Επαγγελματική Αναδοχή ΑμεΑ: Θεραπεία ή επίδεσμος στο πρόβλημα των ιδρυμάτων;

Η επαγγελματική αναδοχή είναι ένα μέτρο που αν και μετρά χρόνια λειτουργίας στο εξωτερικό, στην Ελλάδα αναμένεται εντός λίγων μηνών ακόμη η πλήρης διαθεσιμότητά του. Ουσιαστικά, επαγγελματίες ανάδοχοι δύνανται να γίνουν δύο ενήλικες ζευγάρι (παντρεμένοι ή με σύμφωνο συμβίωσης) με οποιαδήποτε οικογενειακή κατάσταση ή σχέση με τo ανήλικο παιδί ή και ενήλικο ΑμεΑ προς αναδοχή, αντί χρηματικού αντιτίμου.

της Νάνσυ Παναγουλοπούλου – Δημοσιογράφος

Στις αρχές του μήνα ανακοινώθηκε ως θεσμός από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, ενώ στις 26 Μαΐου 2021 ανοίγει η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων για τη χορήγηση της οικονομικής ενίσχυσης της αναδοχής.

Είναι μια αρκετά καλοσχεδιασμένη νομική απόφαση που αναμένεται να συμβάλλει με πρακτικό τρόπο στην αποϊδρυματοποίηση των ΑμεΑ (παιδιών και μη), ενός πληθυσμού που δεν ξεφεύγει σχεδόν ποτέ από την ιδρυματική κατάσταση, εφόσον εισαχθεί σε κάποια δομή.

«Το ζητούμενο είναι το παιδί να εξελιχθεί σ’ έναν ενήλικα που θα ζήσει αυτόνομα».

Ως ενήλικοι, οι άνθρωποι με αναπηρία δύνανται να μπουν σε ίδρυμα είτε λόγω έλλειψης οικογενειακών φροντιστών/κηδεμόνων είτε λόγω ένδειας. Οι ψυχικά ασθενείς ή οι έχοντες άτυπες συμπεριφορές (πχ. Αυτιστικοί) αντιμετωπίζουν ακόμη περισσότερες πιθανότητες να μπουν σε ίδρυμα.

Τα παιδιά με αναπηρία και διάφορες συμπεριφορές δε, εφόσον εισαχθούν σε ίδρυμα κλειστού τύπου, δεν είναι πιθανό να βγουν ποτέ, αφού όσοι τεκνοθετούν ή γίνονται ανάδοχοι προτιμούν ένα «τυπικό» παιδί, με «συνηθισμένες» ανάγκες και απαιτήσεις από μεριάς των γονέων.

«900 ανάπηρα ή μη νευροτυπικά παιδιά ζουν σε ιδρύματα»
Κέντρο Ερευνών Ρίζες, 2015

Μετά από έντονες αντιδράσεις όμως, στην απόφαση συμπεριλήφθηκαν και παιδιά δίχως αναπηρία, διότι η επαγγελματική (υπαμοιβή) αναδοχή γίνεται να δημιουργήσει ένα επιπλέον δέλεαρ για όσους είναι πρόθυμοι να περάσουν από τη διαδικασία αναδοχής. Έτσι, η επαγγελματική αναδοχή δύναται να συμβάλλει στην αποϊδρυματοποίηση.

Προβληματισμοί

Οι προβληματισμοί αφορούν τόσο τεχνικά ζητήματα του νέου θεσμού όσο και ζητήματα γενικά της ιδέας της επαγγελματικής αναδοχής.

Κάποια τεχνικά θέματα και απορίες που χρειάζονται διαλεύκανση είναι για παράδειγμα, η διάρκεια της αναδοχής. Ένα άλλο ζήτημα είναι η κάλυψη του μισθού του γονέα σε περίπτωση που το παιδί με αναπηρία χρειάζεται φροντίδα για όλη την ημέρα, με αποτέλεσμα ο γονέας να χάνει μια εργασία και μαζί ένα εισόδημα.

Η μηνιαία αμοιβή του αναδόχου που ανέρχεται σε 1.561,11 ευρώ, ίσως να φαντάζει υψηλή, όμως δεδομένου του κόστους της αναπηρίας και των τυχόν θεραπειών ή εργαλείων (προσβασιμότητας) που χρειάζεται το προς αναδοχή άτομο, ειδικά αν απαιτείται η πλήρης διαθεσιμότητα ενός κηδεμόνα για την ολοκληρωτική κάλυψη των αναγκών, τα χρήματα αυτά, απλά δεν επαρκούν.

Η επαγγελματική αναδοχή σαν ιδέα τώρα, διχάζει και ενδεχομένως πάντα να διχάζει.

Ο παράγοντας της οικονομικής ενίσχυσης εμπνέει φόβο για την ηθική γύρω από τον συγκεκριμένο τρόπο αναδοχής και την πιθανότητα εκμετάλλευσης των ατόμων προς αναδοχή. Η αργοπορία της γραφειοκρατίας σε συνδυασμό με την αμφιβολία για την ύπαρξη του αρμόζοντος προσωπικού και εξοπλισμού, προβληματίζει επίσης. Έπειτα είναι τα αποθαρρυντικά στατιστικά αναδοχής παιδιών με αναπηρία ή προβλήματα συμπεριφοράς σε σύγκριση με παιδιά χωρίς αυτά τα θέματα.

Και επιπλέον είναι και η αποσαφήνιση σχετικά με την συστηματική ψυχολογική στήριξη και συμβουλευτκή (εκπαιδευτικής ή και ιατρικής φύσεως πάνω στην αναπηρία του προς αναδοχή ατόμου) του ανάδοχου γονέα, ώστε να μπορέσει να φέρει εις πέρας το έργο που θα αναλάβει.

Επαγγελματική αναδοχή στο εξωτερικό

Τα παραδείγματα επαγγελματικής αναδοχής από το εξωτερικό διαφέρουν, με κάποια περισσότερο και κάποια λιγότερο ελπιδοφόρα.

Για παράδειγμα στην Αγγλία, παρότι οι νόμοι γενικά εφαρμόζονται για όλο το κράτος, η αναδοχή εφαρμόζεται τοπικά, σε επίπεδο πόλεων, χωρίς δηλαδή ενιαίο τρόπο. Παρόλα αυτά, η αναδοχή παιδιών με αναπηρία αμείβεται σχετικά καλά, ενώ η εκπαίδευση των ανάδοχων γονέων πάνω στην αναπηρία και την ειδική φροντίδα του νέου μέλους της οικογένειάς του μοιάζει αρκετά λεπτομερής. Στην Αγγλία υπάρχουν τρία συστήματα ή διάρκειες αναδοχής: πλήρους απασχόλησης, μερικής απασχόλησης ή βραχείας χρονικής διάρκειας, π.χ. εν αναμονή εκδίκασης μιας υπόθεσης.

Η σχετική επιτυχία του προγράμματος στην Αγγλία ίσως να έχει να κάνει με το γεγονός ότι η επαγγελματική αναδοχή των παιδιών με αναπηρία προβλέπεται ήδη από νόμο του 1984 με ανανέωση το 2004. Στην αναζήτησή μου δεν βρήκα πολλές περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών σε αναδοχή, όμως η έμφαση στην υψηλή αμοιβή, τα επιδόματα και τις φοροαπαλλαγές αναδόχων παιδιών προσωπικά με φοβίζει.

Από την άλλη, στην Αμερική, περιπτώσεις αμέλειας και οικονομικής εκμετάλλευσης των ανάδοχων παιδιών και δη των παιδιών με αναπηρία, βρίθουν. Αν αναλογιστεί κανείς ότι το ποσό για την αναδοχή αντιστοιχεί περίπου σε 15-30% του μέσου μισθού, με μικρές διαφορές ανά πολιτεία, οι οικονομικές συνθήκες των ανάδοχων γονέων είναι λυπηρές. Ειδικά αν οι γονείς πρέπει να απαρνηθούν την εργασία, προκειμένου να φροντίσουν το ανάδοχο παιδί, πράγμα το οποίο συχνά ισχύει, η κατάσταση δυσκολεύει. Η εκπαίδευση των γονέων που θα υποδεχτούν ένα παιδί μοιάζει ανάλογα ελλιπής.

Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε στις εγκληματικές διακρίσεις που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με αναπηρίες απλά περιμένοντας την αναδοχή.