβράβευσή μου.
Πριν την επιβράβευση, όμως, συχνά ζητούν την προτροπή, την εμψύχωση, την ασφάλεια… ότι είμαι εκεί να τους στηρίξω. Αυτό είναι πολύ συγκινητικό. Αισθάνομαι ότι μαθαίνουν τον εαυτό τους μέσα από τη διαδικασία αυτή. Συνειδητοποιούν τις αντοχές τους, τις ικανότητες που δεν ήξεραν ότι έχουν. Τελικά, κερδίζουν την πίστη στον εαυτό τους.
Ένας αυτιστικός, πόσο μπορεί να εκφραστεί συναισθηματικά επί σκηνής; Κατανοεί ότι πρέπει να μπει σε μια συγκεκριμένη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση, κάθε φορά;
Αυτή είναι μεγάλη κουβέντα, θα προσπαθήσω συνοπτικά να απαντήσω. Και είναι μεγάλη κουβέντα, γιατί γνωρίζουμε όλοι πως οι άνθρωποι που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, δυσκολεύονται να μπουν στα παπούτσια του άλλου. Και ο ηθοποιός, κάνει ακριβώς αυτό, μπαίνει στη θέση ενός άλλου.
Αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι από ένα σημείο και μετά, κάμπτονται οι αντιστάσεις και αρχίζει η προσπάθεια. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την επιθυμία του κάθε μέλους να απομακρυνθεί από το σχήμα του ρόλου και να μπει σε πιο εσωτερικούς δρόμους. Έχω δει και την προσπάθεια αυτή της λεπτομερέστερης και πιο βαθιάς μελέτης ενός ρόλου, αλλά έχω δει και την περιγραφική ερμηνεία, το καλούπι δηλαδή ενός ρόλου. Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση.
Αυτό που πιστεύω, είναι ότι ακριβώς αυτή η «μόνωση», ο μη συναισθηματισμός, είναι και το κλειδί στην ερμηνεία. Θα μπορούσε η σκηνοθετική γραμμή της παράστασης να χτιστεί πάνω σε αυτήν την ιδιαιτερότητα. Τότε νομίζω ότι το αποτέλεσμα θα είναι δυνατό και ενδιαφέρον.
Γενικά, με δυο λόγια, πόσο δύσκολο είναι να διαχειρίζεστε μια θεατρική ομάδα αυτιστικών, σε σχέση με μια θεατρική ομάδα νευροτυπικών;
Δεν ξέρω αν είναι πιο δύσκολο το ένα και πιο εύκολο το άλλο. Σίγουρα διαφέρουν οι χρόνοι. Για παράδειγμα, σε μια ομάδα νευροτυπικών δε θα αφιέρωνα τόσο μεγάλο διάστημα στη γνωριμία των μελών και τη σταθερότητα του πλαισίου. Θα περίμενα να δημιουργηθεί πιο γρήγορα το δέσιμο. Επίσης, θα είχα προσδοκίες για πιο γρήγορη εμπλοκή με το ρόλο.
Όμως, δεν έχει νόημα να κάνουμε σύγκριση ενός θιάσου αυτιστικών ατόμων με ένα θίασο νευροτυπικών ατόμων. Και δεν έχει νόημα, όχι γιατί ίσως κανείς σκεφτεί ότι οι νευροτυπικοί υπερτερούν σε ικανότητες. Μπορώ μάλιστα να σας πω ότι περισσότερο εμπιστεύομαι ένα αυτιστικό άτομο σε όσα έχει κατακτήσει, παρά ένα νευροτυπικό. Κι αυτό, γιατί ξέρουμε πως ό,τι εγγράφεται σε έναν αυτιστικό μπορεί να λειτουργήσει με την ασφάλεια καλοκουρδισμένου χρονομέτρου. Ο λόγος που δεν έχει νόημα να κάνουμε σύγκριση των δυο θιάσων είναι γιατί κάθε άνθρωπος, αυτιστικός ή νευροτυπικός, έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και με βάση αυτά μπορεί να σχετίζεται και να δημιουργεί.
Εν μέσω κορονοιού και καραντίνας, έχετε βρεί τρόπους να συνεχιστεί η λειτουργία της ομάδας, ιντερνετικά ή με άλλον τρόπο; Πώς ετοιμάζετε την παράστασή σας, γιατί εμείς ανυπομονούμε να τη δούμε!
Δυστυχώς, τα γεγονότα μας ανάγκασαν να διακόψουμε απότομα. Ο προγραμματισμός ήταν στις αρχές Μαΐου να δείξουμε τη δουλειά μας. Αυτό είναι αδύνατον να συμβεί, αφού κι αν ακόμα λήξει η καραντίνα έχουμε χάσει σημαντικό αριθμό προβών και έτσι δεν είμαστε έτοιμοι.
Δεν θεωρώ, ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει η πρόβα μέσω ίντερνετ. Το θέατρο έχει ανάγκη τη φυσική παρουσία, την συνύπαρξη, την αλληλεπίδραση. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ δύσκολο, ειδικά σε μια ομάδα, όπου τα μέλη της, αντιμετωπίζουν την επικοινωνία υπό το πρίσμα μιας απόστασης.
Όταν τελειώσει αυτή η περιπέτεια που άλλαξε τα σχέδια στη ζωή όλων μας, θα βρεθούμε ξανά και θα το πιάσουμε το πράγμα από την αρχή.
Βέβαια, υπάρχει άλλη μια εκκρεμότητα. Λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία, παραιτήθηκε ο διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου. Θα πρέπει να οριστεί νέος και να έχει κι εκείνος την πρόθεση να στηρίξει την ομάδα μας. Θεωρώ, όμως, ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα έβρισκε σύμφωνο κάθε άνθρωπο με κοινωνικές και καλλιτεχνικές ανησυχίες και πιστεύω ότι και ο νέος διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, θα διακατέχεται από τις αρχές αυτές.
Άρα, το μόνο που μπορώ να πω στην παρούσα φάση είναι ότι ‘’οψόμεθα’’.
Υπάρχουν μελλοντικά σχέδια να δημιουργηθούν και άλλες ομάδες για άτομα με άλλου τύπου αναπηρίες/ευπάθειες;
Όπως προείπα, η αλλαγή στο τιμόνι του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά έχει αφήσει σε εκκρεμότητα κάθε μελλοντικό σχέδιο.
Όλα είναι πιθανά. Από τη δική μου πλευρά υπάρχει και η διάθεση και οι γνώσεις για τον χειρισμό ομάδων ειδικού πληθυσμού. Έχω σχέδια και προτάσεις που μπορώ να κάνω. Όταν έρθει η ώρα ελπίζω να συζητηθούν.
Ένα από τα σχέδιά μου αυτά είναι και η δημιουργία ομάδας συγγραφής. Ήδη είχα την ευκαιρία να δουλέψω μια τέτοια ομάδα με ενήλικες αυτιστικούς. Έχει πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον και θεραπευτικό αλλά και καλλιτεχνικό.
Συνέντευξη: της κυρίας Μαρίας Κουλούρη στην Γιώτα Ευσταθίου, για τη θεατρική ομάδα ενηλίκων με Αυτισμό από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
Φωτογραφίες: Ελευθερία Άνθη
Η Μαρία Κουλούρη γεννήθηκε το 1975 στη Χαλκίδα και ζει στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, θέατρο και είναι σε εξέλιξη οι σπουδές της στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό, στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί τρία ποιητικά της βιβλία από τις εκδόσεις Μελάνι:
- «Μουσείο άδειο», 2013 (Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή της Εταιρείας Συγγραφέων, 2014 – Υποψηφιότητα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης)
- «Ρολόγια και άλλοι χτύποι», 2015 (Βραβείο «Σωτηρίου Ματράγκα» της Ακαδημίας Αθηνών, 2016)
- «Καθημερινά κρεβάτια», 2017
Η τέταρτη ποιητική της συλλογή, «Αστικό ελάφι», βρίσκεται υπό έκδοση.
Στη Γαλλία έχει εκδοθεί η ποιητική ανθολογία από το μέχρι τώρα έργο της, «Lits quotidiens», από τις εκδόσεις Le miel des anges,σε μετάφραση από τον Μισέλ Βόλκοβιτς και την Μυρτώ Γόντικα, 2018
Έχει διδάξει στα εργαστήρια ποίησης του μεταπτυχιακού προγράμματος του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, στο τμήμα της Δημιουργικής Γραφής.
Έχει διδάξει δημιουργική γραφή και συγγραφή θεατρικού έργου σε ομάδα ενηλίκων με αυτισμό και έχει επιμεληθεί την έκδοση των μυθιστορημάτων τους.
Είναι υπεύθυνη του προγράμματος θεραπείας μέσω συγγραφής, στο Κέντρο Ψυχική Υγείας και προσωπικής ανάπτυξης «Γαληνός» και δουλεύει θεραπευτικά μέσω συγγραφής με ογκολογικούς ασθενείς.
Είναι υπεύθυνη της θεατρικής ομάδας ενηλίκων με αυτισμό, που λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2019 στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Θεατρικά της μονόπρακτα έχουν παρουσιαστεί σε μορφή θεατρικού αναλογίου, από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου της Αθήνας.
Το υβριδικό της κείμενο «Τροφή», παρουσιάστηκε σε θεατρική παράσταση, στο φεστιβάλ Αθηνών- Επιδαύρου (2019, σκην. Λευτέρης Παπακώστας)
Στο 2ο Φεστιβάλ Θεατρικού Μονολόγου (2018), του χώρου «ΕύΠολις-art» έχει παρουσιαστεί ο μονόλογός της «Σημείο βρασμού».
Έχει γράψει το σενάριο της ταινίας μικρού μήκους «Μη με λησμόνει» (σκην.: Γιώργος Πατεράκης), που παρουσιάστηκε σε φεστιβάλ της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Κριτικά της κείμενα και μεταφράσεις ποιημάτων από τα Γαλλικά, έχουν κυκλοφορήσει σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Σερβικά, Πολωνικά, Σλοβακικά, Τουρκικά, Φιλανδικά.
Το Μάιο του 2018 εκτέθηκαν στην διεθνή εικαστική πλατφόρμα Platforms project 2018 (Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας), έργα νέων εικαστικών, τα οποία προέκυψαν ύστερα από workshop με αφορμή το βιβλίο της «Καθημερινά κρεβάτια».
Έχει συμμετοχή σε διάφορα διεθνή λογοτεχνικά φεστιβάλ χωρών των Βαλκανίων.
Για λογαριασμό του Νομισματικού Μουσείου έχει οργανώσει δύο ποιητικές εκδηλώσεις στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ημέρας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Έχει επιμεληθεί το ένθετο «Η ποίηση στο ραδιόφωνο», του ινετρνετικού ραδιοφωνικού σταθμού toradiofono.gr.
Συνεργάστηκε με την οργανωτική επιτροπή εκδηλώσεων της «Αθήνας 2018-Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου».
