Σήμερα, όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στο θέατρο ΙΣΟΝ, όπου παρακολούθησα τη γενική πρόβα της παράστασης ΑΝΤΙ-ΚΕΙΜΕΝΑ | 5 solo performances, σε συντονισμό και επιμέλεια της Σοφίας Σταυρακάκη.
της Γιώτας Ευσταθίου – Θεατρολόγος – Ηθοποιός
Έφτασα αρκετά νωρίτερα και έτσι είχα τη χαρά να παρακολουθήσω το «στήσιμο» όλων των αντικειμένων που θα χρειάζονταν. Ο πυρετός των προετοιμασιών με κρατούσε κι εμένα σε εγρήγορση και μεγάλωνε την ανυπομονησία μου.
Όταν ξεκίνησαν οι performances είδα πέντε γυναίκες που ελάχιστα γνώριζα, να μου λένε την ιστορία της ζωής τους. Όλα τα αντικείμενα πήραν όντως τον ρόλο των κειμένων και αναβίωσα και εγώ καταστάσεις και συναισθήματα.
Η σημειολογία παίζει κυρίαρχο ρόλο και οι γυναίκες, παραδομένες στην εσωτερικότητά τους, μας κάνουν συνένοχους στα βιώματά τους.
Αν έπρεπε με λίγες λέξεις να χαρακτηρίσω αυτήν την παράσταση;…
Ανακάλυψη… Κατάθεση… Μυσταγωγία… Αποδοχή… Κάθαρση…
Δεν θα κάνω άλλο spoiler. Θα σας αφήσω με την αγωνία να το δείτε 12 και 13 Φεβρουαρίου στο θέατρο ΙΣΟΝ.
Θα μιλήσω όμως λίγο με την Σοφία να δώσει κάποιες διευκρινίσεις που ενδεχόμενως δεν είναι γνωστές σε όλους.
Σοφία, τι είναι Performance;
Η Performance art γεννήθηκε από την ανάγκη επανασύνδεσης της τέχνης με το ιστορικό, κοινωνικό – πολιτικό τοπίο μέσω της αισθητικής συνθήκης του Αντί.
Δεν πρόκειται για μια θεατρική αναπαράσταση
της δραματουργικής μας ποίησης αλλά για μια εξομολόγηση σε δημόσια συνθήκη κάθαρσης.
Θα λέγαμε πως είναι ένα ζωντανό φαινόμενο που δεν ταυτίζεται με την ζωή άλλα ως μέρος αυτής φιλοδοξεί να την αλλάξει με την δυναμική της εξέγερσης.
Ο performer με πρωταγωνιστικό εργαλείο του το σώμα του, ως μορφή βαθιάς μνήμης και προθέσεων, αναμετριέται με τραύματα και συγκολλήσεις του παρελθόντος. Αναβαπτύζεται στα σκοτεινά νερά του, σε παλμό ενεστώτα, περνώντας μέσα από χαλάσματα και χάσματα της Ιστορίας ως αποδιοπομπαίος τράγος, ως μια ζωντανή πάσχουσα μορφή του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι.
Ο θεατής γίνεται μάρτυρας μιας μαρτυρικής τελετής μεταμόρφωσης, όπου μπορεί να εμπλακεί παραγωγικά στο γεγονός.
Θα έλεγα πως νιώθω ότι η περφορμανς είναι η τέχνη που το δημιούργημα χτυπιέται με τον δημιουργό.
Πως προέκυψαν οι 5 solo Performance ANTI-ΚΕΙΜΕΝΑ;
Στο σεμινάριο Performance art “Per-form, μορφή εν τω γίγνεσθαι” ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να φέρουν σημαντικά προσωπικά αντικείμενα, συλλέγοντας στην πραγματικότητα μνήμες και συνθήκες.
Αποκαλύφθηκε σταδιακά η σημειωτική τους φύση και το αντικείμενο έγινε υποκείμενο με καταγωγή βιογραφία, με έμφυλη και ιδεολογική ταυτότητα.
Σίγουρα η επιλογή των αντικειμένων ήταν μια υποσυνείδητη επιθυμία διερεύνησης του βαθμού αυτονομίας τους από βιώματα, σχέσεις και αισθητικά πρότυπα.
Σε μια διαδικασία εντυπώσεων, σιωπών και μεταλλάξεων, οι συμμετέχοντες επιδιώκουν, σε πέντε ατομικές performance, την αποκόλλησή τους από τα συσσωρευμένα απομεινάρια του παρελθόντος.
Σ’ ένα παιχνίδι ζωντανής τέχνης υπονομεύουν και ειρωνεύονται σύμβολα, νοήματα, ερμηνείες, κείμενα και οδεύουν εξαγνισμένοι προς την συν(γ)κίνηση.
Πώς είναι να δουλεύεις ένα τέτοιο είδος, με ανάπηρους ηθοποιούς;
Ο καθένας μας είναι ένας μοναδικό τόπος… πραγματικός, φαντασιακός, συμβολικός και αυτό δεν αμφισβητείται!
Στην Performance Art το σώμα μας ως φορέας υποκειμενικότητας, γίνεται δομικό στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης στο εδώ και τώρα (χρόνος και χώρος), δηλαδή τόπος μαρτυρίας της ιστορικής στιγμής, γεγονός που διαταράσσει την παγιωμένη παγκόσμια ηθική των στρατοπέδων, των κοινωνικών εξαιρέσεων, των τακτικών εξάλειψης κάθε σωματικού ίχνους (μαρτυρίας) από τη θηριώδη καταστροφική επέλασή της.
Επομένως η performance Art είναι μια απελευθερωτική επαναστατική και φύσει ακτιβιστική πράξη, ένα άνοιγμα στην Αλήθεια που διαπερνά το συλλογικό “τραύμα” με την ελπίδα της Αναγέννησης.
Προσωπικά δραστηριοποιούμαι καλλιτεχνικά σε ομάδες χωρίς αποκλεισμούς καθώς έχω εμπειρία σε θέματα συμπερίληψης από τη μακροχρόνια συνεργασία μου τη θεατρική επαγγελματική ομάδα ΘΕΑΜΑ.
Ως εκ τούτου η συμμετοχή ηθοποιών με αναπηρία είναι ζητούμενο και ήταν μια ευτυχής συγκυρία.
«ΑΝΤΙ-ΚΕΙΜΕΝΑ | 5 solo performances»: Παράσταση στο ΙΣΟΝ στις 12-13/2/22
«ΑΝΤΙ-ΚΕΙΜΕΝΑ | 5 solo performances»: Παράσταση στο ΙΣΟΝ στις 12-13/2/22
Στην παράσταση συμμετέχουν με σειρά εμφάνισης:
η Χριστίνα τούμπα, η Άννα Ανδρεάδου, η Αιμιλίανη Αβραάμ, η Έφη Τούμπα και η Αναστασία Μακρή.
Σε όλες αυτές τις υπέροχες υπάρξεις έθεσα μια αλλά ουσιαστική ερώτηση:
«Τι είναι για εκείνες η performance, τι αποκόμισαν και τι θέλουν να μοιραστούν μαζί μας;»
Χριστίνα:
«Ήταν μια πρόκληση, αυτή η μορφή θεάτρου
για εμένα, γιατί μέσα απ’ την διαδικασία της
εκπαίδευσης μπόρεσα να διεισδύσω, να αγγίξω και αυτό το είδος της τέχνης και να φέρω στην σκηνή ένα κοινωνικοπολιτικό μήνυμα!»
Άννα:
«Κοίτα, είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, όχι όμως με την κλινική της έννοια. Ουσιαστικά βάζεις και βγάζεις συναισθήματα από μέσα σου, αναμνήσεις… τις προσφέρεις στο κοινό και ο κάθε ένας από το κοινό θα τις εκλάβει σύμφωνα με τα δικά του βιώματα. Ούτως ή άλλως λόγω της δουλειάς μου, (είμαι γυμνάστρια στην ειδική αγωγή και εκπαιδευτικός,αν και δεν διαχωρίζω την εκπαίδευση σε βαθμίδες, είναι μια και την προσαρμόζεις ανάλογα με τις ανάγκες των εκπαιδευομένων) θεωρώ ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί με κάποιον τρόπο παίζουμε θεατρο, κάνουμε performance μέσα στην αίθουσα σε οποιοδήποτε μάθημα και να διδάσκουμε.
Οπότε για εμένα όταν ήρθα σε αυτό το εργαστήριο ήταν περισσότερο για να δοκιμάσω τις αντοχές μου και πως μπορώ αυτό να το προσαρμόσω στα πλαίσια της δουλειάς μου. Κάτι άλλο βέβαια περίμενα, κάτι άλλο βγήκε αλλά όπως και να έχει είναι πολύ όμορφο.
Δεν ήξερα καν τι είναι η performance, επειδή είμαι μεγάλο ψώνιο- μπορείς να το γράψεις και αυτό- νόμιζα ότι θα κάναμε ένα σεμινάριο υποκριτικής αλλά δεν μας τα είπε καλά η Σοφία οπότε… Καταλαβαίνεις… Είναι γεμάτο εκπλήξεις, σου βγαίνουν πράγματα τα οποία δεν πιστεύεις ότι μπορούν να βγούν προς τα έξω μετά από είκοσι-τριάντα χρόνια, είμαι και ‘μεγαλοκοπέλα’… μην με βλέπεις έτσι.
Τώρα, το πώς θα εκλάβει ο κάθε ένας τι κανω εγώ στην performance είναι καθαρά θέμα πώς θα το νοιώσει, με βάση τα δικά του βιώματα. Αλλιώς ένας φίλος που με ξέρει χρόνια και θα με δει και αλλιώς ένας άγνωστος. Και αυτή είναι και η μαγεία της performance γενικά, ότι ο καθένας βιώνει αυτό που εκείνος επιθυμεί στο υποσυνείδητο του!»
Αιμιλιανή:
«Από την αρχή του σεμιναρίου μέχρι και το αποτέλεσμα ήταν ένα ταξίδι, ίσως θα έλεγα και ένα ειδος…ψυχοθεραπείας ή ψυχανάλυσης, αλλά σε πολύ προστατευμένο περιβάλλον, υπό την έννοια ότι έχεις κάποια ερεθίσματα (η δουλειά με τα αντικείμενα παραδείγματος χάριν). Ασχολιόσουν δημιουργικα και έβγαζες ό,τι σε απασχολούσε, ακόμα και πληγές, όμως με έναν πολύ τρυφερό τροπο, γιατί η στόχευσή σου ήταν στο να δημιουργήσεις.
Ήταν καθαρή εντολή. Οπότε δεν αισθανόσουν ότι τώρα θα βγάλω τα εσώψυχά μου ή τι θα δούνε οι συνεργάτες μου και κατ’ επέκταση οι θεατές, οπότε θα εκτεθώ… Θα εκτεθω όπως εκτίθεται ένας καλλιτέχνης. Όχι όπως εκτίθεται όταν κάνει μια εξομολόγηση. Και αυτό ήταν μαγικό.
Πολλές φορές, χρησιμοποιώ αυτό, αν και δεν είναι δικό μου, «χάος αλλά με τάξη». Δηλαδή, αυτό που κάνει και γενικά η τέχνη. Αυτή η υπέροχη ισορροπία, το να αφεθείς να ξεσπάσεις.. αλλά με ένα αποτέλεσμα που είναι παρουσιάσιμο, με την έννοια του να το επικοινωνήσεις. Γιατί πολλές φορές όταν είσαι στην πραγματική ζωή ξεσπάς, βγάζεις όλα αυτά τα ανθρώπινα…είναι λίγο βαρύ για τον άλλον.
Πρέπει να είναι ‘ειδικός’ ο άνθρωπος ή ο θεραπευτής σου για να το αντεξει. Αυτό για εμένα είναι εξαιρετικό και μεγάλο μάθημα.. Πως, με υλικά που ξέρω, γιατί είμαι επαγγελματίας ηθοποιός- θεατρολόγος, θα βγάλω πράγματα, αφού το χρησιμοποιησω με έναν άλλο τρόπο.»
Έφη:
«Στο σεμινάριο αυτό, υπό την εποπτεία και καθοδήγηση της Σοφίας Σταυρακάκη, έμαθα να ξεριζώνω αναμνήσεις, επιθυμίες, να ταξιδεύω στο παρελθόν χωρίς να με φοβίζουν οι συνέπειες, να είμαι ο εαυτός μου, να ακούω χωρίς να μιλάω, να ξυπνάω στη σκηνή και να αποκαλύπτω ότι η ψυχή μου εκτείνεται πέρα από τα σωματικά μου όρια, …να τολμώ στο όνειρο.
Η παράσταση λοιπόν είναι ένα ατελείωτο, συνεχές ταξίδι και νιώθω πολύ τυχερή που το ζω.»
Αναστασία:
«Λοιπόν, έχεις φανταστεί ένα μεγάλο τελάρο, έναν πίνακα; άσπρος αδειος! έχεις τα χρώματα έχεις πινέλα και έχεις υλικά, υφάσματα, σκόνες, αυγά, πέτρες, ξύλα, αναπνοές, αίμα, χαρά, όλα είναι μέσα. Αυτός ο πίνακας γεμίζει, γεμίζει, γεμίζει. Έχω ένα πίνακα 60 χρόνων! όλα όσα έζησα, όλα όσα είμαι, είναι εδώ.
Και έρχεται ξαφνικά η κ. Σταυρακάκη και μας λέει ότι θα κάνουμε σεμινάριο περφόρμανς. Ώπα τι είναι αυτό; και αρχίζει και μας εξηγεί και μας δείχνει κάποια βιντεο από ανθρώπους που το βιώσανε…και αρχίζεις ξαφνικά να μένεις μπροστά σε αυτόν τον καμβά και αρχίζεις να σκαλίζεις.. βάζεις βγάζεις ξαναβάζεις, κόβεις και ανακαλύπτεις πράγματα κρυμμένα που είχες ξεχάσει και ξαναβρίσκες και άλλα… Αυτό είναι η περφόρμανς. Είναι ο εαυτός σου που τον αναλύεις.. τον ξεγυμνώνεις.
Είσαι υποχρεωμένη να δεις την αλήθεια ακόμα κι αυτή που μπορεί να έκρυβες ή κι αυτή που είχες αφήσει στην άκρη γιατί φοβοσουν να την ξανακοιτάξεις. Με το performance την έχεις πάλι κοντά σου. Πρέπει να αντιμετωπίσεις την αλήθεια σου, αυτό που είσαι… Και όχι μόνο.
Το επόμενο βήμα είναι να το δείξεις, να το μοιραστείς, να το υπερασπιστείς γιατί αυτό που δείχνεις είναι το πιστεύω σου, είναι αυτό που είσαι τώρα. Αυτό είναι.»
Επμιμέλεια – Παρουσίαση:Γιώτα Ευσταθίου
