Τα παραμύθια μπορούν να εξάψουν την φαντασία ενός παιδιού αλλά και να το διδάξουν για την πραγματική ζωή. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι συνολικά, η επιρροή τους είναι θετική, αλλά όχι πάντα.
Τα παραμύθια – φτιαχτές ιστορίες που συχνά αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα- δίνουν στα παιδιά τον απαραίτητο χώρο για να αναπτύξουν την φαντασία τους και τα μαθαίνουν πώς να συναναστρέφονται τους ανθρώπους στην πραγματική ζωή.
Αυτές οι ιστορίες πραγματεύονται αρκετά συχνά θεματικές όπως εμπιστοσύνη, δικαιοσύνη, απληστία, σωστό και λάθος και κυρίως τον θρίαμβο του καλού ενάντια στο κακό.
Αν και τα παραμύθια περιέχουν μη-ρεαλιστικές θεματικές και έχουν την τάση να αναπαράγουν στερεότυπα, οι ειδικοί συμφωνούν πως, συνολικά, έχουν θετική επιρροή στην ανάπτυξη ενός παιδιού.
Για παράδειγμα, αν μάθουν πως δύο χαρακτήρες έχουν μια έχθρα, μπορεί να ανοίξει μια συζήτηση περί διαφωνιών που τα παιδιά μπορεί να αντιμετωπίσουν στη ζωή τους με τα αδέρφια τους, τους γονείς τους, ή τους συμμαθητές τους.
Σκέψου την ένταση που υπήρχε μεταξύ της Σταχτοπούτας και των δύο αδερφών της, ή τον τρόπο με τον οποίο δύο τόσο διαφορετικοί χαρακτήρες έμαθαν να σέβονται και τελικά να αγαπήσουν ο ένας τον άλλον στο παραμύθι «Η Πεντάμορφη και το Τέρας».
Ο Άλμπερτ Άινσταϊν κάποτε είπε «αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι έξυπνα, διαβάστε τους παραμύθια. Αν θέλετε να γίνουν πιο έξυπνα, διαβάστε τους περισσότερα παραμύθια».
Πώς λοιπόν τα παραμύθια ωφελούν ή συνδράμουν στην ανάπτυξη ενός παιδιού; Και ποιον ρόλο παίζουν στην ανάπτυξη ενός παιδιού συνολικά;
Τι αντίκτυπο έχουν στην ψυχολογία τα παραμύθια;
Βλέποντας τον εαυτό τους μέσα στους χαρακτήρες των παραμυθιών, τα παιδιά ίσως να νιώθουν πιο άνετα με τον εαυτό τους. Ίσως κάτι τέτοιο να τα εμπνεύσει να εξερευνήσουν τον συναισθηματικό τους κόσμο.
Στην επιφάνεια, ίσως το παραμύθι «Τα Τρία Γουρουνάκια» μοιάζει σαν ένα μάθημα για την επιλογή των σωστών υλικών για την κατασκευή ενός σπιτιού – αλλά τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν τα βαθύτερα νοήματα της ιστορίας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια μελέτη, η συγκεκριμένη ιστορία βοήθησε άρρωστα παιδιά να ανακουφίσουν τις ανησυχίες και τους φόβους για την αρρώστια τους αποκαλώντας την «ο μεγάλος κακός λύκος».
Οι ερευνητές σημείωσαν ότι τα παραμύθια επέτρεπαν στα παιδιά να «έρθουν σε επαφή, με ασφάλεια με ανησυχίες γύρω από τον κίνδυνο και τον θάνατο».
Άλλες μελέτες, συμπεριλαμβανομένης μιας μικρής μελέτης του 2014, έχουν υποθέσει πως η χρήση αφηγηματικών στρατηγικών και εξιστόρησης -όπως τα παραμύθια και οι παραδοσιακές ιστορίες- ίσως βελτιώσουν τη συνολική ευημερία του ανθρώπου. Η μελέτη επίσης βρήκε ότι τα παραμύθια είχαν θετικό αντίκτυπο στην αποδοχή του εαυτού και στην προσωπική ανάπτυξη των ανθρώπων.
Επίσης, μια μικρή μελέτη του 2018 βρήκε ότι τα παραμύθια είχαν θετική επιρροή στην ανάπτυξη της συνεργατικότητας ενός παιδιού.
Ακόμη, μια μελέτη του 2016, που ανέλυσε 353 παιδιά σχολικής ηλικίας επί 2 χρόνια, βρήκε ότι η αφηγηματική θεραπεία βελτίωσε θεαματικά τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες των παιδιών ηλικίας 8 με 10 ετών.
Τα παραμύθια μπορούν επίσης να μάθουν στα παιδιά για την αντίληψη του εαυτού και τη ρύθμιση των συναισθημάτων τους, σύμφωνα με τη μελέτη.
Κατασκευάζοντας και γκρεμίζοντας τα στερεότυπα
Τα παραμύθια λέγονται ξανά και ξανά εδώ και αιώνες με μικρές παραλλαγές ανά τις διάφορες κουλτούρες του κόσμου.
Ίσως τα πιο γνωστά παραμύθια περιλαμβάνουν μια πριγκίπισσα ή έναν πρίγκιπα που αντιμετωπίζει εμπόδια προκειμένου να βρει την ευτυχία ή να κάνει τον κόσμο καλύτερο.
Αλλά, αυτή η έννοια της πριγκίπισσας ή του πρίγκηπα – με ρούχα που λαμπυρίζουν και τα πανέμορφα παλάτια τους- είναι υγιής και σωστή για τα παιδιά; Μήπως δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην εμφάνιση και πίεση στα μικρά κορίτσια;
Η Sarah M. Coyne, διδάκτωρ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οικογενειακής Ζωής στο Brigham Young University στο Provo της Πολιτείας Utah των ΗΠΑ, ερεύνησε πρώτα το ζήτημα της κουλτούρας της πριγκίπισσας επειδή ανησυχούσε για την εμμονή της τετράχρονης κόρης της να ντύνεται σαν πριγκίπισσα των παραμυθιών.
Η έρευνα της Coyne το 2016 πάνω στο ζήτημα έδειξε πως μεταξύ των κοριτσιών προσχολικής ηλικίας, η κουλτούρα της πριγκίπισσας της Disney ενισχύει τα στερεότυπα σχετικά με το φύλο.
«Η προηγούμενή μας μελέτη βρήκε ότι βραχυπρόθεσμα, η κουλτούρα της πριγκίπισσας είχε αρνητικές επιπτώσεις. Αλλά αυτό αλλάζει με τον καιρό.», ανέφερε η Coyne σε ένα δελτίο τύπου που ανακοίνωνε τα αποτελέσματα μιας δεύτερης μελέτης το 2021. «Βλέπουμε πλέον τα μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα της κουλτούρας της πριγκίπισσας πάνω στο πώς σκεφτόμαστε για το φύλο.»
Στη μελέτη του 2021, η Coyle εξέτασε πάνω από 300 παιδιά και τους γονείς τους, όταν τα παιδιά ήταν στο νηπιαγωγείο και ξανά 5 χρόνια μετά.
Η μελέτη της σημειώνει πως όσο μεγαλύτερη ήταν η ενασχόληση με την κουλτούρα της πριγκίπισσας σε μικρότερη ηλικία, τόσο περισσότερο προοδευτικές ιδέες για τη γυναίκα προέκυψαν στην πρώιμη εφηβεία. Επίσης προήχθη η θεωρία ότι η εκπαίδευση, οι σχέσεις και οι καριέρες είναι εξίσου σημαντικές για άντρες και γυναίκες.
«Πριγκίπισσες όπως η Βαϊάνα είναι γεμάτες βάθος, πάθος και καλοσύνη,» σημειώνει η Coyne στο δελτίο τύπου. «Η ιστορία δεν αφορά το πως είναι εμφανισιακά, ενθαρρύνει το να ακολουθείς τα όνειρά σου και να βρίσκεις ποιος είσαι. Οι γονείς μπορούν να πάρουν αυτές τις διαπροσωπικές ιδιότητες και να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν».
Γιατί είναι σημαντικά τα παραμύθια;
Μία ελληνική μελέτη του 2011, με περισσότερους από 400 συμμετέχοντες, σημείωσε πως τα παραμύθια αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ανάπτυξης ενός παιδιού αφού προάγουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας, το δέσιμο της οικογένειας και την αναζήτηση του εαυτού.
Η ανάγνωση παραμυθιών μπορεί να ωφελήσει την ανάπτυξη ενός παιδιού με διάφορους τρόπους. Η έκθεση στα παραμύθια κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας μπορεί:
- Να διασκεδάσει τα παιδιά ενώ τους μαθαίνει της βασική αφηγηματική δομή μιας ιστορίας
- Να βοηθήσει την ανάπτυξη ενός παιδιού επιτρέποντας στα παιδιά να προβάλλουν τις ιδέες τους και τη δημιουργικότητά τους σε μια ιστορία
- Να βοηθήσει στην απόρριψη του φόβου του αγνώστου
- Να βοηθήσει τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες του να μεγαλώνεις και να αποκτήσουν πίστη σε ένα καλύτερο αύριο
- Να βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν για τις συγκρούσεις και τους πιθανούς τρόπους να δοθεί λύση σε ένα πρόβλημα
- Να εξερευνήσει οικουμενικά θέματα όπως αγάπη και μίσος, φόβος και κουράγιο και απληστία και γενναιοδωρία στο ασφαλές πλαίσιο μιας ενδιαφέρουσας ιστορίας
- Να δώσει έναν τρόπο αναγνώρισης των συναισθημάτων που μπορεί να βιώνει ένα παιδί στην πραγματική ζωή
Εναλλακτικές των παραμυθιών
Για τους γονείς που προτιμούν να αποφεύγουν τα παραμύθια, υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές επιλογές σε βιβλία.
Τα βιβλία χωρίς λόγια είναι φανταστικά για να γνωρίσουν τα μικρά μας το διάβασμα. Ή ίσως να προτιμάτε να επιλέξετε ένα βιβλίο λογοτεχνίας για πτηνά, αεροπλάνα, λουλούδια ή κάτι άλλο που ενδιαφέρει το παιδί σας.
Για να ενθαρρύνετε τη δημιουργικότητα του παιδιού σας, μπορείτε να φτιάξετε βιβλία που περιέχουν φωτογραφίες και περιγραφές που αφηγούνται μια ιστορία του παιδιού σας.
Μπορείτε επίσης να βάλετε ετικέτες στις ζωγραφιές που φέρνει από το σχολείο και ν τις βάλετε όλες μαζί για να φτιάξετε ένα βιβλίο το οποίο εσείς και το παιδί σας μπορείτε να διαβάσετε παρέα.
Άλλοι τρόπο να ενθαρρύνετε τη δημιουργικότητα του παιδιού σας περιλαμβάνουν:
- Το παιχνίδι
- Την δημιουργία τέχνης
- Την μουσική, είτε με τραγούδι είτε με παίξιμο μουσικής είτε απλά με το να την ακούτε
- Η εξερεύνηση των εξωτερικών χώρων
- Η συζήτηση για τα συναισθήματα και τους τρόπους έκφρασής των
Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε τις ακόλουθες προτάσεις από το kidshealth.org.
Ανακεφαλαίωση
Τα παραμύθια αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της παιδικής ηλικίας. Αυτές οι φτιαχτές ιστορίες που συχνά αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα δίνουν στα παιδιά τη δυνατότητα να αναπτύξουν τη φαντασία τους και να τα διδάξουν για ζητήματα και συναισθήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν στην πραγματική ζωή.
Ναι, τα παραμύθια συχνά περιέχουν θεματικές που είναι μη-ρεαλιστικές και έχουν την τάση να αναπαράγουν στερεότυπα για το φύλο. Όμως οι ειδικοί συμφωνούν πως η συνολική τους επίδραση στα παιδιά είναι θετική, από την ενδυνάμωση της δημιουργικότητάς τους μέχρι την υποβοήθηση της αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων.
Υπάρχουν όμως εναλλακτικές των παραμυθιών, αν ανησυχείτε πως αυτές οι ιστορίες ίσως τρομάξουν τα παιδιά ή στείλουν το λάθος μήνυμα. Αυτές περιλαμβάνουν τα βιβλία με κύρια θεματική τη φύση, βιβλία φτιαγμένα από τα ίδια τα παιδιά και δραστηριότητες όπως μουσική (να την ακούν ή να τη δημιουργούν) και εξερεύνηση των εξωτερικών χώρων.
Πηγή άρθρου: https://psychcentral.com/
Μετάφραση: Νάνσυ Παναγουλοπούλου – Δημοσιογράφος
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
