Η Ελληνική οικογένεια πίσω από τη κλειστή πόρτα... «Miss Violence»

Δεν ξέρω αν πραγματικά θα ήθελα να δείτε την ταινία που σας προτείνω σήμερα. Όμως με την τρομακτική αύξηση στις γυναικοκτονίες, την ενδοοικογενειακή βία και τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, η ταινία “Miss Violence” του 2013 του Αλέξανδρου Αβρανά είναι σαν να βγήκε σήμερα στους κινηματογράφους.

του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού

Η ταινία μας εισάγει στη ζωή μιας μεσοαστικής οικογένειας όπου τίποτα δεν είναι όπως παρουσιάζεται.

Τα γενέθλια…

Ένα από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας, η Αγγελική, κλείνει τα 11 της χρόνια σε μία γιορτή γενεθλίων που φαίνεται παράταιρη.

Ανόρεχτα χαμόγελα, προσποιητή χαρά και χορός με υπόκρουση το αριστουργηματικό «Dance me to the end of love» που δεν είναι το σύνηθες για ένα παιδικό πάρτυ.

Το μόνο γνήσιο χαμόγελο της Αγγελικής, είναι την ώρα που αυτοκτονεί.

Στο φιλμ δεν υπάρχει όμως συντριβή, δεν υπάρχει θρήνος για εκείνη όπως θα ήταν αναμενόμενο σε μία τέτοια τραγική απώλεια.

Γιατί; Γιατί δεν επιτρέπεται.

Απολυτη εξουσία…

Η Οικογένεια αποτελείται από τέσσερα παιδιά και τρεις ενήλικες δύο γυναίκες και έναν άντρα.
Για ένα μεγάλο μέρος της ταινίας ο σκηνοθέτης έχει επιλέξει να μη μας δείχνει ποια ακριβώς είναι η συγγενική σχέση μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Γιατί δεν έχει σημασία: αυτός που αποφασίζει για όλα, ελέγχει τα πάντα και παρακολουθεί κάθε κίνησή είναι ο άντρας του σπιτιού.

Στο πρώτο κομμάτι της ταινίας βλέπουμε την Ελληνική πατριαρχία στην πιο αρχετυπική της μορφή.

Όλα γίνονται μέσα σε ένα ασφυκτικό πρόγραμμα, δεν υπάρχει ιδιωτικότητα, δεν επιτρέπεται αυθορμητισμός.

Ο θρήνος λοιπόν είναι εκτός προγράμματος.

Ο πατέρας αποφασίζει ποτέ είναι ώρα για παιχνίδι, πότε θα δείξουν τα παιδιά του υπακοή και τρυφερότητα απέναντί του, άσχετα αν το επιθυμεί ή όχι.
Όλα ελέγχονται και όλα μετριούνται
Ακόμα και η βία που ασκεί σε όλους τους άλλους.

Άψογη εικόνα…

Όλα γίνονται χωρίς φωνές και πίσω από κλειστές πόρτες.
Το κύριο μέλημά μας είναι η εικόνα που έχουν οι άλλοι για μας.
Οικογένειες που δεν έδωσαν ποτέ δικαιώματα γιατί τα σημάδια της κακοποίησης κρύβονται πίσω από τα μαλλιά και τα ρούχα.
Ζευγάρια χωρίς καμία ψυχική και σωματική επαφή που διαφημίζουν τη μακροβιότητα της σχέσης τους και την ευτυχία τους στα social media.
Έτσι και ο πρωταγωνιστής προσέχει την προσωπική του εικόνα: είναι πάντα καλοντυμένος, όπως και τα παιδιά και οι γυναίκες του σπιτιού, δουλικός, ευγενικός και κακομοίρης στους ξένους για να κερδίσει την κατανόηση και τη συμπάθεια τους.
Καταγράφει επιμελώς τις «ευτυχισμένες στιγμές» της οικογένειας με μία polaroid, για να τεκμηριώσει την κανονικότητά της.

Έτσι κρύβει την βία, την παράνοια, τον ασφυκτικό έλεγχο και την αρρωστημένη δυναμική της οικογένειας που μας κάνει να νιώθουμε όλο και πιο άβολα, όλο και πιο δυσάρεστα.

Το πριν…

Όσο ακραίο και αν είναι αυτό που ακολουθεί προς το τέλος της ταινίας, το μεγαλύτερο κομμάτι της αντικατοπτρίζει τη συνήθη παθογένεια της Ελληνικής οικογένειας.

Οι γυναίκες στην ταινία δεν έχουν δικαίωμα γνώμης, υποχρεώνονται να δέχονται τη βία και να την ασκούν σε άλλους, και ο κύριος σκοπός τους είναι να γεννούν και φροντίζουν παιδιά και να υπακούουν τύφλα την πατρική φιγούρα.

Δυστυχώς αυτό δεν απέχει πολύ από αυτό που προβάλλεται ως πρότυπο ακόμα και σήμερα.

Το μετά…

Η ταινία εξαρχής είναι σκληρή.

Η σκηνή που ο άντρας αναγκάζει το μικρότερο κοριτσάκι να χαστουκίζει επανειλημμένα τον αδερφό της θυμίζει τις τεχνικές αποκτήνωσης που χρησιμοποιούσαν οι ναζί στους κρατούμενους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ανατριχίλα προκαλεί πραγματικά η σκηνή με το 14χρονο κορίτσι να κόβεται για να προφασιστει ότι έχει περίοδο καθώς και κείνη (η σκηνή) με την έγκυο και τον Μηνά Χατζησάββα.

Όμως προς το τέλος ο Αβρανάς σταματάει να υπαινίσσεται τη φρίκη και χτυπάει το θεατή απροειδοποίητα, σοκάρει με ένα τρόπο που δεν έχω ξαναδεί σε ελληνική ταινία και με έπιασε απροετοίμαστο και με άφησε με σφιγμένο στομάχι για αρκετή ώρα μετά το τέλος της ταινίας.

Γιατί να υποστει ο θεατής αυτή τη σκληρότητα;

Όλα ξεδιαλύονται, όλα ξεκαθαρίζουν στο τέλος, και δυστυχώς γίνεται κατανοητό γιατί χαμογέλασε το 11χρονο κορίτσι αποφασίζοντας να πεθάνει.

Αυτό που περιγράφει η ταινία δεν είναι συνηθισμένο, δεν αφορά όλες τις ελληνικές οικογένειες αλλά δυστυχώς κάποιες τις αφορά.

Πατρικές φιγούρες, ευυπόληπτοι πολίτες, διαπράττουν φρικαλεότητες κυριολεκτικά δίπλα μας. Τα διαβάζουμε κάθε μέρα, το ακούμε κάθε μέρα. Μας είναι εύκολο και μάλλον βολικό να τα προσπεράσουμε γιατί μας φέρνουν δυσφορία.

Η οπτικοποίηση της φρίκης από το Miss Violence θα μας στοιχειώνει και ίσως δεν θα μας αφήσει την επόμενη φορά να προσπεράσουμε αυτά που συμβαίνουν δίπλα μας.

Ερμηνείες και σκηνοθεσία…

Η ταινία βραβεύτηκε στο φεστιβάλ της Βενετίας για τη σκηνοθεσία και με βραβείο πρώτου ανδρικού ρόλου για τον Θέμη Πάνου.

Το σκηνοθετικό ύφος του Αβρανά που επέλεξε τα σχετικά μακρινά πλάνα, τον όχι γρήγορο ρυθμό και τις ερμηνείες χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις, οδήγησε κάποιους να τον εντάξουν σε μια άτυπη κινηματογραφική τάση της τότε εποχης το λεγόμενο Greek Weird Wave (μαζί με τον Κυνόδοντα του Λάνθιμου ή το Attenberg της Τσαγγάρη)

Οι ερμηνείες όμως κάτω από την καθοδήγηση του είναι αυτές πού κάνουν την ταινία διαφορετική.
Ο Θέμης Πάνου, έξω από το σπίτι γίνεται ανθρωπάκι, μέσα στο σπίτι είναι δυνάστης, μεθοδικός και παράλογος ταυτόχρονα.

Το ρόλο της 14χρονης Μυρτούς υποδύθηκε η ηθοποιός Σίσσυ Τουμάση, η οποία την εποχή που γυρίστηκε η ταινία ήταν 24 ετών.

Οι ερμηνείες της Ρένης Πιττάκη και της Ελένης Ρουσσινού δίνουν υπόσταση με τον πειστικότερο τρόπο στην παραίτηση, στην εξαναγκασμένη συνενοχή και στο τρόμο.

Και πώς μπορείς να δείξεις τον τρόμο και τη φρίκη χωρίς να σοκάρεις;

Ταινίες σαν τη «Λίστα του Σίντλερ» και το «Γιο του Σαούλ» πχ πως θα μπορούσαν να μιλήσουν ειλικρινά για το ολοκαύτωμα χωρίς να τραυματίσουν τον θεατή;

Έχοντας στο νου μου όλα αυτά δεν μπορούσα να μην αναφερθώ σε αυτή την ταινία, αυτή την εποχή, γιατί δεν θα αλλάξει ποτέ τίποτα, αν συνεχίσουμε σαν κοινωνία να κλείνουμε τα μάτια μας και να αρνούμαστε ένα μέρος της πραγματικότητας,επειδή μας είναι εξαιρετικά δυσάρεστο και μας κάνει να αισθανόμαστε άβολα.