«Είναι καιρός που τα πράγματα δεν πάνε καλά», λέει η φίλη μου στο τηλέφωνο… «Το παιδί είναι, πώς να το πω, ακούρδιστο. Όλοι οι χρόνοι έχουν αλλάξει, είναι πιο αργός, πιο απών, φοβάμαι μην πισωγυρίσει. Αυτά είναι σημάδια στρεσαρίσματος, υπερφόρτωσης, μοιάζει σαν να περπατάμε σε ναρκοπέδιο εδώ μέσα, κρατάμε την ανάσα μας όλοι μην τον ενοχλήσουμε, καταλαβαίνεις; ξυπνάω και κοιμάμαι και τρέμω μη χάσει κεκτημένα και πάει τόση δουλειά χαμένη… τι κάνω; Τι να κάνω;».
της Ειρήνης Συνανίδου – Παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας – Μητέρα ΑμεΑ
Όταν κάποιος που αγαπάς, βιώνει τέτοιο άγχος, τέτοιο καθηλωτικό και ισοπεδωτικό άγχος το οποίο και φυσικά αναγνωρίζεις γιατί το έχεις ζήσει κατ’ επανάληψη, τι μπορείς να του πεις;
– Λοιπόν, βγάλε μολύβι και χαρτί.
– Ξανά;
– Ξανά και ξανά. Κάνε ημερολόγιο: παρατήρηση και σημείωση, συμπεριφορά-αίτιο-αποτέλεσμα-διάρκεια-απόσβεση.
– Πάλι εκεί; Δεν είναι πισωγύρισμα αυτό;
– Όχι, αυτό είναι τρόπος αντιμετώπισης και η «επείγουσα» διαδικασία πρόληψης. Με την παρατήρηση και την καταγραφή θα βοηθηθείς πρώτα εσύ, ο γονιός. Συχνά μας διαφεύγουν μέσα στη ρουτίνα και την αντικειμενικά δύσβατη καθημερινότητα, σημάδια πίεσης του παιδιού με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος. Τα αποδίδουμε σε βιασύνη ή σε κούραση και μια αντίδραση που άλλοτε θα είχε χτυπήσει καμπανάκια, την αφήνουμε να «περάσει» χωρίς να της δώσουμε την αρμόζουσα σημασία.
Όμως τα παιδιά μας πάντα μας «μιλάνε». Λεκτικά ή μη, με τον δικό τους τρόπο, θα μας δείξουν ότι κάτι πάει λάθος. Μια επίμονη ενόχληση, μία αιτία, ένα ερέθισμα που δυσκολεύονται να επεξεργαστούν και τα απορρυθμίζει. Πρέπει να μην ξεχνάμε να τα παρατηρούμε.
Έχετε κάτσει να σκεφτείτε γιατί «πονάει» τόσο πολύ ένα πισωγύρισμα;
Μα, γιατί έχεις επενδύσει χρόνο και κόπο. Έχεις «ματώσει» προσπαθώντας να βοηθήσεις το παιδί να προχωρήσει, κατακτώντας τον ένα μικρό στόχο μετά τον άλλον.
Δεκάδες τα παραδείγματα…
Η μητέρα του Θανάση είχε πανηγυρίσει την απαλλαγή του από την πάνα σαν να έκανε παγκόσμιο ρεκόρ στο άλμα εις ύψος. Και τώρα ξανά, καθημερινά ατυχήματα στα 17 του χρόνια… Βαρύ.
Ο μικρός Αντρέας έκανε πέντε χρόνια να βάλει στο στόμα του κάτι διαφορετικό από μακαρόνια και κεφτέδες. Και τώρα ξανά πίσω στα μπισκότα και τα γιαούρτια και αυτά με το ζόρι… Δύσκολο.
Η Κατερίνα χρειάστηκε μήνες εργοθεραπείας για να μπορεί να πάει μαζί με τη μητέρα της για ψώνια στο σουπερμάρκετ και τώρα δεν βγαίνει απ’ το δωμάτιό της για κανένα λόγο… Δυσάρεστο.
Ενώ ο Σάββας είχε σταματήσει τους αυτοτραυματισμούς από τα 12 χρόνια του, με ασταμάτητη δουλειά, εργοθεραπείες, ψυχοθεραπείες, ομαδικά, έχει τέσσερις εβδομάδες τώρα που κρύβει τις μελανιές από τα δαγκώματα στα χέρια του με over size φούτερ… Ακατανόητο.
Και όμως, αν το σκεφτούμε, όλα εξηγούνται. Όλα έχουν ένα trigger (μια αφορμή) και δουλειά μας είναι να το βρούμε, όσο μικρό και ασήμαντο (για εμάς) κι αν είναι φαινομενικά. Και, φυσικά, να το εξαλείψουμε πριν εδραιωθεί το πισωγύρισμα.
Βιώνουμε αυτά τα βήματα προς τα πίσω σαν επώδυνες ήττες. Και είναι… Κανείς δε θα μας πει ότι δεν είναι.
Όμως, ένα ψύχραιμο μάτι και τα αποτελέσματα της καταγραφής μία σειράς γεγονότων, θα μας βοηθήσουν να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα.
Επίσης οφείλουμε να δώσουμε χρόνο και χώρο στο παιδί να εκφραστεί. Αν μιλάει, συζητήστε μαζί του. Ζητήστε του να σας το εξηγήσει με απλά λόγια.. σαν είστε εσείς πεντάχρονο. Καταγράψτε τα λόγια του και ξαναδιαβάστε τα. Θα εκπλαγείτε, γιατί συχνά δεν «πιάνουμε» με την πρώτη το βαθύτερο νόημα. Δώστε του να ζωγραφίσει, δημιουργήστε προϋποθέσεις να εκφραστεί, να τρέξει, να τραγουδήσει, να χορέψει, να ξεσπάσει.
ΑΛΛΑΞΤΕ άμεσα την συνθήκη που τον ενοχλεί, αν την βρείτε και ανακοινώστε το: «Θα δοκιμάσουμε αυτό; Συμφωνείς; Έλα να δούμε πως μπορούμε να το κάνουμε να δουλέψει».
Μην χάνετε το κουράγιο σας και την πίστη σας…
Δυστυχώς, γνωρίζω καλά την αίσθηση «των κομμένων γονάτων», όταν το παιδί επιστρέφει σε δύσκολες συμπεριφορές που νομίζαμε ότι είχαμε αφήσει πίσω μας για πάντα.
Όμως, για δείτε το… Ένας νευροτυπικός έχει πάντα καλές μέρες; Δεν δικαιούται μία μέρα, μία εβδομάδα να είναι «στα κάτω του»; Τα αντικαταθλιπτικά, τα αγχολυτικά και τα σκευάσματα που βοηθάνε στον ύπνο μοσχοπουλιούνται σαν καραμέλες στις μέρες μας.
Γιατί, για τα παιδιά μας να έχουμε την απαίτηση ή την ψευδαίσθηση ότι θα προχωράνε συνεχώς, από λίγο κάθε μέρα και δεν θα έχουν τις δικές τους «μαύρες περιόδους»;
Όλα είναι στο πρόγραμμα, απλά χρειάζεται εγρήγορση και δράση πριν παγιωθεί μια άσχημη συμπεριφορά, που σε τελική ανάλυση, βλάπτει πρωτίστως το ίδιο το παιδί και την υπόλοιπη οικογένεια συνεκδοχικά.
Πάρτε ανάσα, παρατηρήστε, καταγράψτε, αναλύστε και σε συνεργασία με τους θεραπευτές οργανώστε σχέδιο δράσης. Όσες φορές και αν χρειαστεί, ξανά και ξανά. Είναι ο μόνος τρόπος και… κατά βάθος, το γνωρίζετε.
Εύχομαι λιγότερα καταγεγραμμένα πισωγυρίσματα.
Μαζί μπορούμε να αντιστρέψουμε τα δύσκολα.
Ας κάνουμε βήματα μπροστά κι ας είναι και μικρά… Είμαστε πολλές/οι και είμαστε πλέον έμπειρες/οι βετεράνοι!
Μοιραστείτε επομένως την εμπειρία και βοηθήστε με τη σειρά σας.
Καλή χρονιά!
Βρείτε όλα τα κείμενα της στήλης Autism Stories…
Γράφει: η Ειρήνη Συνανίδου – Παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας – Μητέρα ΑμεΑ
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology | Νίκος Παγίδας – Εργοθεραπευτής