Αναπτυξιακός παιδίατρος είναι αυτός που έχει λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να παρακολουθεί την ψυχοκινητική και νοητική εξέλιξη των παιδιών για τυχόν καθυστέρηση ή απόκλιση από τα αναπτυξιακά ορόσημα.
της Ελένης Καραντανά – Αναπτυξιακός Παιδίατρος
Οι αναπτυξιακές δυσκολίες είναι συχνές και ανέρχονται στο 15% των παιδών στην κοινότητα, ηλικίας κάτω των 5 ετών, σε έναν ή περισσότερους τομείς της εξέλιξής τους.
Ένα στα 5 έως ένα στα τέσσερα παιδιά (1:5 ως 1:4), κατά την είσοδό τους στο δημοτικό σχολείο, διαπιστώνονται να έχουν μία ή περισσότερες “αναπτυξιακές ανωριμότητες”. Η πρώιμη ανίχνευσή τους παρέχει την δυνατότητα για Πρώιμη Παρέμβαση, προκειμένου να αλλάξει η αναπτυξιακή τροχιά του κάθε παιδιού και να μεγιστοποιηθεί το δυναμικό του.
Η παραπομπή γίνεται συνήθως από τον παιδίατρο, το σχολείο ή πολύ συχνά και από τους ίδιους τους γονείς. Αν και στην Ελλάδα αποτελεί ακόμα ταμπού, όλο και περισσότερα παιδιά επισκέπτονται το ειδικό ιατρείο για αξιολόγηση.
Ενώ υπάρχει η γενικότερη αντίληψη ότι κομβικής σημασίας, για μια διάγνωση, είναι το 3ο έτος ηλικίας, αυτό αποτελεί μύθο, καθώς πάρχουν σημαντικά σημεία που προοιωνίζουν αναπτυξιακές διαταραχές που μπορούν να ανιχνευθούν πριν από το τρίτο έτος ηλικίας του παιδιού.
Άλλοι τέτοιου τύπου μύθοι (λανθασμένες αντιλήψεις) αφορούν στο Φύλο του παιδιού, το Δίγλωσσο περιβάλλον, την Τεμπελιά, την γέννηση νέου μέλους κλπ, που επί της ουσίας δεν έχουν σχέση με την εμφάνιση αναπτυξιακών δυσκολιών. Όσο πιο νωρίς παρουσιαστεί ένα σύμπτωμα, τόσο πιο σοβαρή είναι η αναπτυξιακή διαταραχή του παιδιού.
Οι Παράγοντες που επηρεάζουν την αναπτυξιακή πορεία ενός παιδιού μπορεί να είναι οι Βιολογικοί αλλά και περιβαλλοντικοί…
Στους Βιολογικούς παράγοντες περιλαμβάνονται η προωρότητα, το χαμηλό βάρος γέννησης, η επιπλεγμένη περιγεννητική περίοδος, η αισθητηριακή αποστέρηση (όραση, ακοή), τα χρόνια ή νευρολογικά νοσήματα και τα γενετικά σύνδρομα .
Οι Περιβαλλοντικοί παράγοντες αφορούν στην Οικογένεια (χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, ψυχική νόσος γονέων, κοινωνική απομόνωση, φτώχεια και οι επιπτώσεις της), αλλά και πληθώρα Κοινωνικών λόγων (φτωχό σπιτικό, χαμηλής ποιότητας παρεχόμενες υπηρεσίες, απουσία παρεχόμενων υπηρεσιών).
Η αρχή του: Παραπέμπω – Διαγιγνώσκω – Παρεμβαίνω, είναι εξαιρετικής σημασίας και αποτελεί αξίωμα, καθότι είναι σημαντική η μεταβολή της αρχικής υποψίας για μια αναπτυξιακή διαταραχή, ως την τελική διάγνωση.
Ο γενικός παιδίατρος είναι ο κατ’ εξοχήν αρμόδιος να ανιχνεύσει – συζητήσει -παραπέμψει το παιδί γι’ αξιολόγηση και παρέμβαση. Είναι το ιδανικό πρόσωπο για κατάλληλη συμβουλευτική, για την θετική εξέλιξη του παιδιού.
Να θέσει την υποψία, να περιγράψει και να προτείνει μια ευρύτερη αντίληψη της εποπτείας της αναπτυξιακής υγείας του παιδιού που πρέπει να αντικαταστήσει την υπάρχουσα νοοτροπία και μεθοδολογία των επαγγελματιών υγείας, των παιδιών στη κοινότητα, καθώς αποτελεί τον λειτουργό υγείας του παιδιού και της οικογένειάς του, στην ελληνική πραγματικότητα. Με το προτέρημα ότι είναι το κατ’ εξοχήν πρόσωπο εμπιστοσύνης του γονιού.
Δυστυχώς, στην ελληνική πραγματικότητα ο γενικός παιδίατρος είναι εκτεθειμένος και χωρίς επίσημα ανιχνευτικά εργαλεία υψηλής ευαισθησίας.
Ως παράμετροι Πρώιμης Ανίχνευσης Αναπτυξιακών Δυσκολιών επισημαίνονται οι εξής:
1. Ανησυχία του γονέα
2. Λίστες οροσήμων
3. Κλινική εντύπωση-κρίση
4. Ανιχνευτικά εργαλεία αναπτυξιακών διαταραχών
5. Εποπτεία-επαγρύπνηση της αναπτυξιακής τροχιάς του παιδιού
6. Εμπλοκή των γονέων – ερωτηματολόγια γονέων έως ότου καταλήξουμε στην τελική και πλήρη αξιολόγηση.
Η Ανησυχία του γονέα αποτελεί καλό δείκτη ανίχνευσης αναπτυξιακών αποκλίσεων ή δυσκολιών γιατί οι γονείς καταναλώνουν χρόνο με τα παιδιά τους και είναι αξιόπιστοι παρατηρητές των δεξιοτήτων τους.
Είναι βιβλιογραφικά αποδεδειγμένο πως η ανησυχία του γονέα είναι ευαίσθητος δείκτης πιθανού αναπτυξιακού προβλήματος.
Ο παιδίατρος δεν αγνοεί ΠΟΤΕ την ανησυχία του γονιού αν και η άλλη όψη του νομίσματος, δηλαδή η απουσία ανησυχίας, δεν σημαίνει απαραίτητα πως δεν υπάρχει πρόβλημα, καθώς η ανάκληση των οροσήμων από τους γονείς είναι συχνά ανακριβής και παρουσιάζει συστηματικό σφάλμα υπέρ της τυπικής εξέλιξης. Η ανάκληση των ορόσήμων είναι πιο ακριβής, όταν υπάρχει σημαντική αναπτυξιακή καθυστέρηση.
Οι Λίστες Οροσήμων, να χρησιμοποιούνται επικουρικά-συμπληρωματικά, για την πρώιμη ανίχνευση αναπτυξιακών δυσκολιών.
Αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τον παιδίατρο – καθώς βασίζονται σε απλό μνημονικό κανόνα και οι γονείς καθησυχάζουν όταν το παιδί τους βρίσκεται εντός της φυσιολογικής εξέλιξης (πολλές πηγές πληροφορίας –διαδίκτυο κλπ).
Από την άλλη η τυπική εξέλιξη είναι γενικά προβλέψιμη, αλλά και ενίοτε ανομοιογενής, ως προς τους επιμέρους τομείς εξέλιξης και ποιοτικά και χρονικά, με απώτερο catch up του παιδιού Οπότε πιθανά οι λίστες οροσήμων χρησιμοποιούμενες μεμονωμένα να υπερδιαγιγνώσκουν πιθανές αναπτυξιακές δυσκολίες και καλό θα ήταν να χρησιμοποιούνται επικουρικά-συμπληρωματικά για την πρώιμη ανίχνευση αναπτυξιακών δυσκολιών.
Αξίζει να επισημανθεί πως δεν χρειάζεται να ανησυχήσουν αμέσως οι γονείς αν αντιληφθούν ότι το παιδί τους παρεκκλίνει ελάχιστα των τυπικών σταδίων ανάπτυξης, καθώς κάθε παιδί είναι διαφορετικό και εδραιώνει αυτές τις δεξιότητες με διαφορετική ταχύτητα και ρυθμό.
Ωστόσο, εάν αυτές οι αποκλίσεις κρίνονται αξιοσημείωτα βραδύτερες και επιβαρύνουν την καθημερινή επικοινωνία ενός παιδιού με τους γύρω του, θα ήταν σημαντικό ο γονέας να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό, για να αξιολογήσει την αναπτυξιακή εικόνα του παιδιού.
Καταλήγοντας, θυμηθείτε ότι η κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για την αξιολόγηση της εξέλιξης του κάθε παιδιού ξεχωριστά.
Τονίζουμε ότι η αναπτυξιακή παιδιατρική είναι αναπόσπαστο κομμάτι της παιδιατρικής της κοινότητας και δεν αφορά εξ ορισμού το άρρωστο νοσηλευόμενο παιδί, αλλά και το υγιές παιδί.
Γράφει: η Ελένη Καραντανά – Αναπτυξιακός Παιδίατρος
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
