«Δε ζυγιάζω, δε μετρώ, δε βολεύομαι! Ακολουθώ το βαθύ μου χτυποκάρδι»¹. (Nίκος Καζαντζάκης, Ασκητική)
Η ετερόκλητη δυναμική του Έρωτα.
«Ο έρωτας δεν βρίσκεται στον άλλο, είναι μέσα σε μας τους ίδιους, εμείς τον ξυπνάμε. Αλλά για να τον ξυπνήσουμε, χρειαζόμαστε τον άλλο».
της Αγγελικής Κομποχόλη – Φιλόλογος – Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών
Με αυτά τα απλά, μα τόσο ουσιαστικά, λόγια ο σπουδαίος Πάολο Κοέλο μιλά και περιγράφει την δυναμική του έρωτα, τον σκοπό του, το «τέλος» του, τον προορισμό του. Όταν αυτό προς το οποίο ελκόμαστε γίνεται σύμμαχος και αρωγός στην προσωπική μας εξέλιξη.
Στην κυριολεξία «ἕτερον ἥμισυ». Όπου «ἕτερος», ο άλλος (από τους δύο), όπως “ἑταῖρος”. Ο φίλος. Δύο λέξεις με κοινή ετυμολογική σύνθεση: “ἐτεός”, η μία λέξη, ο αληθινός, “ἐράω, η επόμενη, «αγαπώ». Και “ἐρώμενον” αυτό που αγαπιέται ή άλλως η αφορμή να εκδηλώσουμε την πραγματική φύση μας, αυτήν της αγάπης.
«Ἀγάπησις, ἡ παντελής ἀπόδεξις», αποκαλύπτει ο Σπεύσιππος στους πλατωνικούς όρους, «ἀγάπη», η δύναμη που κινεί και «ἄγει τό πᾶν», «ἔρως» ή «ἐρωή», η ορμητική κίνηση που αναβλύζει από το αθέατο και γίνεται γόνιμη πορεία προς την δημιουργία, αμετάκλητη σταθερά: ««διά τοῦτον τόν ἔρωτα πάντα ἥρμοσται ἀλλήλοις, ὡς ἐν ἔρωτι μένῃ τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου τά θέοντα» (Πρόκλος). Η ύπαρξή του, δύναμη τάξης και ισορροπίας, ποιητικά εναρμονίζει την αρχέγονη κοσμογονία κι αιθεριώνει την ύπαρξη, δίνοντάς της ποιότητες ομοίωσης προς το θείο. Θείο οτιδήποτε κινείται γρήγορα και διευθετεί τα πράγματα, τακτοποιώντας τα σε μία τάξη.
«Ἔρως» αντίστοιχα η ελκτική δύναμη, η «εὔρυθμος» συμπλοκή των στοιχείων του κόσμου στην πρώτη απρόβλεπτη κίνηση του σύμπαντος, στον πρώτο χορό αστέρων και πλανητικών σωμάτων, στην αιώνια ατελεύτητη πορεία τους ύστερα².
Είναι ο μεγάλος δάσκαλος, ο «παιδαγωγός», το ένστικτο του θεού μέσα μας. Δεν αδικεί, αλλά ούτε αδικείται.
Προσφέρει στην καρδιά την πραότητα, «φιλόδωρος εὐμενείας» κι απομακρύνει την αγριότητα «ἄδωρος δυσμενείας». Είναι τα εξαιρετικά λόγια του Πλάτωνα στην αριστουργηματική περιγραφή του στο πλατωνικό Συμπόσιο³. Και συνεχίζει: «ἐπιμελὴς ἀγαθῶν», «ἀμελὴς κακῶν», «ἐν πόνῳ, ἐν φόβῳ, ἐν πόθῳ, ἐν λόγῳ κυβερνήτης, παραστάτης τε καὶ ἄριστος σωτήρ» ·« ἵλεως ἀγαθοῖς», «θεατὸς σοφοῖς», «ἀγαστὸς θεοῖς» (ευσπλαγχνικός στους αγαθούς, ορατός στους σοφούς, αγαπητός στους θεούς). Απομακρύνει από την ψυχή μας την κενότητα πλημμυρίζοντάς την με αγάπη («ἡμᾶς ἀλλοτριότητος μὲν κενοῖ, οἰκειότητος δὲ πληροῖ»), «ἡγεμὼν κάλλιστος καὶ ἄριστος», πόθος και κίνητρο για το ωραίο κι αληθινό. Όποιος υπηρετεί τον Έρωτα, υπηρετεί την αιωνιότητα («πᾶς γὰρ ἑκὼν Ἔρωτι πᾶν ὑπηρετεῖ»). Πρώτο του σκαλοπάτι η επιθυμία, στην φιλοσοφική, κοσμολογική και επιστημονική προσέγγιση το «ὅ ἐρᾶ τις», το «ἐρώτημα» και η «ἔρευνα», η αναζήτηση της απάντησης.
Φιλόσοφος δαίμων, δαήμων, δηλαδή γνώστης και παρατηρητής, στέκεται ανάμεσα στην άγνοια και την σοφία ενώνοντας το θείο με το επίγειο, επιτρέποντας την συνομιλία του ανθρώπινου εαυτού με το ανώτερο κομμάτι του. Η ύπαρξη του άλλου γίνεται το έναυσμα, το κάτοπτρο, το απρόσμενο δώρο στην ενεργοποίηση της πολύτιμης αυτής διαδικασίας.
Ό,τι αγαπάμε, μας αγαπά, μας αγκαλιάζει και μας γελά, μας πονά και μας θεραπεύει.
Ό έρωτας γεννιέται στην σάρκα και αναβαπτίζεται στην ψυχή, καρποφορεί στο πνεύμα κι ανυψώνεται στην αρετή. Με εκκίνηση υλική, πάνδημος, εξελίσσεται ουράνιος, αποθεώνοντας την ύπαρξη. Γόνιμος δημιουργός γίνεται κυοφορία στην φωτεινότητα, «τόκος ἐν καλῷ»4, βήμα στην αθανασία, διαιωνίζοντας ελπιδοφόρα την υλική και πνευματική ανθρώπινη υπόσταση, σε δρόμους σοφίας και δικαιοσύνης. «Aκολουθώντας το βαθύ χτυποκάρδι»!
Γράφει: η Αγγελική Κομποχόλη – Φιλόλογος – Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών
1 Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική.
2 Λουκιανού, Περί Ορχήσεως, 7 κ. εξ.
3 Πλάτωνος, Συμπόσιον, ΧΙΧ.
4 Πλάτωνος, Συμπόσιον, ο.π.
