Αυτισμός... «Μπορώ να μάθω, μπορώ να δουλέψω»!

Η Ειρήνη Συνανίδου ζήτησε από τους φίλους της να σχολιάσουν την συνέντευξη που παραχώρησε ο Carsten Lassen, CEO της Δανικής κοινωνικής επιχείρησης Specialisterne στο Autism Europe.

“Σκέφτηκα λοιπόν, αφού στην Δανία με σωστή οργάνωση και στήριξη από το κράτος έχουν καταφέρει να συμπεριληφθούν στην αγορά εργασίας τα Άτομα με Αυτισμό, γιατί όχι και στην Ελλάδα; Ξέρω, οι περισσότεροι θα πείτε: “Σιγά μην ενδιαφερθεί το κράτος”. Εγώ θα πω: “Να τους κάνουμε, να ενδιαφερθούν”. Στο κατώ κάτω από τα οικονομικά στοιχεία που αναφέρονται στην συνέντευξη, μόνο κερδισμένη μπορεί να βγεί η ελληνική οικονομία”.

Βαγγέλης Καρατζας, Λάζαρος Σαραφίδης, Γεωργία Κεχαγιά…
Σας ευχαριστώ πολύ για αυτή την κουβέντα!

Άδα Σταματάτου…
Ευτυχώς με την βοήθεια σου δεν “χάθηκα”στην μετάφραση!

«Στοχεύουμε στο να δημιουργήσουμε μια αγορά εργασίας, όπου κανείς δεν θα μένει πίσω»

Συνέντευξη που παραχώρησε ο Carsten Lassen, CEO της Δανικής κοινωνικής επιχείρησης Specialisterne, στο Autism Europe.

Τον Οκτώβριο του 2020, η Autism-Europe (AE) μίλησε με τον CEO Carsten Lassen της Δανικής κοινωνικής επιχείρησης Specialisterne για την αποστολή και τον τρόπο λειτουργίας, στο πλαίσιο της εκστρατείας της «Μπορώ να μάθω, μπορώ να δουλέψω». Η Specialisterne αναγνωρίζεται διεθνώς ως το πρώτο και κύριο παράδειγμα, του πώς οι αυτιστικοί ενήλικες μπορούν να συμπεριληφθούν αποτελεσματικά στην κοινωνία και να παρέχουν πολύτιμες, υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στους εργοδότες τους. Το επιχειρηματικό τους μοντέλο ήταν επιτυχές στην απασχόληση αυτιστικών ατόμων με franchise σε όλη την Ευρώπη, σε πολλές χώρες που έχουν πλέον τη δική τους εθνική «Specialisterne».

Δείτε την αρχική συνέντευξη στα αγγλικά εδω…

AE: Έχετε εικόνα για το ποσοστό ανεργίας των αυτιστικών ατόμων στη Δανία;

CL: Η Εταιρεία Αυτισμού στη Δανία αναφέρει ότι το ποσοστό ανεργίας κυμαίνεται μεταξύ 80-90%, κάτι που είναι παρόμοιο σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη. Ωστόσο, είναι δύσκολο να βρεθούν ακριβείς αριθμοί καθώς δεν επιτρέπεται να υπολογιστεί το εργατικό δυναμικό με βάση την διάγνωση του αυτισμού.

(Ειρήνη Συνανίδου: Στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε καν πόσοι είναι οι αυτιστικοί ενήλικες σήμερα, ούτε κατά προσέγγιση, πώς θα ξέρουμε πόσοι από αυτούς εργάζονται; και αμείβονται; Εύλογα βέβαια μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι ελάχιστοι…)

AE: Και πώς η πανδημία COVID-19 επηρέασε τα πλάνα και τους στόχους σας;

CL: Το κύριο μέλημα είναι το αυξανόμενο ποσοστό ανεργίας στη Δανία. Μπορεί να είναι πολύ νωρίς για να το πω, αλλά αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις στους αυτιστικούς ανθρώπους στη Δανία. Σύμφωνα με την εμπειρία μας, οι αυτιστικοί είναι οι τελευταίοι στην ουρά για να βρουν δουλειά. Η ίδια ουρά έχει τώρα επιμηκυνθεί πολύ περισσότερο και περιμένουμε ότι αυτός ο παράγοντας θα έχει σημαντικό αντίκτυπο.

AE: Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι μεγαλύτερες παρανοήσεις σε σχέση με τον αυτισμό και την απασχόληση που εμποδίζουν την πρόσβαση στην εργασία για αυτιστικά άτομα;

CL: Οι περισσότερες εταιρείες πιστεύουν ότι απαιτείται πολύ περισσότερη δουλειά για να προσλάβουν άτομα με αυτισμό. Όσον αφορά τη διαχείριση αυτιστικών ανθρώπων, πιστεύουν ότι χρειάζονται διδακτορικό στην Ψυχολογία και ότι απλώς το να προσλάβεις έναν αυτιστικό εργαζόμενο, μπορεί να γίνει μια εργασία πλήρους απασχόλησης από μόνη της. Υπάρχει επίσης ένα άγχος στη συνεργασία με αυτιστικά άτομα, επειδή οι περισσότεροι πιστεύουν ότι «αυτοί» (οι αυτιστικοί εργαζόμενοι) δεν μπορούν να το «χειριστούν» και φοβούνται μήπως κάνουν κάτι λάθος.

Μία από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις είναι η επιτήρηση του έργου του αυτιστικού εργαζομένου. Μερικοί εργοδότες πιστεύουν ότι όταν ένας αυτιστικός εργαζόμενος έχει μια μέρα «εκτός», θα πρέπει να τον αφήσουν ήσυχο. Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι πιο λάθος. Σε αυτό το σημείο, ο αυτιστικός εργαζόμενος χρειάζεται υποστήριξη. Αυτή η έλλειψη αντίδρασης από τον υπεύθυνο οφείλεται στον φόβο ότι δεν θα είναι σε θέση να το χειριστεί σωστά. Ορισμένες εταιρείες συχνά πιστεύουν ότι μπορούν να εντοπίσουν έναν αυτιστικό εργαζόμενο από μακριά. Ωστόσο, δεν μπορείτε να «δείτε» τον αυτισμό σε ένα άτομο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση για τον εργαζόμενο και δημιουργεί, σε μερικές διασκεδαστικές περιπτώσεις, το ερώτημα: «είναι ή δεν είναι αυτιστικοί;».

Αυτές οι παρεξηγήσεις πυκνώνουν καθώς πολλοί πιστεύουν ότι οι αυτιστικοί άνθρωποι είναι όλοι μη λεκτικοί ή ότι είναι ακριβώς αυτοί οι «υπερ-εγκέφαλοι» τύπου “Einstein” ή “Rainman”, που είναι ανίκανοι να επικοινωνούν με έναν συνηθισμένο τρόπο. Και αυτό δεν είναι σωστό.

(Βαγγέλης Καρατζάς: Για αυτό πρέπει να συνεχίζουμε να ενημερωνόμαστε και να ενημερώνουμε για να σταματήσουν να υπάρχουν “αόρατες” αναπηρίες και να μην αφήνουμε τα στερεότυπα να καθορίζουν το μέλλον των παιδιών μας.)

Επιπλέον, στο θέμα της επαναλαμβανόμενης εργασίας, δεν είναι όλοι οι αυτιστικοί εργαζόμενοι έτσι. Αυτό απλά δεν ισχύει. Δεν μπορείτε να βάλετε όλα τα αυτιστικά άτομα σε ένα κουτί. Δεν είναι αυτός ο τρόπος που λειτουργεί ο αυτισμός.

Όσον αφορά τα προσόντα, υπάρχει επίσης μια απαίτηση για εργαζόμενους που είναι ειδικευμένοι σε αντικείμενα STEM (Science Technology Engineering Mathematics). Η αποκωδικοποίηση του αυτισμού είναι το κλειδί για όλα αυτά.

(Γεωργία Κεχαγιά: Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν παγιωμένες αντιλήψεις για την διαφορετικότητα ενός ατόμου με αυτισμό, οι οποίες πρέπει να καταργηθούν. Το γεγονός ότι θεωρείται αναγκαία η επιστημονική εξειδίκευση για να συνεργαστείς με έναν αυτιστικό εργαζόμενο, ο οποίος παρά τα ελλείμματα στην λεκτική επικοινωνία και στην κοινωνική αλληλεπίδραση, δύναται να έχει θαυματουργικές ικανότητες σε κάποιον τομέα, δυσχεραίνει την κατάσταση.)

AE: Για να καταστεί ο κόσμος της εργασίας προσβάσιμος, είναι σημαντικό να ενημερωθεί επαρκώς. Τι πιστεύετε ότι θα έπρεπε να γνωρίζουν οι εργοδότες όσον αφορά στην παροχή εύλογων διευκολύνσεων σε άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού;

CL: Δεν υπάρχουν δύο ίδια άτομα, η διαφορετικότητα δημιουργήθηκε για κάποιο λόγο. Αν θεωρούσαμε ότι όλοι ενεργούν με τον ίδιο τρόπο, τότε θα είχαμε εκλείψει ως είδος. Εάν κρίνετε όλους με τον ίδιο τρόπο, τότε ως εργοδότης, έχετε πρόβλημα. Κάθε φορά που πηγαίνουμε σε μια νέα εταιρεία, εξετάζουμε ποια είναι η κουλτούρα της εταιρείας, όπως το στυλ διαχείρισης, πώς λειτουργούν, ποια είναι η ρουτίνα του γεύματος κ.λ.π. Η γνώση ότι υπάρχουν ιδιαίτερες ανάγκες για άτομα με αυτισμό ή άλλες παθήσεις θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη διαδικασία της πρόσληψης. Απλά πράγματα, όπως το να φύγει κάποιος νωρίτερα ή απλά να καταλάβετε ότι δεν μιλάτε σε νευροτυπικό άτομο. Όλα αυτά διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

AE: Ένας από τους τομείς εξειδίκευσής σας σχετίζεται ακριβώς με την υποστήριξη εύλογων διευκολύνσεων στο χώρο εργασίας. Πώς το εφαρμόζετε; Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα;

CL: Είχαμε προσλήψεις στο Τμήμα Ασφαλείας Αεροδρομίου της Κοπεγχάγης. Είπαν ότι οι νευροτυπικοί εργαζόμενοι έκαναν πάρα πολλά λάθη. Είχαμε αυτιστικά άτομα που ανέλαβαν, ως ασφάλεια, τον έλεγχο επιβατών, χρησιμοποιώντας σαρωτές σώματος. Παρά τον σκεπτικισμό των συνδικαλιστικών οργανώσεων που ανησυχούσαν για τους αυτιστικούς ανθρώπους που «κλέβουν» δουλειές, σύντομα ανακαλύψαμε ότι οι αυτιστικοί εργαζόμενοι αρίστευσαν σε αυτόν τον τομέα. Για αυτήν τη δουλειά, δεν είναι απαραίτητες οι ιδιότητες ενός εξωστρεφούς, όπως το να είσαι προσηνής, και οι αυτιστικοί εργαζόμενοι χρειάζονταν συγκέντρωση για πολλές ώρες την ημέρα, κοιτάζοντας οθόνες, όπου οι ακτίνες Χ σάρωναν τις αποσκευές για βόμβες ή απαγορευμένα αντικείμενα.

Με βάση την ικανότητα που απαιτείται γι’ αυτήν τη δουλειά, οι άνθρωποί μας, πραγματικά υπερέχουν εδώ. Τώρα, το αεροδρόμιο θέλει να κάνουμε όλες τις προσλήψεις στο τομέα της ασφάλειας εκπαιδεύοντας αυτιστικούς εργαζόμενους στον έλεγχο αποσκευών. Κατά μέσο όρο, ο τυπικός αυτιστικός εργαζόμενος είναι καλύτερος στην αναγνώριση μοτίβων και έχει καλύτερη εστίαση σε μια εργασία και αυτή η συνεργασία είναι μια τεράστια ιστορία επιτυχίας.

Επίσης, προσλάβαμε άτομα που έπρεπε να είναι ικανοί στο λογισμικό migration, δηλαδή το Microsoft Azure για την εταιρεία Simcorp που εδρεύει στην Κοπεγχάγη. Οι άνθρωποί μας αυτοδιδάχθηκαν διαδικτυακά Azure, ξεκινώντας τον Ιούνιο. Στη συνέχεια, ξεκίνησαν την εργασία τους στη Simcorp τον Αύγουστο. Δύο μήνες αφ’ότου άρχισαν να εργάζονται, ξεπέρασαν τους νευροτυπικούς συναδέλφους τους σε αυτό το τμήμα και τώρα, ένας από αυτούς είναι εκπαιδευτής για να εκπαιδεύσει άλλους στο συγκεκριμένο λογισμικό.

(Γεωργία Κεχαγιά: Φαίνεται εδώ ότι οι αυτιστικοί ανάλογα το δυναμικό τους, μπορούν να προοδεύσουν και γιατί όχι να αριστεύσουν σε συγκεκριμένες θέσεις, αρκεί να διαμορφωθεί το κατάλληλο υποστηρικτικό περιβάλλον.)

AE: Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας τους παράγοντες επιτυχίας που θεωρείτε σημαντικούς για την προώθηση της ένταξης των αυτιστικών ατόμων στην αγορά εργασίας;

CL: Πρώτον, χρειάζεστε θαρραλέους ηγέτες. Εάν δεν είναι μια απόφαση «από πάνω προς τα κάτω» για πρόσληψη μη νευροτυπικών εργαζόμενων, τότε οι περισσότεροι διευθυντές τείνουν να αναζητούν την εύκολη επιλογή και αυτό σημαίνει «δουλειά ως συνήθως». Πηγαίνουν με δύο τρόπους και είτε πληρώνουν πάρα πολύ είτε αναθέτουν στη Λιθουανία ή την Ινδία. Ορισμένες εταιρείες μπορούν να διεκπεραιώσουν το φόρτο εργασίας τους με πολύ φθηνή τιμή, αλλού στον κόσμο. Κάποιο είδος δομής κινήτρων που θα ανταμείβει τους υπεύθυνους που θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στον Στόχο Αειφόρου Ανάπτυξης 8 του ΟΗΕ (SDG8: Προώθηση της βιώσιμης, συμπεριληπτικής οικονομικής ανάπτυξης, της πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και εργασίας για όλους). Οι περισσότεροι διευθυντές λένε ότι αυτή είναι κορυφαία προτεραιότητα, αλλά δεν ξέρουν πώς να το κάνουν.

Η απασχόληση αυτιστικών ανθρώπων δεν είναι καν κοντά στο να θεωρηθεί δεδομένη. Δεν υπάρχουν πολλοί CEOs που ξυπνούν το πρωί και λένε «Crikey! Πρέπει να προσλάβουμε αυτιστικά άτομα!»

Αυτός είναι ο στόχος μου… να κάνω πραγματικότητα την πρόσληψη αυτιστικών ατόμων.

AE: Το 2018, η Specialisterne Austria πραγματοποίησε μια μελέτη Hiring & Neurodiversity – Specialisterne σχετικά με τη βιωσιμότητα της πρόσληψης αυτιστικών εργαζομένων και διαπίστωσε ότι για κάθε 1,00 ευρώ που δαπανήθηκε, 6,28 ευρώ αποδόθηκαν στην οικονομία. Έχετε νούμερα για το Specialisterne Denmark;

(Βαγγέλης Καρατζάς: Οι εταιρείες και οργανισμοί εντάσσοντας αυτιστικά άτομα στο δυναμικό τους έχουν να κερδίσουν πολύ περισσότερα από marketing με κοινωνικό πρόσωπο: ποιος εργοδότης δεν θελει έναν εργαζόμενο με οξύνοια, επιμονή στην τελειότητα και που του αρέσει η ρουτίνα και το αυστηρά καθορισμένο πρόγραμμα; Ιδιαίτερα σε μία χώρα που η εργασιακή ηθική, η τήρηση πρωτοκόλλων και η συνέπεια είναι ζητούμενα και όχι δεδομένα.)

CL: Στη Δανία, το κράτος πρόνοιας λειτουργεί τόσο καλά και ξοδεύουμε πολλά γι’ αυτό, για κάθε αυτιστικό άτομο που μετακινείται από την πρόνοια στην αμειβόμενη εργασία, η δανική οικονομία εξοικονομεί 35.000 ευρώ ετησίως. Προφανώς, υπάρχει ένα οικονομικό κίνητρο για την απασχόληση αυτιστικού ατόμου. Θα κοστίσει περίπου 5.000-10.000 ευρώ για τη δημιουργία αξιολόγησης και προγράμματος για κάθε άτομο, το ποσό αυτό όμως θα επιστραφεί εντός του πρώτου έτους απασχόλησης.

(Λάζαρος Σαραφίδης: Καταλήγουμε, ότι πέρα από την ενσυναίσθηση χρειάζονται και κίνητρα για όλους..
αλλά πώς θα βρεθούν τα κίνητρα σε μια χώρα (Ελλάδα) που οι αυτιστικοί φυτοζωούν με τα ψίχουυλα των 313€ το μήνα;
Γιατί να κάνουν κάτι, αφού δεν τους στοιχίζει τίποτα;
Είμαι πεπεισμένος ότι μόνο αν βελτιωθεί το προνοιακό επίπεδο των αυτιστικών θα αναγκαστούν να τους συμπεριλάβουν ισότιμα στην κοινωνία, οι κατά καιρούς πολιτικοί ηγέτες.)

ΑΕ: Ο αντίκτυπος στο σύστημα πρόνοιας μιας χώρας είναι σαφής, καθώς η Specialisterne Ireland σημείωσε ότι υπάρχει επιδότηση (Σύστημα Υποστήριξης Μισθών) Employment Wage Subsidy Scheme, για εταιρείες, που καλύπτει οποιαδήποτε απώλεια παραγωγικότητας που ενδεχομένως προκύψει από έναν αυτιστικό υπάλληλο (έως και 20% της παραγωγικότητας). Υπάρχει ένα τέτοιο σύστημα στη Δανία;

CL: Έχουμε ένα σύστημα “FLEX” και αυτό σημαίνει ότι ο Δήμος ανακαλύπτει, ίσως, ότι ένας αυτιστικός εργαζόμενος μπορεί να κάνει μόνο 25 ώρες την εβδομάδα. Λοιπόν, να πώς λειτουργεί αυτό… η εταιρεία πληρώνει τον αυτιστικό εργαζόμενο για τις 25 ώρες την εβδομάδα που εργάστηκε και το κράτος πληρώνει τα υπόλοιπα που θα ήταν 12 ώρες περισσότερο, καθώς η εβδομάδα εργασίας στη Δανία είναι 37 ώρες την εβδομάδα, για έναν εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης. Βασικά, ο αυτιστικός εργαζόμενος δεν μπορεί να εργαστεί ολόκληρη την εβδομάδα, πλήρες ωράριο. Αυτό το σύστημα (“FLEX”) λειτουργεί και καλύπτει έως και 16 ώρες την εβδομάδα για τον εργαζόμενο.

️(Λάζαρος Σαραφίδης: Διαβάζω την τελευταία παράγραφο και γελάω με πίκρα γιατί η χώρα που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού δεν διαθέτει ούτε κερί για να δει τα χάλια της…
Μου ήρθε στο μυαλό ο δήμαρχος που του έδιναν επιδοτούμενους εργαζόμενους από τον ΟΑΕΔ, δωρεάν, και δεν τους ήθελε…
Θα κλείσω την σκέψη μου με μια πρόταση που άκουσα πρόσφατα:
«Πώς θα πάμε μπροστά με σακατεμένους και άσχετους;»
Θα ρωτήσω τότε κι εγώ με τη σειρά μου…
«Πού μας φτάσατε εσείς τόσα χρόνια, Χωρίς αυτούς;»
Θα βρείτε τον υπαίτιο κάθε πρωί στον καθρέπτη σας εκτός… κι αν είναι μαγικός!)