Με το Κεφάλι Ψηλά: Παιδιά στο περιθώριο

Yπάρχουν παιδιά «που δεν είναι σαν κι αυτά που έχουμε συνηθίσει». Τα «δύσκολα» παιδιά, που δεν έχουν όρια, που έρχονται από «παραβατικές οικογένειες». Τις εκφράσεις αυτές τις εχουμε ακούσει όλοι… Την ιστορία ενός τέτοιου παιδιού διηγείται η ταινία Γαλλικής παραγωγής «Με το κεφάλι ψηλά» (La tête haute) του 2015.

του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού

Κεντρικός ήρωας είναι ο Μαλονί, ένας έφηβος με επιθετική συμπεριφορά, που τον έχει απορρίψει η μητέρα του από 6 χρονών και είναι ανεπιθύμητος σε κάθε σχολείο. Μοναδικοί σύμμαχοί του μία δικαστής και ένας σύμβουλος ανηλίκων με παρόμοιο παρελθόν με το δικό του.

«Καμενο χαρτι»…

Από την πρώτη σκηνή του έργου βλέπουμε ότι ο Μαλονί είχε να αντιμετωπίσει την ματαίωση, την εγκατάλειψη αλλά και την υποτίμηση από την ίδια του τη μητέρα. Όταν από έξι χρονών έχεις στερηθεί την γονική υποστήριξη και τρυφερότητα, και έχεις αφεθεί στα χέρια του νόμου, ακόμα και όταν αυτός εκπροσωπείται από μία συμπονετική δικαστή (που εδώ υποδύεται υποδειγματικά η θρυλική Κατρίν Ντενέβ) δύο πράγματα θα συμβούν νομοτελειακά στον Μαλονί. Θα πληγεί ανεπανόρθωτα η αυτοεκτίμησή του και θα ξεχειλίσει η οργή προς όλους, ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό.

Όταν ένα παιδί δεν μπορεί να να ελέγξει τον εαυτό του, έχει ξεσπάσματα βίας και ακολουθεί παραβατικά μοτίβα συμπεριφοράς, δεν είναι αποτέλεσμα γενετικής προδιάθεσης, κισμέτ ή χαρακτήρα. Έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι για την κοινωνία είναι πολύ πιο εύκολο να χαρακτηρίσει κάποια παιδιά καμένα χαρτιά, όπου δεν μπορεί να γίνει τίποτα, από το να αναλάβει τις ευθύνες της και να προσπαθήσει να τα βοηθήσει.

Ο Μαλονί…

Ο νεαρός ηθοποιός Rod Paradot στο ρόλο του Μαλονί σκιαγραφεί ένα πορτρέτο ενός εφήβου που δεν μπορεί να ξεφύγει από την αυτοκαταστροφική πορεία που έχουν προδιαγράψει οι άλλοι για αυτόν. Συνεπώς έχει παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο απόρριψης και αντίδρασης. Έχοντας απορριφθεί από την ίδια του τη μητέρα, αντιδρά σε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, αυτό οδηγεί σε νέα απόρριψη και η οργή που συσσωρεύεται μέσα του, στρέφεται ενάντια στον ίδιο μου τον εαυτό. Πολλές φορές ο θεατής νιώθει άβολα παρακολουθώντας ένα παιδί που δεν μπορεί να μείνει ήρεμο για λίγο, που δεν έχει την υπομονή, την αυτοπεποίθηση ή την δύναμη να θέλει να προσπαθήσει να κάνει κάτι καλύτερο. Και κάτι που ξεχνάμε; Η ίδια συμπεριφορά, πολλές φορές κρύβει πίσω της αδυναμία επικοινωνίας ή έκφρασης συναισθημάτων.

Αντίδραση…

Ο Μαλονί φοβάται να εκδηλώσει συναισθήματα ή τρυφερότητα. Νιώθει ότι δεν αξίζει να βοηθηθεί, ότι δεν μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να τον βοηθήσουν. όπως ο Γιαν ο σύμβουλος ανηλίκων και η δικαστής. Ακόμα και η ερωτική επαφή που έχει με την Τες, μία νεαρή κοπέλα που είχε έρθει κοντά, είναι βίαια και σπασμωδική και θυμίζει περισσότερο μάχη παρά έκφραση οικειότητας. Όμως αυτή η σχέση είναι καθοριστική για το νεαρό αγόρι, για να αποφασίσει αν θα δεχτεί τη βοήθεια των άλλων ή θα συνεχίζει την ίδια καταστροφική πορεία προς τη φυλακή με ενδιάμεσο σταθμό το αναμορφωτήριο.

Υπάρχει τρόπος;

Εδώ το αναμορφωτήριο είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας. Ο ιδρυματισμός και οι παραδοσιακές μέθοδοι «σωφρονισμού» έχουν αποδεδειγμένα αποτύχει. Το πιο εύκολο για ένα απρόσωπο σύστημα είναι να βάζει ταμπέλες στους ανθρώπους, να τους περιθωριοποιεί και να τους αντιμετωπίζει σαν νούμερο, σαν παθητικό σε έναν ισολογισμό. Κι όμως όπως δείχνει η ταινία όταν υπάρχουν δομές που αντιμετωπίζουν τα παιδιά ως ξεχωριστές οντότητες μπορούν να τα βοηθήσουν. Όπως βλέπουμε στην ταινία, η εκπαιδευτική καθοδήγηση, η έννοια της αυτοφροντίδας και άλλα πράγματα που θεωρούμε αυτονόητα, βοηθούν τον Μαλονί. Δεν υπάρχει περίπτωση παιδιού που δεν μπορεί να κάνει έστω ένα βήμα μπροστά, που δεν θα σημειώσει κάποια πρόοδο, αν του δοθεί ο απαραίτητος χρόνος, χώρος και η φροντίδα που χρειάζεται και του αξίζει.

Κανένα παιδί δεν πρέπει να μείνει πίσω…

Η σκηνοθέτης Εμανουέλ Μπερκό δίνει μία ρεαλιστική εικόνα των κοινωνιών που προκαλούν αυτό που λέμε παραβατικές συμπεριφορές και αφήνει να ρίξουμε κλεφτές ματιές στην πιο ευαίσθητη και πιο ευάλωτη πλευρά του Μαλονί. Πέρα από τη καταλυτική παρουσία της Κατρίν Ντενέβ πού δίνει στον νόμο ανθρώπινο πρόσωπο, τη συγκλονιστική ερμηνεία του πρωταγωνιστή, υπάρχει και ο Μπενουά Μαζιμέλ, που υποδύεται τον σύμβουλο ανηλίκων Γιαν, που προσπαθεί να βοηθήσει ενώ ταυτόχρονα παλεύει με τα προσωπικά του προβλήματα και την ανασφάλειά του. Όσο δύσκολη και αν γίνεται κάποια στιγμή η ταινία αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας και το πιο σημαντικό μας δείχνει ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να παραιτούμαστε από την προσπάθεια να βοηθήσουμε ένα παιδί.

Μία κοινωνία που δεν μπορεί να προστατεύσει τα πιο ευάλωτα μέλη της, είναι μία κοινωνία που έχει αποτύχει.

Δείτε το trailer και λεπτομέρειες εδώ…