Ο πόλεμος ίσως είναι το μεγαλύτερο άγος της ανθρωπότητας. Μία κληρονομική ασθένεια που κουβαλάμε μέσα μας ως είδος, από την εποχή του Κάιν. Γι’ αυτό άλλωστε τον βλέπουμε συχνά στον κινηματογράφο, από τα πρώτα του βήματα κιόλας.
του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού
Σπάνια όμως γίνεται με ένα τόσο αυθεντικό τρόπο όπως στο «Έλα να δεις» το σοβιετικό αντιπολεμικό αριστούργημα του 1985.
Η ταινία ακολουθεί ένα Λευκορώσο έφηβο, τον Φλιόρα που αποφασίζει να αφήσει την οικογένειά του για να καταταχθεί στους παρτιζάνους και να πολεμήσει τους ναζί κατακτητές.
Η αρχή που ξεγελάει…
Η αλήθεια είναι ότι εδώ και χρόνια οι Έλληνες θεατές στην πλειοψηφία μας έχουμε εθιστεί στην κινηματογραφική instant gratification (την άμεση στιγμιαία ικανοποίηση) δηλαδή την τεχνική του Hollywood όπου μία ταινία αρχίζει πάρα πολύ δυνατά για να μας τραβήξει την προσοχή, μετά ξετυλίγεται η πλοκή και στο τέλος έχουμε ένα κρεσέντο δράσης, ώστε να φύγουμε «ικανοποιημένοι».
Στο “Έλα να δεις” τίποτα στην αρχή (εκτός από την απελπισμένη αντίσταση της μητέρας του Φλιόρα) δεν μας προετοιμάζει για αυτό που έπεται.
Το αγόρι μπαίνει σε ένα στρατόπεδο, που ακούμε εμβατήρια, υπάρχει ιλαρότητα και ακούγονται εμψυχωτικοί και πατριωτικοί λόγοι για να προετοιμαστούν οι στρατιώτες για τη μάχη.
Ακολουθεί η γνωριμία του με την Γκλάσα, μία νεαρή και όμορφη κοπέλα που είναι ερωτευμένη με τον διοικητή του και η ταινία μπαίνει σε μία ονειρική απεικόνιση των πραγμάτων που θα ξενίσει το θεατή που δεν ξέρει τι ακολουθεί.
Ίσως η καλύτερη αντιπολεμική ταινία όλων των εποχών…
Εδώ δεν θα δούμε μία ταινία ενηλικίωσης. Ο Φλιόρα δεν ωριμάζει μέσα από τις εμπειρίες του. Γερνάει μέσα σε λίγες μέρες από τη φρίκη του πολέμου.
Βυθιζόμαστε σιγά-σιγά σε αυτή την φρίκη του πολέμου όπως βυθίζονται ο Φλιόρα και η Γκλάσα στη σκηνή με τη λάσπη.
Ο σκηνοθέτης Έλεμ Κλίμοφ δεν χρησιμοποιεί φρικτές εικόνες για να απεικονίσει το αποτρόπαιο, το βρώμικο πρόσωπο του πολέμου και τη ματαιότητα του.
Χρησιμοποιεί τα χρώματα, την εκφραστικότητα των πρωταγωνιστών του, με πάρα πολύ κοντινά πλάνα, την εφιαλτική μουσική ή και κλασική μουσική από γερμανόφωνους συνθέτες όπως Wagner, Στράους και Μότσαρτ. Και βέβαια εικόνες και πλάνα που έχουν γράψει κινηματογραφική ιστορία.
Οι σκηνές…
Αυτό είναι και το μεγαλύτερο όπλο του Κλίμοφ. Έχει δημιουργήσει σκηνές που μένουν αξέχαστες.
Το κλάμα του Φλιόρα και της Γκλάσα που γίνεται γέλιο.
Ο ομαδικός θρήνος στο χωριό.
Τα ανατριχιαστικά πλάνα των Γερμανών στρατιωτών στην ομίχλη που θυμίζουν ταινία τρόμου.
Η σκηνή με την αγελάδα και το πλάνο με τα μάτια της την ώρα που πεθαίνει.
Αλλά αυτή όπου θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη μου είναι η σκηνή με την εκκλησία.
Στη σκηνή δεν υπήρχε ο καλός Σαμαρείτης που εμφανίστηκε στην ταινία Καλάβρυτα και έφερε αντιδράσεις από τους επιζήσαντες της σφαγής.
Εδώ δεν υπήρχε η λουστραρισμένη παράνοια που είδαμε στην λίστα του Σίντλερ.
Πώς να μιλήσουμε στα παιδιά μας για τον πόλεμο…
Αυτό που την κάνει τρομακτικά επώδυνη και αλησμόνητα τραυματική είναι το ομαδικό κλάμα των παιδιών, οι κραυγές των γονιών τους σε συνδυασμό με τη χυδαία χαρά των ναζιστών και των ντόπιων συνεργατών τους την ώρα που εξοντώνουν ανθρώπους.
Το απύθμενο μίσος, η απόλυτη περιφρόνηση προς τους σλαβικούς λαούς, που οι ναζί θεωρούσαν ότι έπρεπε να εξοντωθούν και ιδιαίτερα τα παιδιά γιατί όπως ομολογούν και στην ταινία θεωρούσαν ότι δεν αξίζουν να ζουν, δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από καμία ιδεολογία, από καμία άνωθεν εντολή ή διαταγή.
Και σίγουρα 79 χρόνια μετά τα γεγονότα της ταινίας κανείς δεν θα έπρεπε να νιώθει άνετα με το ότι η Γερμανία αποφάσισε να προχωρήσει σε εξοπλισμούς 100 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Οι ερμηνείες…
Το «Έλα να δεις» ήταν η τελευταία ταινία που γύρισε ο Κλίμοφ μόλις στα 42 του χρόνια και μετά από 8 χρόνια λογοκρισίας. Πέρα από την καταπληκτική φωτογραφία, το μοναδικό τρόπο κινηματογράφησης και την πολύ έξυπνη χρήση της μουσικής, ο σκηνοθέτης βασίστηκε στη συγκλονιστική ερμηνεία του Αλεξέι Κραβτσένκο που υποδυόταν τον Φλιόρα.
Σε ηλικία 16 ετών ο Κραφτσένκο χρησιμοποιεί το πρόσωπό του σαν έναν ζωντανό καμβά που αλλάζει μορφή. Αθωότητα, αφέλεια, άρνηση, θρήνος, απελπισία, τρέλα.
Το πρόσωπο του Φλιόρα γεμίζει την οθόνη με όλα αυτά και έτσι δεν μπορείς να μείνεις απαθής σε αυτά που βλέπεις.
Όπως πραγματικά συνταρακτική είναι και η ερμηνεία της Όλγα Μιρόνοβα που υποδύεται την Γκλάσα, ένα κορίτσι που ξεκινάει λέγοντας “Θέλω να αγαπήσω, θέλω να κάνω παιδι” και καταλήγει μάρτυρας, με τη βιβλική έννοια του όρου, της βαναυσότητας.
Αυτός είναι ο πόλεμος…
Βρώμικος, παράλογος, χωρίς ηρωισμούς και ιδανικά και κυριαρχεί η πείνα, και η κτηνωδία.
Εμείς πολλές φορές επιλέγουμε να κλείνουμε τα μάτια μας, να κάνουμε ότι δεν τον βλέπουμε ακόμα και όταν είναι δίπλα μας.
Άλλες φορές προσπαθούμε να τον ωραιοποιήσουμε εφευρίσκοντας ήρωες και άλλους μύθους, γράφοντας και ξαναγράφοντας την ιστορία με τέτοιο τρόπο ώστε να ταιριάζει σε αυτό που πιστεύουμε.
Αυτός είναι και ο λόγος που επέλεξα τη συγκεκριμένη ταινία, για να δούμε το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου και όχι τα fake news που συχνά διακινούνται σε ΜΜΕ, στο ίντερνετ και στα social media.
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ιδιαίτερα, ήταν ένα τραυματικό γεγονός για όλη την ανθρωπότητα, που επηρεάζει την πορεία της Ευρώπης εδώ και δεκαετίες.
Πέρα από τα πρόσωπα, τους ηγέτες, τα οικονομικά συμφέροντα και τις πολιτικές εξελίξεις του σήμερα, θεωρώ αφελές να αγνοούμε ότι τα τραυματικά γεγονότα εκείνης της εποχής δεν έχουν μόνο δηλητηριάσει αλλά και έχουν υποθηκεύσει το μέλλον της Ευρώπης και της ανθρωπότητας.
Το είδαμε στην Γιουγκοσλαβία, το βλέπουμε στην Ουκρανία και, αν και το απεύχομαι, μάλλον θα το δούμε και σε επόμενες συρράξεις.
Επειδή συνήθως τα βλέπουμε όλα επιφανειακά το «Έλα να δεις» είναι μία υπενθύμιση σε όλους μας για την πραγματική φύση του πολέμου και για το το πώς μπορεί να εισβάλει στην καθημερινότητά μας, άσχετα αν θέλουμε ή όχι να το αναλογιστούμε.
Δείτε το trailer και λεπτομέρειες εδώ…
Βρείτε τις προτεινόμενες ταινίες του nevronas.gr εδώ…
Γράφει: o Βαγγέλης Καρατζάς – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού
Επιμέλεια: Νίκος Παγίδας – Εργοθεραπευτής
