Τα ζητήματα της εργασιακής ένταξης των αναπήρων είναι πολύπλοκα και πολυσύνθετα. Ακριβώς για το λόγο αυτό αναδεικνύεται η θεσμική και πολιτική αναγκαιότητα ενός σχεδίου δράσεων, το οποίο θα οδηγήσει στην αύξηση ίσων ευκαιριών των ανάπηρων ατόμων τόσο στο χώρο της εργασίας όσο και σε ολόκληρη την κοινωνία.
της Κωνσταντίνας Μπαλατσούκα – Ψυχολόγος
Πρόγραμμα Employability Disability Growth Entrepreneurship – EDGE – Final Conference 2021
Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι παρά τις νομοθετικές ρυθμίσεις που σχετίζονται με την εργασία, την απαγόρευση των διακρίσεων και παρά τα οικονομικά κίνητρα προς τους εργοδότες, το ποσοστό εργασίας των ατόμων με αναπηρία και ιδιαίτερα των ατόμων με νοητική αναπηρία εξακολουθεί να είναι χαμηλό στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μία από αυτές είναι και η Ελλάδα. Συγκεκριμένα, τα χαμηλότερα επίπεδα εργασίας και εκπαίδευσης τεκμηριώνουν το γεγονός ότι το ποσοστό φτώχειας των αναπήρων είναι 70% υψηλότερο από το μέσο όρο. Μεταξύ αυτών υπάρχουν 4 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ με αναπτυξιακές αναπηρίες. Το ποσοστό αναπηρίας των συγκεκριμένων ατόμων σε σχέση με το γενικό πληθυσμό είναι υπερδιπλάσιο.
Το 2018 ξεκινά μία διακρατική συνεργασία έξι ευρωπαϊκών χωρών, που αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις σχετικά με το χαμηλό ποσοστό εργασίας των ατόμων με αναπτυξιακή αναπηρία. Συγκεκριμένα, το έργο Employability Disability Growth Entrepreneurship – EDGE συντονίζεται από τον εταίρο Consorzio SIR στο πλαίσιο υλοποίησης Erasmus Plus Στρατηγικές Συμπράξεις, σε συνεργασία με φορείς και οργανισμούς από τις ακόλουθες χώρες: Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Ελλάδα, Αυστρία και Λιθουανία. Το γραφείο Ευρωπαικών Προγραμμάτων του Κέντρου Διεθνούς Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε συνεργασία με την καθηγήτρια Ενταξιακής Εκπάιδευσης Παιδαγωγικού Τμήματος Ειδικής Αγωγής κα Βλάχου Αναστασία αναλάμβάνουν την ελληνική εκπροσώπηση. Οι στόχοι του προγράμματος είναι οι ακόλουθοι:
- Δημιουργία και προώθηση καινοτόμων και αποτελεσματικών μεθοδολογιών κατάρτισης για την ένταξη στην αγορά εργασίας
- Ενθάρρυνση των οργανισμών και των επιχειρήσεων να είναι ενεργοί στην απασχόληση των νέων με αναπηρίες
- Προώθηση της ανάπτυξης της επιχειρηματικής νοοτροπίας, καθώς και τις δεξιότητες και τις δυνατότητες για αυτοαπασχόληση.
Επιπλέον, οι ομάδες στόχοι στις οποίες απευθύνονταν οι δράσεις κάθε ευρωπαϊκού εταίρου είχαν τα εξής χαρακτηριστικά:
- Νέοι (ηλικίας 18-35 ετών) με αναπτυξιακές και νοητικές αναπηρίες
- Εκπαιδευτικοί και φορείς που εργάζονται με νέους με αναπτυξιακές και νοητικές αναπηρίες
- Σύμβουλοι Επιχειρήσεων για την υποστήριξη της αυτοαπασχολησιμότητας.
- Επιχειρηματίες και υπεύθυνοι Ανθρώπινου Δυναμικού για τη δημιουργία Ενταξιακών/Συμπεριληπτικών περιβαλλόντων εργασίας.
Διαβάστε | Γιατί μια επιχείρηση χρειάζεται να αγκαλιάσει τη Νευροδιαφορετικότητα;
Γιατί μια επιχείρηση χρειάζεται να αγκαλιάσει τη Νευροδιαφορετικότητα;
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι έξι ευρωπαϊκοί έταιροι διαφέρουν ως προς την εξειδίκευσή τους, προκειμένου να διασφαλιστεί μία πολυεπιστημονική προσέγγιση. Συγκεκριμένα, ορισμένοι έταιροι εργάζονται άμεσα με άτομα με νοητική αναπηρία (π.χ μη κυβερνητικές οργανώσεις), ενώ άλλοι διεξάγουν έρευνες σχετικά με το θέμα της αναπηρίας ( π.χ Πανεπιστημία) με σκοπό να συνεισφέρουν με διαφορετικό τρόπο στο πρόγραμμα, θέτοντας τις βάσεις για νέες προοπτικές. Πρόκειται για μία συντονισμένη προσπάθεια συν δημιουργίας των διαφορετικών πλαισίων που σχετίζονται με την αναπηρία και στοχεύουν στην ανάδειξη εκείνων των χαρακτηριστικών, τα οποία θα οδηγήσουν σε καινοτόμα εργαλεία με στόχο την ένταξη των αναπήρων στην αφορά εργασίας.
Χρονικό Δημιουργίας Εργαλείων του προγράμματος EDGE…
1. EDGE ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑΣ
Πρόκειται για ένα πλήρες συνδυασμένο πακέτο εργαλείων που θα προετοιμάσει τους ειδικούς εκπαιδευτές EDGE να αναπτύξουν στην ομάδα-στόχο τις επικοινωνιακές/ διαπροσωπικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την ευκολότερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Θα είναι το αποτέλεσμα ενός κοινού σχεδιασμού που θα ενισχύσει τις ερευνητικές κατευθύνσεις και τα καινοτόμα εργαλεία / μεθοδολογίες (περιλαμβάνεται και η ενσυνειδητότητα) για την ενίσχυση – σε νέους με νοητική αναπηρία – της ικανότητας να κάνουν σωστές επιλογές και να είναι ανθεκτικοί.
Το πακέτο εργαλείων θα είναι πολύγλωσσο και θα περιλαμβάνει:
Ένα πλήρες πρόγραμμα Ενσυνειδητότητας EDGE για άτομα με νοητική αναπηρία: ένα καλά καθορισμένο και συστηματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με επίκεντρο την ομάδα-στόχο, το οποίο χρησιμοποιεί σχετικά εντατική εκπαίδευση στην ενσυνειδητότητα και στην πορεία κατάρτισης διαπροσωπικών / επικοινωνιακών δεξιοτήτων (περιλαμβάνονται διδακτικά υλικά σε μορφή εύκολης ανάγνωσης);
Ένα συνδυασμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Ενσυνειδητότητας EDGE για Ειδικούς Εκπαιδευτές που θα χρησιμοποιηθεί στην τάξη και κατά τη διάρκεια ατομικής καθοδήγησης.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 2 ενότητες:
Ένας σύντομος οδηγός για την κατάρτιση της ενσυνειδητότητας (εισαγωγή + διαδικτυακό σεμινάριο) που εστιάζει στον τρόπο παράδοσης του προγράμματος ενσυνειδητότητας στη συγκεκριμένη ομάδα-στόχο.
Πρακτικές οδηγίες (Εγχειρίδιο – Διδακτικά Υλικά + 4 διαδικτυακά σεμινάρια) για την ανάπτυξη διαπροσωπικών / επικοινωνιακών δεξιοτήτων σε άτομα με νοητική αναπηρία: κοινωνικο-επικοινωνιακές δεξιότητες, επίλυση προβλημάτων, ενεργός πολίτης, δημιουργικότητα και επιχειρηματικό πνεύμα. Θα περιληφθούν ενδείξεις και παραδείγματα για το πώς να διδάξετε σε νέους με νοητική αναπηρία, καθώς και πρακτικές ασκήσεις για την ενίσχυση της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής νοημοσύνης των εκπαιδευτών.
Ένα ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης για την επικύρωση των ικανοτήτων που έχουν επιτύχει οι Ειδικοί Εκπαιδευτές
Διαβάστε | Αυτισμός… «Μπορώ να μάθω, μπορώ να δουλέψω»!
2. EDGE Πρόγραμμα Βασισμένο στην Εργασία
Το πρόγραμμα EDGE Βασισμένο στην Εργασία περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες:
- Σύνολο μεθοδολογιών βασισμένων στην εργασία (επισκέψεις στο χώρο εργασίας, δομημένη εκπαίδευση κατά την εργασία) προσαρμοσμένη στις συγκεκριμένες ανάγκες της ομάδας στόχου. Θα συμπεριληφθούν σε έναν Πρακτικό Οδηγό για ενδοεπιχειρησιακούς εκπαιδευτές και Εκπαιδευτές Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΕΚ), για να οργανώσουν μαθησιακές μεθόδους με βάση την εργασία που στοχεύουν στην ευκολότερη απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων, καθώς και στην ενίσχυση των εγκάρσιων ικανοτήτων όπως αντιμετώπιση προβλημάτων, λήψη αποφάσεων, ηγεσία, επίλυση προβλημάτων.
- Συμπεριληπτικές/Ενταξιακές οδηγίες σχεδιασμού εργασίας, σε ένα πρακτικό εγχειρίδιο που απευθύνεται στην υποστήριξη των υπευθύνων ανθρώπινου δυναμικού ως προς την οργάνωση της εργασιακής ζωής και των ρόλων που ταιριάζουν στις ατομικές και επιχειρηματικές ανάγκες. Ο οδηγός θα επιτρέψει στους υπευθύνους να διαμορφώσουν, μαζί με τους εκπαιδευόμενους, τις απαιτούμενες εργασιακές απαιτήσεις που ικανοποιούν τις ανάγκες όλων.
- Ένα σύνολο οδηγιών – σε μορφή εύκολης ανάγνωσης – για νέους με νοητική αναπηρία για να τους καθοδηγήσει στην προσέγγιση εμπειριών που βασίζονται στην εργασία με περισσότερη συνείδηση και πληροφόρηση.
- Οργάνωση πιλοτικών δοκιμών διάρκειας 6 μηνών για όλο το πρόγραμμα εκπαίδευσης / τοποθέτησης στην Ιταλία, την Πορτογαλία, την Αυστρία, με τη συμμετοχή 5+2 ατόμων της τελικής ομάδας-στόχου και του ίδιου αριθμού επιχειρήσεων.
3. EDGE Επιχειρηματικό Πρόγραμμα
Περιλαμβάνει:
Οδηγό Συμμετοχικής Χρηματοδότησης EDGE: ένας πολύγλωσσος σύντομος οδηγός σε μορφή εύκολης ανάγνωσης (με βίντεο) για την οργάνωση και ανάπτυξη καμπάνιας συμμετοχικής χρηματοδότησης με σκοπό τη χρηματοδότηση των επιχειρηματικών ιδεών των συμμετεχόντων.
Θα χρησιμοποιηθεί από ένα ευρύ φάσμα δυνητικών χρηστών: τους νέους πιθανούς επιχειρηματίες, τις οικογένειές τους, το προσωπικό των συνεταιρισμών που εργάζονται με άτομα με αναπηρία, τους συμβούλους σταδιοδρομίας EDGE.
4. EDGE Εγχειρίδιο για Ενταξιακές/ Συμπεριληπτικές Επιχειρήσεις
Πρόκειται για έναν πρακτικό και καινοτόμο οδηγό – που αποτελείται από ένα εγχειρίδιο και μια σειρά βίντεο – για επιχειρήσεις που σχετίζονται με την υπερνίκηση των στερεοτύπων και για την εφαρμογή ενταξιακών/ συμπεριληπτικών περιβαλλόντων εργασίας, με τη χρήση εργαλείων έξυπνης εργασίας και στρατηγικές διαχείρισης ποικιλομορφίας. Το εγχειρίδιο θα περιλαμβάνει οδηγίες για την απόκτηση της επωνυμίας EDGE, που θα ανατεθεί σε εκείνες τις επιχειρήσεις που θα ολοκληρώσουν όλα τα στάδια απόκτησης θετικής στάσης στην πρόσληψη νέων με αναπτυξιακές διαταραχές.
5. EDGE Παιχνίδι
Το παιχνίδι EDGE είναι αφιερωμένο στην τελική ομάδα-στόχο (νέοι με αναπτυξιακή αναπηρία) με σκοπό να τους βοηθήσει να συνηθίσουν το εργασιακό περιβάλλον, τόσο το επιχειρησιακό όσο και το αυτοαπασχολούμενο, προκειμένου να αισθάνονται πιο ασφαλείς και ήρεμοι με τις πραγματικές συνθήκες εργασίας.
Διαβάστε | Εργασία ΑμεΑ | «H Ισότιμη Εκπαίδευση δημιουργεί τις κατάλληλες προυποθέσεις για Ισότιμη Εργασία»
Εργασία ΑμεΑ | «H Ισότιμη Εκπαίδευση δημιουργεί τις κατάλληλες προυποθέσεις για Ισότιμη Εργασία»
Το παιχνίδι – πολύγλωσσο και καινοτόμο σε περιεχόμενο και μέθοδο – θα προσομοιώσει το εργασιακό περιβάλλον και τα πιθανά σενάρια που περιέχει, και οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να βρουν έναν ασφαλή τρόπο για να συνηθίσουν σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά εργασίας (που σχετίζονται με τα οικονομικά θέματα, το χρονοδιάγραμμα, τις αλληλεπιδράσεις) και επίσης να αποκτήσουν μεταβιβάσιμες δεξιότητες όπως αντιμετώπιση προβλημάτων, λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων, με την επισήμανση κρίσιμων χαρακτηριστικών, διασφαλίζοντας ότι οι νέοι εστιάζουν σε αυτά που είναι σημαντικά. Θα περιληφθούν συγκεκριμένες συνεδρίες διαλογισμού.
Το παιχνίδι EDGE θα μεταφορτωθεί στην πλατφόρμα και στον ιστότοπο EDGE, καθώς και στους ιστότοπους των εταίρων και θα είναι εύκολα και ελεύθερα προσβάσιμο στην ομάδα -στόχο από όλες τις χώρες και την ΕΕ (αγγλική έκδοση). Θα εξοπλιστεί από έναν σύντομο οδηγό για οικογένειες που θα δείχνει τις δυνατότητες του παιχνιδιού και τον τρόπο χρήσης του. Θα προωθηθεί κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων διάδοσης προκειμένου να διευρυνθεί η επίδραση του, καθώς και σε όλους τους οργανισμούς που θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν ως βοηθητικό εργαλείο.
6. EDGE Home – www.edge-erasmus.eu
Το EDGE Home είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα που περιέχει και καθιστά εύκολα προσβάσιμο όλο το εκπαιδευτικό υλικό που αναπτύχθηκε από το έργο EDGE και παρέχει ένα χώρο όπου οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Το EDGE Home θα είναι προσβάσιμο από τον ιστότοπο του έργου, θα περιλαμβάνει τον χώρο εκμάθησης με τα εκπαιδευτικά προγράμματα και υλικό, καθώς και μια διαδικτυακή κοινότητα για επικοινωνία και κοινή χρήση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το EDGE Home, πέρα από μια πλατφόρμα, θεωρείται ότι είναι το μέρος όπου οι νέοι και οι οικογένειές τους, αλλά και εκπαιδευτές και σύμβουλοι σταδιοδρομίας, μπορούν να συναντηθούν και να βρουν έναν τρόπο να μοιραστούν λύσεις σε παρόμοια προβλήματα. Μάθηση – κοινή χρήση – μάθηση, σε έναν ενάρετο κύκλο.
Final Conference EDGE 2021
Στις 15 Οκτωβρίου 2021 είχα τη χαρά να παρακολουθήσω το τελικό συνέδριο του προγράμματος EGDE στο οποίο συμμετείχαν όλοι οι έταιροι του έργου, οι οποίοι πραγματοποίησαν μια συνολική παρουσίαση της μεθοδολογίας τους ως προς τη δημιουργία των εργαλείων και τόνισαν τη σημασία της χρήσης των εγχειριδίων από την εκάστοτε ομάδα εκπαιδευτών και επιχείρησεων που ενδιαφέρεται να εκπαιδεύσει άτομα με αναπτυξιακή αναπηρία ως προς την ένταξή τους στην αγορά εργασίας ή να δημιουργήσει ένα ενταξιακό περιβάλλον εργασίας για αυτά.
Η δική μου εμπειρία με το πρόγραμμα EDGE….
Το 2020 είχα την ευκαιρία να συμμετέχω στο διαδικτυακό πρόγραμμα εκπαίδευσης EDGE, το οποίο οργανώθηκε από το Γραφείο Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων του Κέντρου Διεθνούς Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε συνεργασία με την καθηγήτρια Ενταξιακής Εκπαίδευσης Παιδαγωγικού Τμήματος Ειδικής Αγωγής κα Βλάχου Αναστασία. Το πρώτο μέρος της εκπαίδευσης περιελάμβανε το EDGE Πρόγραμμα Ενσυνειδητότητας, οι στόχοι του οποίου αναφέρονται αναλύτικά παραπάνω.
Καθώς επεξεργαζόμουν το υλικό και προσπαθούσα να συλλάβω την ιδέα του προγράμματος θεώρησα πώς πρόκειται για μία σημαντική πρόκληση αλλά και πρόσκληση σε δύο επίπεδα:
Πρώτο επίπεδο: Αφορούσε εμένα την ίδια ως θεραπεύτρια και εν δυνάμει εκπαιδεύτρια. Συγκεκριμένα, αναρωτιόμουν πώς θα είναι για εμένα την ίδια να συμμετέχω ως εκπαιδεύτρια σε μία ομάδα νεαρών αυτιστικών με στόχο την προετοιμάσία τους στο χώρο εργασίας, βασιζόμενη σε ασκήσεις ενσυνειδητότητας, πώς αυτό θα με βοηθήσει να κατανοήσω ακόμη περισσότερο τις ανάγκες τους ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα;
Δεύτερο επίπεδο: Αφορούσε τις νέες και τους νέους που θα συμμετείχαν. Πώς οι ίδιοι αντιλαμβάνονται την αποτελεσματικότητα αυτού του προγράμματος; Τι είναι αυτό που τους διευκολύνει αλλά και τους δυσκολεύει; Τι είχε νόημα για εκείνες / εκείνους και αν τελικά όλη αυτή η διαδικασία επηρεάζει το πώς οι ίδιοι σκέφτονται και αντιλαμβάνονται την ταυτότητας τους;
Σκεπτόμενη όλα τα παραπάνω δημιούργησα μία γέφυρα επικοινωνίας με το Σύλλογο Αυτισμού Δυτικής Θεσσαλίας και την πρόεδρο του, κα Μπουραζάνη Μαλαματένια και συν δημιουργήσαμε τις προϋποθέσεις για να υλοποιήσουμε το πρόγραμμα ενσυνειδητότητας σε ομάδα αυτιστικών νέων του νομού Καρδίτσας.
Για τις ανάγκες του έργου δημιουργήσαμε μία επιστημονική ομάδα αποτελούμενη από ψυχολόγο, κοινωνική λειτουργό και ειδικό παιδιαγωγό, με τους οποίους επεξεργαστήκαμε το υλικό και ανταλλάξαμε ιδέες. Στόχος λοιπόν είναι στις αρχές του νέου έτους(2022) να υλοποιήσουμε το πρόγραμμμα και να διερευνήσουμε τις προσδοκίες των ίδιων των συμμετεχόντων για την αποτελεσματικότητά του.
Και έπειτα γεννάται το ερώτημα: Και μετά από αυτό τί;
Προσωπικά, αξιολογώντας τα δεδομένα και προσπαθώντας να διερευνήσω τι έχει σημασία στο εδώ και τώρα, σκέφτομαι πως δημιουργήθηκαν σημαντικά εργαλεία τα οποία μπορούν να δώσουν πλαίσιο σε κάθε εκπαιδευτή και επιχείρηση που ενδιαφέρεται για το ζήτημα της εργασιακής ένταξης των ατόμων με αναπτυξιακή αναπηρία. Να χρησιμοποιηθούν αυτά τα εργαλεία, να γίνει η διάχυσή τους, να δημιουργηθούν γέφυρες συνεργασίας διαφορετικών πλαισίων και έπειτα πιθανότατα να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για το επόμενο βήμα.
Γράφει: η Κωνσταντίνα Μπαλατσούκα, MSc Ειδική Αγωγή – Ενταξιακές πρακτικές Π.Θ, Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, Συντονίστρια της ομάδας ενδυνάμωσης γονέων Συλλόγου Αυτισμού Δυτικής Θεσσαλίας
Βιβλιογραφία:
https://www.edge-erasmus
Εγχειρίδιο Προγράμματος EDGE – Απασχόληση, Αναπηρία, Ανάπτυξη, Επιχειρηματικότητα, 2019
Εγχειρίδιο Προγράμματος EDGE – Ενίσχυση των Ικανοτήτων των Ατόμων με Αναπηρία και Προώθηση της Ένταξής τους στην Αγορά Εργασίας – Σύντομος Οδηγός, 2019
Η Αναπηρία στα Χρόνια της Κρίσης, Καραγιάννη Γιώτα, 2017.
