Η Προσέγγιση CO-OP, είναι μία παιδοκεντρική παρέμβαση, βασισμένη στην απόδοση και την επίλυση προβλήματος, η οποία επιτρέπει την εκμάθηση δεξιοτήτων μέσω της χρήσης στρατηγικών και της καθοδηγούμενης ανακάλυψης (Polatajko & Mandlich, 2004).
Είναι μία από πάνω προς τα κάτω (top-down) παρέμβαση, γεγονός που σημαίνει πως αντί να δουλεύει κάποιος από τις δεξιότητες εκτέλεσης όπως η λεπτή κινητικότητα, δουλεύει στο πραγματικό έργο, όπως για παράδειγμα η χρήση μαχαιροπίρουνων ή το δέσιμο των κορδονιών. Η Προσέγγιση CO-OP περιλαμβάνει τη θέσπιση στόχων σε συνεργασία με το παιδί, την ανάλυση της απόδοσης και, στη συνέχεια, την επίτευξη του στόχου μέσω της καθοδηγούμενης ανακάλυψης.
Σκοπός της Προσέγγισης CO-OP είναι η καθοδήγηση του παιδιού στο να ανακαλύψει και να αναπτύξει ανεξάρτητο τις δικές του στρατηγικές για να επιτύχει τον στόχο του – σε αντίθεση δηλαδή με την άμεση εκπαίδευση σε μία δραστηριότητα. Το παιδί μαθαίνει μία στρατηγική 4 βημάτων:
- Στόχος: Τι θέλεις να επιτύχεις;
- Σχέδιο: Πως θα το κάνεις;
- Εκτέλεση: Απλά κάνε το! Χρησιμοποίησε το σχέδιο!
- Έλεγχος: Πόσο καλά δούλεψε το σχέδιο;
Το παιδί ενθαρρύνεται να καθορίσει κάθε ένα από τα παραπάνω βήματα και, έπειτα, χρησιμοποιούμε απλά παραδείγματα για να δείξουμε στο παιδί πως χρησιμοποιείται η στρατηγική. Αυτή η «συνολική στρατηγική» έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να υποστηρίξει το παιδί στην εκμάθηση πολλών νέων δεξιοτήτων. Στην πραγματικότητα, ο στόχος είναι να διδάξουμε το παιδί πως μπορεί να μαθαίνει νέες δεξιότητες και να επιλύει προβλήματα ανεξάρτητο. Το παιδί μαθαίνει γρήγορα πως όταν αποτυγχάνει σε μία δραστηριότητα, ευθύνεται το σχέδιο και όχι το ίδιο το παιδί – απλά χρειάζεται ένα νέο σχέδιο! Υποστηρίζει το παιδί να αυτό-αξιολογηθεί και να δημιουργήσει έναν δικό του τρόπο για να επιτύχει σε μία δραστηριότητα στην οποία δυσκολεύεται.
Φυσικά, όταν ένα άτομο θέτει το ίδιο τους στόχους του, τότε παρουσιάζει και μεγαλύτερο κίνητρο για να το κάνει! Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό με τα παιδιά. Στόχος μας είναι να δώσουμε στο παιδί μία στρατηγική την οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για να μάθει οποιαδήποτε νέα δεξιότητα. Η δεξιότητα ή ο «στόχος» που εμείς επιλέγουμε όταν μαθαίνουμε τη διαδικασία δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Οι γονείς και τα παιδιά πάντα θα έχουν διαφορετικές αξίες και αντιλήψεις για το τι είναι σημαντικό οπότε είναι απαραίτητο να ακολουθήσουμε το παιδί και να του επιτρέψουμε να θέσει τους δικούς του στόχους.
«Κάθε φορά που κάποιος διδάσκει πρώιμα σε ένα παιδί κάτι το οποίο θα μπορούσε να έχει ανακαλύψει μόνο του, τότε αυτό το παιδί εμποδίζεται από το να το εφεύρει και, συμπερασματικά, από το να το καταλάβει ολοκληρωτικά». (Piaget 1970)
Δομικά Στοιχεία
Υπάρχουν 7 βασικά στοιχεία κατά την εφαρμογή της Προσέγγισης CO-OP:
Στόχοι επιλεγμένοι από το παιδί
Όπως προαναφέρθηκε, όταν ένα παιδί επιλέγει το ίδιο τους στόχους του, τότε παρουσιάζει σημαντικά αυξημένο κίνητρο για να τους επιτύχει. Για παράδειγμα, εάν δοθεί σε κάποιο παιδί ένα γραφοκινητικός στόχος για να τον δουλέψει αλλά αυτό το παιδί τυχαίνει να μισεί τη γραφή, αντιλαμβανόμαστε πως κάτι τέτοιο δεν θα έχει θετικά αποτελέσματα. Ενθαρρύνετε το παιδί να εξακριβώσει τι έχει νόημα γι’ αυτό. Η χρήση καρτών μπορεί να είναι βοηθητική για τα παιδιά να ανακαλύψουν σε τι δυσκολεύονται και σε τι θα ήθελαν για γίνουν καλύτερα. Το Canadian Occupational Performance Measure (COPM) θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης για να εξακριβωθούν στόχοι με νόημα. Αφού το παιδί εξακριβώσει τον στόχο του, ρωτήστε το τι δεν πηγαίνει καλά με τη δραστηριότητα και πως θα βαθμολογούσε την επίδοσή του.
Δυναμική Ανάλυση Απόδοσης
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να σκεφτείτε όταν αξιολογείτε την απόδοση, είναι το εάν ο πελάτης έχει κίνητρο να εκτελέσει μία δραστηριότητα. Το κίνητρο είναι το κλειδί για την επιμονή και την επιτυχία. Το παιδί και ο θεραπευτής πρέπει επίσης να αναλογιστούν τις παρακάτω ερωτήσεις.
- Ποια είναι η γνώση τους πάνω στη δραστηριότητα;
- Προσπαθούν να βελτιώσουν μία δεξιότητα ή να μάθουν μία νέα από την αρχή;
- Ποιο είναι το τωρινό επίπεδο ικανότητας στην εκτέλεση μίας δραστηριότητας;Χρήση Γνωσιακής Στρατηγικής
Αυτό ουσιαστικά περιλαμβάνει την εισαγωγή στη συνολική στρατηγική «Στόχος, Σχέδιο, Εκτέλεση, Έλεγχος». Κάντε εξάσκηση στο πως η στρατηγική λειτουργεί χρησιμοποιώντας απλές, μικρές δραστηριότητες έτσι ώστε να νιώσει το παιδί σιγουριά για τους νέους όρους και εξοικειωθεί με το κάθε βήμα.
Καθοδηγούμενη Ανακάλυψη
Αυτό το βασικό στοιχείο της Προσέγγισης CO-OP είναι ιδιαίτερα σημαντικό και ίσως το πιο δύσκολο στην πράξη για γονείς και θεραπευτές. Χρησιμοποιώντας την καθοδηγούμενη ανακάλυψη, ενθαρρύνουμε το παιδί να επιλύσει προβλήματα και να μάθει πώς να ολοκληρώνει τις δραστηριότητες μόνο του. Σημαντικά θέματα που πρέπει να θυμάστε σχετικά με την καθοδηγούμενη ανακάλυψη:
- Ένα πράγμα τη φορά: αυτό σημαίνει πως κάθε φορά επικεντρωνόμαστε σε μία δεξιότητα ή σε μία προβληματική περιοχή. Ενθαρρύνετε το παιδί να αναγνωρίσει που δυσκολεύεται στη δραστηριότητα. Όταν εξακριβώσει το πρόβλημα ρωτήστε τι σκέφτονται να αλλάξουν στο σχέδιό τους για να αποφύγουν το πρόβλημα. Μπορεί να υπάρχουν πολλά σημεία τα οποία χρειάζεται να προσαρμοστούν αλλά κάθε φορά επικεντρωθείτε μόνο σε ένα. Για παράδειγμα, εάν η δραστηριότητα είναι η γραφή, οι λέξεις μπορεί να μην έχουν επαρκή κενά μεταξύ τους, να είναι πολύ μεγάλα τα γράμματα ή να μην πατάνε στη γραμμή. Παρόλα αυτά, μόνο μία δυσκολία θα δουλεύετε κάθε φορά.
- Ρωτήστε, μην λέτε: αντί να πείτε στο παιδί τι κάνει λάθος, ρωτήστε το τι πιστεύει. Ενθαρρύνετέ το να το αναλύσει ανεξάρτητο θέτοντας τις σωστές ερωτήσεις. Κατευθύνετε την προσοχή του στο τι γίνεται σωστά και τι γίνεται λάθος. Θυμίστε του τον στόχο, το σχέδιο, την εκτέλεση και τον έλεγχο για να βοηθήσετε στην θέσπιση των σωστών ερωτήσεων. Εάν είστε έτοιμοι να πείτε στο παιδί τι κάνει λάθος, σκεφτείτε έναν τρόπο να παραφράσετε τη σκέψη σας σε μία ερώτηση.
- Περιμένετε: Μείνετε πίσω και παρατηρήστε, επιτρέψτε στο παιδί να «πέσει» πάνω στο πρόβλημα και δώστε του χρόνο να το επεξεργαστεί και να επιλύσει το πρόβλημα πριν εσείς κάνετε την επόμενη ερώτηση. Είναι σημαντικό να επιτρέπουμε στο παιδί να κάνει λάθη έτσι ώστε να εξακριβώσει και να επιλύσει τα προβλήματα μόνο του όταν εμείς δεν θα είμαστε εκεί.
- Καθοδηγήστε, μην διορθώνετε: Μην κάνετε καμία αλλαγή στη δραστηριότητα που κάνει το παιδί. Καθοδηγήστε το έτσι ώστε να το κάνει μόνος του. Θέλουμε το παιδί να βιώσει την επιτυχία και το αίσθημα της ικανοποίησης. Όταν συμμετέχουμε και εμείς τους «κλέβουμε» την αίσθηση της επιτυχίας.
- Ξεκαθαρίστε το: χωρίς να πούμε άμεσα κάτι στο παιδί, μπορούμε να κάνουμε εμφανές το σημείο στο οποίο η δραστηριότητα πάει λάθος ή πως θα έπρεπε να γίνει. Το να δείξουμε στο παιδί ή να κάνουμε εμείς οι ίδιοι μία δραστηριότητα μπορεί να είναι ένας εύκολος τρόπο για να το κάνουμε ξεκάθαρο.
- Κάντε τον ανήξερο: ακολουθήστε το παιδί στο ταξίδι της ανακάλυψης και προσποιηθείτε πως και εσείς μαθαίνετε τη δραστηριότητα μαζί με αυτό.
Καθιερώστε αρχές
Για να είναι επιτυχημένη η στρατηγική, πρέπει να θυμάστε κάποια απλά βήματα. Ιδιαίτερα όταν δουλεύετε με παιδιά, πρέπει να το κάνετε διασκεδαστικό! Θέλουμε το παιδί να οικειοποιηθεί τον στόχο του και να νιώσει μία σπουδαία αίσθηση ικανοποίησης όταν τον κατορθώσει. Όταν το παιδί επιτύχει τη δεξιότητα πρέπει να το υποστηρίξουμε έτσι ώστε να τη γενικεύσει (για παράδειγμα, το παιδί έμαθε στη θεραπεία να δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του, αλλά θέλουμε να μπορεί να το κάνει και σε μία θορυβώδη σχολική τάξη). Όταν το παιδί έχει γενικεύσει τη δεξιότητα τότε προσπαθούμε να τη μεταφέρουμε και σε άλλο πλαίσιο, όπως, με βάση το προηγούμενο παράδειγμα, να φτιάξει έναν φιόγκο.
Συμμετοχή Γονέα και Άλλων Σημαντικών
Είναι σημαντικό ο γονέας να έχει μία καλή γνώση της Προσέγγισης CO-OP και πώς να την εφαρμόσει και στο σπίτι. Το βρει έναν θεραπευτή που έχει εκπαιδευτεί στην Προσέγγιση θα βοηθήσει καθώς ο θεραπευτής μπορεί να καθοδηγήσει τον γονέα και να συμβουλέψει τι στρατηγικές πρέπει να χρησιμοποιηθούν.
Σχεδιασμός Παρέμβασης
Ο θεραπευτής θα υποστηρίξει την οικογένεια με το απαραίτητο υλικό. Ο θεραπευτής μπορεί επίσης να σιγουρευτεί πως το παιδί έχει αυτοπεποίθηση να το κάνει και εάν επιδεικνύει καλή κατανόηση της στρατηγικής.
Σε ποιους απευθύνεται;
Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν τη χρήση της στρατηγικής σε άτομα με Αναπτυξιακή Διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού (DCD), με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), Εγκεφαλική Παράλυση, Δυστονία, εγκεφαλικό επεισόδιο και τραυματική εγκεφαλική βλάβη.
Πηγές:
– Polatajko, H. & Mandich, A. (2004). Enabling occupation in children: The cognitive orientation to daily occupational performance (CO-OP) approach. Ottawa, ON: CAOT Publications.
– Polatajko & Mandich (2010). Cognitive Orientation to daily Occupational Performance (CO-OP).
Μετάφραση του αρχικού υλικού από την Σταυρούλα Δρογκάρη, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια για το Εργαστήρι Ψυχοκινητικής.
Ευχαριστούμε το Εργαστήρι Ψυχοκινητικής για το άρθρο
Διαβάστε ακόμη…
