Παρότι η κατάθλιψη θεωρείται από πολλούς η μάστιγα των ενηλίκων, επηρεάζει και τα νέα παιδιά με τα ποσοστά παγκοσμίως να κυμαίνονται στο 0,4-2,5 για παιδιά κάτω των 12, και στους εφήβους το ποσοστό αυτο ανέρχεται στο 10-13%.
της Νάνσυ Παναγουλοπούλου – Δημοσιογράφος
Η πανδημία, τα lockdown και τα αυξημένα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα των τελευταίων ετών, έχουν αυξήσει και άλλο τα ποσοστά παιδικής κατάθλιψης το δίχως άλλο.
Όμως πως μπορεί ένας γονιός να αναγνωρίσει τα συμπτώματα στο παιδί του και να το βοηθήσει;
Σε αυτό το ερώτημα θα μάς απαντήσει και η Γεωργία Μάλεση, Παιδοψυχολόγος – Κλινική Ψυχολόγος (Πτυχιούχος με ειδικότητα στην Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων. Μεταπτυχιακό στην Κλινική Ψυχολογία – Πανεπιστήμιο Paul Valery Montpellier 3, Γαλλία)
Η παιδική ηλικία γενικώς θεωρείται η ηλικία της χαράς και της ανεμελιάς, γεμάτη γέλια και παιχνίδι. Ίσως για αυτό τείνουμε να απορρίπτουμε την έννοια της παιδικής κατάθλιψης, καθώς “τα παιδιά δεν έχουν πραγματικές έγνοιες και στεναχώριες”.
Φυσικά, το κάθε δείγμα θλίψης ή πεσμένης διάθεσης δεν αποτελεί σύμπτωμα παιδικής κατάθλιψης, όμως η παρατεταμένη στεναχώρια/μελαγχολία αποτελεί ένα εύκολα αναγνωρίσιμο σύμπτωμα της παιδικής κατάθλιψης.
Συμπτώματα
Σύμφωνα με δεδομένα της UNICEF, εννιά εκατομμύρια νέα παιδιά στην Ευρώπη (ηλικίας 10-19 ετών) ζουν με κάποια ψυχική ασθένεια, με την αγχώδη διαταραχή και την κατάθλιψη να αφορούν πάνω από τις μισές περιπτώσεις
Η παιδική κατάθλιψη παρουσιάζεται γενικά με αυτά τα συμπτώματα:
- Συνεχής και παρατεταμένη θλίψη ή πεσμένη διάθεση
- Τα παιδί είναι ευερέθιστο και έχει γκρίνια χωρίς κάποιο λόγο
- Το ενδιαφέρον για αγαπημένες ασχολίες χάνεται
- Γενικευμένη κόπωση
- Αλλαγές στη συμπεριφορά στο σχολείο
- Αλλαγές στην ποιότητα ύπνου, αυξομειώσεις στο βάρος που συνοδεύονται από αλλαγές στην όρεξη για φαγητό
- Απομόνωση
- Παθολογική ενοχή
- Το παιδί εκφράζει απελπισία
- Αυτοκτονικός ιδεασμός και απόπειρες/αυτοτραυματισμός
Υπάρχουν πολλά ακόμη συμπτώματα της παιδικής κατάθλιψης, αλλά τα παραπάνω είναι τα πιο συνήθη και επίσης τα πιο “προφανή”.
– Ποια συμπτώματα θα αποδίδατε εσείς κυρία Μάλεση ως συχνότερα στην παιδική κατάθλιψη;
“Η παιδική κατάθλιψη και γενικώς η κατάθλιψη είναι μια συναισθηματική διαταραχή που τα συμπτώματά της χωρίζονται και σε σωματικά και σε κοινωνικά. Ένα παιδί που δεν μπορεί να εκφραστεί θα παρατηρήσουμε ότι παραπονιέται για πόνους στην κοιλιά, ενούρηση και διακρίνεται από ευερεθιστότητα, γκρίνια, νευρικότητα και απομονώνεται. Ταυτόχρονα, φαίνεται να μην έχει διάθεση για διάβασμα άρα πέφτει η επίδοσή του στο σχολείο. Αυτά είναι τα πρώτα συμπτώματα που παρατηρούν οι γονείς.”
Αξίζει να σημειωθεί πως παράγοντες όπως η ακριβής ηλικία ή το φύλο του παιδιού μπορούν να επηρεάσουν το τρόπο παρουσίασης των συμπτωμάτων τους.
Για παράδειγμα, τα κορίτσια συνήθως απομονώνονται περισσότερο και “στρέφονται στον εαυτό”, ενώ τα αγόρια έχουν αυξημένη επιθετικότητα ειδικά στο σχολείο.
Όσον αφορά τις διαφορετικές ηλικίες των παιδιών, η βρεφική κατάθλιψη εκφράζεται με μειωμένη πρωτοβουλία για κίνηση και μίμηση, συναισθηματική ατονία, έλλειψη ενεργητικότητας και φτωχή αλληλεπίδραση με τη μητέρα. Τα παιδιά και οι έφηβοι εκφράζουν συμπτώματα όπως σχολική αποτυχία, ψυχοσωματικά προβλήματα, ευερεθιστότητα και αυτοκτονικός ιδεασμός/αυτοτραυματισμός.
-Η συμπτωματολογία της παιδικής κατάθλιψης μπορεί να σχετίζεται και με άλλες ασθένειες όμως. Τι πρέπει να κάνει ο γονιός;
“Το πρώτο πράγμα που κάνουμε αφού παρατηρήσουμε τα συμπτώματα είναι να πάμε σε έναν παιδίατρο προκειμένου να αποκλείσουμε κάποιο οργανικό πρόβλημα. Μετά απευθυνόμαστε σε κάποιον παιδοψυχολόγο ή ενδεχομένως και παιδοψυχίατρο λέμε τα συμπτώματα και ο ειδικός βγάζει τα συμπεράσματα. Ακόμη, υπάρχει ένα είδος παιδικής κατάθλιψης που μπορεί να διαρκέσει πολύ λιγότερο και να ξεπεραστεί πιο γρήγορα. Πρόκειται για κατάθλιψη μετά από ένα διαζύγιο γονιών, μια μετακόμιση ή κάποιο άλλο σημαντικό γεγονός στη ζωή του παιδιού.”
Αίτια
Η παιδική κατάθλιψη συνδέεται με γενετικούς παράγοντες. Αξιοσημείωτο είναι πως σύμφωνα με μελέτες ο κίνδυνος παιδικής κατάθλιψης σχετίζεται κατά 13-70% με τους γονείς που πάσχουν από κατάθλιψη. Επιπλέον συνδέεται με στρεσογόνο οικογενειακό περιβάλλον αλλά και γενικευμένο περιβάλλον (π.χ. παιδιά-πρόσφυγες, παιδική φτώχεια, παιδιά που ανήκουν σε μειονότητες). Η κατάθλιψη στα παιδιά συνδέεται ακόμη με ακραία περιστατικά στον περίγυρο (θάνατος, νοσηλεία, διαζυγιο, αποστέρηση γονέα) και πιο συνηθισμένα περιστατικά όπως προβλήματα στο σχολείο ή με φίλους. Φυσικά, ο εκφοβισμός και η βία στο παιδί μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη.
Επίσης, η πρώιμη διατάραξη της σχέσης ή επαφής του παιδιού με την μητέρα του (π.χ. μακροχρόνια απουσία μητέρας, ταξίδια, νοσηλεία) ενδέχεται να προκαλέσει παιδική κατάθλιψη, ιδίως στα βρέφη.
Αντιμετώπιση & Πιθανοί κίνδυνοι
Η κατάθλιψη στην παιδική ηλικία αλλάζει τη μετέπειτα εγκεφαλική λειτουργία
Η αντιμετώπιση της παιδικής κατάθλιψης, όπως και της κατάθλιψης γενικώς, εξαρτάται κυρίως από την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και την έγκαιρη θεραπεία με τη βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας(ψυχολόγο, παιδοψυχίατρο), Αυτό το άτομο θα καθορίσει και το είδος της ψυχικής θεραπείας που θα ακολουθηθεί- Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία (DBT), Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), ατομική θεραπεία σε συνδυασμό με συμβουλευτική ψυχοθεραπεία ή ομαδική ψυχοθεραπεία και άλλα πολλά. Ενδεχομένως να χορηγηθεί και φαρμακευτική αγωγή, κατόπιν συνεννόησης με τον παιδίατρο.
Δυστυχώς, η κατάθλιψη σε ένα παιδί μπορεί να επιφέρει συνέπειες στην υγεία του όταν ενηλικιωθεί:
- Διαταραγμένες κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις
- Άλλες ψυχικές διαταραχές όπως αγχώδης διαταραχή
- Κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή
- Εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες
Ας μην ξεχνάμε ότι η κατάθλιψη επιδρά και πρακτικά στη ζωή του ατόμου, με έλλειψη προσοχής, μειωμένη απόδοση στο σχολείο και μείωση του κύκλου γνωριμιών. Έτσι, η παιδική κατάθλιψη δύναται να οδηγήσει σε μειωμένο εκπαιδευτικό επίπεδο, μειωμένο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και γενικά δυσκολίες στην ενήλικη ζωή.
-Γνωρίζετε άλλες πιθανές επιπτώσεις της κατάθλιψης;
“Αυτό που ήθελα να σημειώσω είναι ότι αν οι γονείς δεν το αντιληφθούν και δεν επέμβουν εγκαίρως με παιδοψυχολόγο ή με παιδοψυχίατρο για ενδεχόμενη φαρμακευτική αγωγή, μπορεί η κατάθλιψη να γίνει τρόπος ζωής του παιδιού, να συνεχίζει στην εφηβεία και να αλλάξει το τρόπο της λειτουργίας του εγκεφάλου. Δηλαδή ίσως να μάθει να ζει με αυτά τα συμπτώματα, με επιπλέον επιπτώσεις στην προσωπική ζωή. Οπότε αν δεν παρέμβουμε στην παιδική ηλικία, η κατάθλιψη μπορεί να μας ακολουθήσει και να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας.”
Γράφει: η Νάνσυ Παναγουλοπούλου – Δημοσιογράφος
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
Πηγές:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14938-depression-in-children
https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/6269/paidiki-kai-efiviki-katathlipsi.html
