Σχεδόν όλα τα μικρά παιδιά έχουν έναν ήρωα. Για τα περισσότερα είναι ο μπαμπάς τους, ενώ για άλλα ο δάσκαλός τους. Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο να βρεις ένα καλό δάσκαλο που θα δώσει τις κατάλληλες κατευθύνσεις στα παιδιά όμως είναι πολύ πιο δύσκολο να βρεις ένα μαθητή που θα εμπνεύσει τον δάσκαλο του να γίνει καλύτερος για αυτόν και για τα υπόλοιπα παιδιά.
του Μηνά Φιλίππου – Γυμναστής – Προπονητής Τζούντο
Σε αυτή την περίπτωση θα σας γνωρίσω τον «Κ.», τον δικό μου μικρό ήρωα…
Ο Κ. ήταν μόλις 4,5 χρονών όταν πρωτοήρθε στον σύλλογο στο Χαλάνδρι όπου διδάσκω Τζούντο. Τον θυμάμαι ως ένα αδύνατο παιδάκι με στρογγυλά γυαλιά να μην ξεκολλάει από την μητέρα του, ενώ η προσπάθεια μου να τον προσεγγίσω, όπως κάνω με όλα τα παιδιά, δεν είχε επιτυχία καθώς ήταν πολύ αρνητικός στο να με εμπιστευτεί και να μπει στο χώρο του μαθήματος.
Ο Κ. δεν ήταν διαφορετικός από τα άλλα παιδιά της ηλικίας, αλλά είχε μειωμένη όραση, από το ένα μάτι δεν έβλεπε καθόλου και από το άλλο είχε 96% τύφλωση ή καλύτερα 4% όραση! Επίσης είχε κινητικές δυσκολίες λόγω πρόωρης κύησης. Το γεγονός αυτό δεν με φόβισε καθόλου αλλά σίγουρα με προβλημάτισε. Οι εκπληκτικοί γονείς του, που πήραν την θαρραλέα απόφαση να φέρουν το παιδί τους σε τέτοια ηλικία στο σύλλογό μας, αμέσως μας ενημέρωσαν για την δυσκολία του χωρίς να κρύβονται ή να νοιώθουν ντροπή.
Ο Αχιλλέας Τσόγκας (συνιδρυτής του Αθλητικού Συλλόγου Δυναμικών Αθλημάτων Χαλανδρίου και προπονητής Τζούντο), είχε ασχοληθεί παλαιότερα με την διδασκαλία Τζούντο σε Άτομα με προβλήματα Όρασης, διετέλεσε άλλωστε και Τεχνικός σύμβουλος στην Ελληνική Παραολυμπιακή Επιτροπή και με βοήθησε στην αρχή να προσαρμόσουμε το μάθημά μας και να καθορίσουμε τις ευθύνες στην διάρκεια της προπόνησης. Ο Αχιλλέας θα έκανε το μάθημα σε όλα τα παιδιά και εγώ θα είχα τον ρόλο του παρτενέρ – προσωπικού καθοδηγητή του Κ. για όσα μαθήματα θα χρειαζόταν μέχρι να ενταχθεί πλήρως στην ομάδα. Η δυσκολία έγγειτο στην εισαγωγή του Κ. σε τμήμα που προυπήρχε και με παιδιά χωρίς προβλήματα όρασης.
Διαμορφώσαμε την αίθουσα έτσι ώστε να περιβάλλεται από κόκκινα στρώματα στερεωμένα στους τοίχους ώστε να μπορεί πιο εύκολα να τα διακρίνει τα όρια του χώρου. Η στολή μου ήταν μπλε, σε αντίθεση με του Αχιλλέα που ήταν άσπρη όπως και των υπόλοιπων παιδιών, για να ξέρει ανά πάσα στιγμή που βρίσκομαι.
Ζητήσαμε από τους γονείς του να τον φέρνουν αρκετή ώρα πριν την έναρξη της προπόνηση για να του προσφέρουμε περισσότερο χρόνο εξοικείωσης με το περιβάλλον. Ο Κ. έκανε σχεδόν ένα μήνα μέχρι να μπορεί να μπαίνει άνετα στο μάθημα χωρίς να ψάχνει τους γονείς του.
Έτσι λοιπόν κάθε φορά που ερχόταν, καθόμουν διπλά του και συζητούσα με σταθερή φωνή για καθημερινά πράγματα που έκανε στο σχολείο του. Προσπάθησα να τον κάνω να με αποδεχτεί σαν δάσκαλό του αλλά και σαν φίλο του. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ θετικά. Αυτό έδωσε πολύ χαρά σε όλους μας, απλά ήθελε πολύ υπομονή, χωρίς βιασύνες.
Πριν αρχίσει το μάθημα τον έπαιρνα από το χέρι περιφερόμασταν μαζί σε όλη την αίθουσα, του έδειχνα-θύμιζα τα κόκκινα στρώματα στον τοίχο, τα όρια του χώρου και τον υπόλοιπο εξοπλισμό. Δε θα ξεχάσω ότι ήθελε πάντα να τον σηκώνω να βλέπει από το παράθυρο το φως του απογευματινού ήλιου. Τον ηρεμούσε.
Η διαδικασία αυτή κράτησε περίπου δυο μήνες. Ο Κ. ξεπέρασε όλους τους φόβους του και άνετα πλέον έμπαινε στο μάθημα ενώ με αγκάλιαζε κάθε φορά που ερχόταν στο σύλλογο. Δεν έχει περάσει μέρα που να μην φωνάξει «καλημέεεεερα δάσκαλε» (αν και μεσημέρι) και να τρέξει στην αγκαλιά μου. Τι καλύτερο για έναν προπονητή να τον υποδέχονται με τέτοιο τρόπο οι μαθητές του.
Η δυσκολία ωστόσο για την εκμάθηση των τεχνικών ήταν εμφανής. Πώς μπορείς να αποτυπώσεις μια δεξιότητα, μια καινούρια τεχνική σε ένα άτομο που στην ουσία βλέπει ελάχιστα;
Η εμπειρία μου σαν προπονητής – δάσκαλος είναι ότι κάποια παιδιά για την εκμάθηση τεχνικών χρησιμοποιούν την όραση ή και την ακοή! Άλλα καταγράφουν κινήσεις και άλλα ακολουθούν οδηγίες.
Η μεθοδολογία ενός δασκάλου πρέπει να εμπλουτίζεται με στοιχεία που να είναι ικανά να προκαλέσουν και τις δύο αισθήσεις. Με τον Κ. φυσικά έπρεπε να επενδύσω στην ακοή ενώ η εκτέλεση των τεχνικών να είναι τέτοια ώστε να ταιριάζει απόλυτα με αυτό που εξηγώ. Αυτό βεβαίως βοήθησε και εμένα να ολοκληρώσω την μεθοδολογία μου. Όπως έλεγε και ο Αχιλλέας δεν μπορούμε να εξηγούμε μια τεχνική εφαρμόζοντάς την και να λέμε «να έτσι το χέρι, έτσι το πόδι, εκεί το σώμα και ρίχνουμε, το είδατε; κάντε το τώρα…». Η προσέγγιση μας πρέπει να είναι πιο επιστημονική και ταυτόχρονα προσιτή για τις μικρές ηλικίες.
Με τον Κ. η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων ήταν μεγάλη πρόκληση. Κάθε φορά που εξηγούσα μια τεχνική, ο Κ. έσκυβε το κεφάλι προς τα κάτω. Στην αρχή νόμιζα ότι δεν με πρόσεχε αλλά μετά κατάλαβα ότι το έκανε για να επικεντρώσει την προσοχή του στην ακοή. Ο Κ. επικεντρωνόταν στην ομιλία μου. Κάθε νέα τεχνική είχε και λεπτομερέστατη εξήγηση ώστε να μπορεί ο Κ. να την «δει». Πολλές φορές βοηθούσα τον Κ. να μετακινήσει ή να τοποθετήσει το σώμα του στο σωστό σημείο μέχρι να εξοικειωθεί.
Η συνύπαρξη του Κ. με τα υπόλοιπα παιδιά ήταν και είναι απόλυτα φυσιολογική χωρίς κάποιο από τα παιδιά να τον μεταχειρίζεται διαφορετικά. Η φιλοσοφία του Τζούντο και όπως την ‘περνάμε’ στα παιδιά βοηθάει επίσης πολύ. Ο πιο έμπειρος μαθητής είναι και δάσκαλος για τα υπόλοιπα και όλα μαζί βοηθάν τον πιο νέο ή αδύναμο μαθητή. Προωθούμε επίσης την φιλία και τον σεβασμό, την σεμνότητα και την ευγένεια.
Μία σημαντική παρατήρηση που έκανα. Στο πρόγραμμα της Παρασκευής έχουμε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, σταθμούς με συγκεκριμένες ασκήσεις και διάρκεια περίπου 15′. Χρησιμοποιούσα επίσης μουσική και άρεσε στα παιδιά. Όμως ο Κ. δεν μπορούσε να ακολουθήσει όσο και αν ήμουν δίπλα του και τον βοηθούσα. Δεν άργησα να καταλάβω ότι η μουσική του δημιουργούσε σύγχυση. Όταν την έκλεισα πραγματικά μεταμορφώθηκε σε άλλο παιδί γεμάτο χαρά και ενδιαφέρον για το μάθημα, καθώς επίσης βελτιώθηκε και η ισορροπία του! Αργότερα όμως αφού εξοικειώθηκε με τις δραστηριότητες, μου το ζήτησε ο ίδιος να ξαναβάλω την μουσική. Ειδικά εκείνη που είχε σταθερό ρυθμό και τέμπο. Πειραματίστηκα αρκετά με την μουσική και τελικά την χρησιμοποιώ ώστε να δίνω ρυθμό στις ασκήσεις, κάτι που βοήθησε όλα τα παιδιά του τμήματος να είναι ήρεμα και να μπορούν να ακολουθούν τις ασκήσεις.
Μια από τις μεθόδους που χρησιμοποίησα για να εξοικειώσω τα υπόλοιπα παιδιά με την κατάσταση του Κ. ήταν να βάλω τα άλλα παιδιά στην θέση του Κ. δηλαδή πως θα ήταν τα υπόλοιπα παιδιά να εκτελούν δραστηριότητες τουλάχιστον με το ένα μάτι κλειστό. Σύμφωνα με τον γιατρό του Κ. το 96% τύφλωση από το ένα μάτι (από το άλλο δεν έβλεπε καθόλου) σήμαινε ότι έβλεπε από τη μύτη μιας καρφίτσας που η γωνία ορατότητας δεν ξεπερνούσε τις 30 μοίρες. Ουσιαστικά έβλεπε φιγούρες. Έτσι λοιπόν πήρα πολλά πειρατικά-πατς και τα έδωσα σε όλα τα παιδιά να τα φορέσουν για λίγα λεπτά, στον Κ. φυσικά του έκλεινα το αριστερό μάτι που δεν έβλεπε, για να μην φαίνεται διαφορετικός. Το αναμενόμενο συμπέρασμα ήταν πως τα παιδιά δεν μπορούσαν να εκτελέσουν απλές βασικές δεξιότητες που χρησιμοποιώντας και τα δύο μάτια ήταν εύκολες, παρότι από το ανοιχτό μάτι έβλεπαν 100%. Το πιάσιμο αντικειμένων στον αέρα όπως ένα μπαλόνι ή ένα μπαλάκι τένις δεν είχε επιτυχία ενώ είχαν προβλήματα ισορροπίας. Φυσικά το δοκίμαζα και εγώ μαζί τους και είχε ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα και σε μένα. Ο Κ. είχε μεγάλη επιτυχία σε αυτές τις ασκήσεις, με εμφανή θετικά αποτελέσματα στην αυτοπεποίθηση αλλά και αυτοεκτίμηση του.
Ίσως από τις πιο δύσκολες δεξιότητες για τον Κ. ήταν να δένει μόνος του την ζώνη του. Ξεκινήσαμε πέρσι τον Σεπτέμβριο και έπειτα από πολύ υπομονή κατάφερε μέσα σε έναν μήνα να την δένει, ενώ σταδιακά μέσα στο εξάμηνο τελειοποίησε την τεχνική και έγινε καλύτερος από τα περισσότερα παιδιά.
Το τελευταίο διάστημα δουλέψαμε πολύ το σχοινάκι και νομίζω ότι πολύ σύντομα θα το καταφέρει και αυτό.
Από πέρσι ο Κ. έχει έναν ρόλο παραπάνω: αυτό του αρχηγού του τμήματος. Είναι μια συνηθισμένη πρακτική στο Τζούντο ο πρώτος στην τάξη μαθητής να γίνεται και τυπικά βοηθός δασκάλου. Συνήθως τα παιδιά είναι πολύ περήφανα όταν αναλαμβάνουν το ρόλο αυτό. Έτσι και ο Κ. νοιώθει πολύ όμορφα με την ευθύνη που του ανατέθηκε και αυτό αυξάνει την αυτοπεποίθηση του. Για αυτόν είναι μια μεγάλη αθλητική επιτυχία. Τα άλλα παιδιά τον ακούνε και τον σέβονται.
Ο Κωνσταντίνος σήμερα είναι 7 ετών και έχει πορτοκαλί ζώνη. Η μικρότερη αδελφή του είναι επίσης μαθήτρια του τμήματος. Στην αρχή ο Κ. ζήταγε να προπονείται πάντα με την αδερφή του γιατί προφανώς ήταν και ο συνδετικός κρίκος με την οικογένεια του, αλλά σταδιακά το ξεπέρασε. Τώρα πλέον νοιώθει ασφάλεια και εύκολα συνυπάρχει με άλλους παρτενέρ.
Σίγουρα ο χρόνος εκμάθησης τεχνικών είναι μεγαλύτερος για τον Κ. σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Ηλικιακά θα μπορούσε να προχωρήσει σε επόμενο τμήμα, αλλά εσκεμμένα και με συνεννόηση με τους γονείς του παρέμεινε στο τμήμα αυτό που ξεκίνησε και αργότερα θα αποφασίσουμε την μετακίνηση του στο επόμενο.
Η μέθοδος μου με τον Κ. ήταν απλή και δοκιμασμένη. Σίγουρα μετά την περίοδο προσαρμογής δεν ήμουν λιγότερο αυστηρός μαζί του από ότι ήμουν με τα άλλα παιδιά και προσπαθούσα να είμαι κοντά σε όλα τα παιδιά και όχι μόνο σε αυτόν.
Νοιώθω πολύ τυχερός βέβαια που τον προπονώ και που μου δίνει την ευκαιρία να δω το Τζούντο μέσα από τα δικά του μάτια…..!
Γράφει: ο Μηνάς Φιλίππου – Γυμναστής – Προπονητής Τζούντο
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
