Αστυνομία και Αυτισμός

Με το άρθρο αυτό εγκαινιάζεται μία σειρά τριών συμβουλευτικών άρθρων που είναι γραμμένα για να βοηθήσουν τους αστυνομικούς να κατανοήσουν τα άτομα που είναι στο φάσμα του αυτισμού και να μάθουν πώς να τους συμπεριφέρονται, για να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και να προλάβουν τυχόν δυσάρεστες καταστάσεις.

του Νικηφόρου Κοτρίδη – Tae Kwon Do ΑμεΑ

Μια βροχερή μέρα του Οκτώβρη θέλησα να κάνω έναν περίπατο στους δρόμους της πόλης. Αδιάβροχο, ακουστικά στα αυτιά, ραδιόφωνο συντονισμένο σε σταθμό με ειδησεογραφικό περιεχόμενο, αθλητικά παπούτσια και βγήκα στον δρόμο. Γενικά είμαι άνθρωπος που μου αρέσει να σκέφτομαι περπατώντας. Το περπάτημα με βοηθάει να συγκεντρώνομαι καλύτερα και να οργανώνω τις σκέψεις και τις ιδέες μου.

Αυτές τις σκέψεις, εκείνη την ημέρα, ήρθε να διακόψει η είδηση, από το ραδιόφωνο του θανάτου, ενός αυτιστικού έφηβου στις ΗΠΑ απο πυρά αστυνομικού. Σοκαρίστηκα γιατί δεν είχα ακούσει κάτι παρόμοιο. Σε όλη τη διαδρομή μέχρι το σπίτι σκεφτόμουν μόνο αυτό το περιστατικό.

Κάποια στιγμή έπεσε το βλέμμα μου σε ένα ζευγάρι αστυνομικών της ομάδας ΔΙΑΣ. Χωρίς να το πολυσκεφτώ πηγαίνω πρός το μέρος τους και ευγενικά ρωτάω αν γνωρίζουν ή τους έχουν πεί απο την υπηρεσία τους τι είναι ο Αυτισμός. Πώς συμπεριφέρεσαι σε ένα άτομο που είναι στο φάσμα κλπ.
Η απάντηση, όπως το περίμενα, ήταν αρνητική σε όλες τις ερωτήσεις που τους έκανα.

Το ρεπορτάζ του σταθμού και οι απαντήσεις των αστυνομικών μου έδωσαν την αφορμή να ψάξω λίγο περισσότερο στο ίντερνετ και στα ΜΜΕ για περιστατικά παρόμοια με αυτό που άκουσα και να γράψω αυτό το άρθρο.

Σκοπός δεν είναι να επικρίνω ή να κατακρίνω τους αστυνομικούς ή να θυματοποιήσω τους αυτιστικούς, αλλά να βοηθήσω στην ενημέρωση των πρώτων και να προτείνω λύσεις χειρισμού των δεύτερων.

Ανατρέχοντας λοιπόν στον Τύπο ανακάλυψα αρκετά περιστατικά αστυνομικής βίας κατά αυτιστικών ατόμων, ενήλικων και ανήλικων, πολλά απο τα οποία είχαν μη αναστρέψιμα αποτελέσματα. Γιατί γίνεται όμως αυτό;

Φταίει ο αυτιστικός που δεν συμμορφώνεται στις υποδείξεις των αστυνομικών; Φταίει ο αστυνομικός που δεν κατάλαβε πως ο πολίτης που στέκει απέναντι του είναι αυτιστικός; Ποιός φταίει;

Αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι σε καμμία περίπτωση δεν έχει μερίδιο ευθύνης ο αυτιστικός. Έχει ο συνοδός, αν υπάρχει. Έχει ο αστυνομικός. Αλλά ποτέ, μα ποτέ, ο ίδιος ο αυτιστικός.

Ο συνοδός έχει μερίδιο ευθύνης αν δεν προειδοποιήσει τον αστυνομικό για την κατάσταση του ατόμου που συνοδεύει. Ο αστυνομικός ευθύνεται ως πρός το ενδιαφέρον του να επιμορφωθεί σε ένα αντικείμενο που τείνει πλέον να ενταχθεί όλο και πιο πολύ μέσα στην ρουτίνα της δουλειάς του.

Το ποσοστό διάγνωσης της Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) αυξάνεται διαρκώς. Ένας στους 57 ανθρώπους γεννιέται με αυτήν τη διάγνωση. Το φαινόμενο αυτό δεν πρέπει να περνάει απαρατήρητο και τα όργανα ελέγχου και αστυνόμευσης θα πρέπει να ανανεώνουν τις γνώσεις τους, σύμφωνα με τα ερεθίσματα που δέχονται στο περιβάλλον που δραστηριοποιούνται. Είναι επιβεβλημένο καθήκον κάθε σοβαρού επαγγελματία πόσο μάλλον όταν ασκεί ένα τόσο ιδιαίτερο επάγγελμα-λειτούργημα.

Δεν θέλω να σταθώ στο πώς αναγνωρίζουμε άν κάποιος είναι αυτιστικός ή όχι γιατί υπάρχουν πάρα πολλά άρθρα στο διαδίκτυο τα οποία αναπτύσσουν αυτό το θέμα. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναπτύξουμε κυρίως τον τρόπο προσέγγισης ενός ατόμου που έχει διαγνωσθεί στο φάσμα του αυτισμού.

Τί πρέπει να κάνει λοιπόν ένας αστυνομικός, ένα όργανο της τάξης, όταν έρθει σε επαφή με έναν αυτιστικό;

Πρώτα απ’όλα θα πρέπει να απομονώσει-εξαλείψει οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει άγχος στον αυτιστικό.
Ο αυτιστικός όταν αγχώνεται, και αγχώνεται πολύ εύκολα, έχει “περίεργη” συμπεριφορά. Μπορεί να γίνει δύστροπος, επιθετικός ή να κλειστεί στον εαυτό του ακόμα περισσότερο. Τί μπορεί να τον αγχώσει; Ο φάρος του περιπολικού ή η σειρήνα ή οι φωνές των αστυνομικών. Για να αποφευχθούν αυτές οι καταστάσεις θα πρέπει ο αστυνομικός να απομονώσει τον αυτιστικό σε όσο το δυνατόν πιο ήσυχο μέρος και να τον κρατήσει ήρεμο.

Να του μιλά με φωνή σταθερή, σε χαμηλό τόνο και ότι λέει να κυριολεκτεί.

Ο αυτιστικός δεν καταλαβαίνει τις παρομοιώσεις, τις μεταφορές, την γλώσσα της “πιάτσας”. Ό,τι του λες το εκλαμβάνει όπως ακριβώς είναι. Το ιδανικότερο θα ήταν, μέσα στο περιπολικό, οι αστυνομικοί να είχαν κάρτες PECS με συγκεκριμένες έννοιες και πράγματα που θέλουν να ρωτήσουν. Αν δεν υπάρχουν, τότε μπορούν να ζωγραφίσουν αυτό που θέλουν να ρωτήσουν και να το δείξουν στον αυτιστικό. Αυτός ανταποκρίνεται καλύτερα στις εικόνες, παρά στον προφορικό λόγο. Αν μπορεί να διαβάζει, τότε μπορούν να του γράψουν την ερώτηση που θέλουν να κάνουν.

Όταν αναφέρονται ή ρωτάνε τον αυτιστικό κάτι, τότε θα πρέπει να βάζουν πρώτα το όνομα του π.χ «Νίκο, μπορείς να μου πείς τί είδες;».

Οι οδηγίες ή οι ερωτήσεις θα πρέπει να είναι όσο πιο ξεκάθαρες γίνεται και να επικεντρώνονται σε ένα πράγμα κάθε φορά. Ο αστυνομικός δεν θα πρέπει στην ερώτησή του να περιμένει άμεσα μια απάντηση γιατί ο αυτιστικός θέλει χρόνο να την επεξεργαστεί. Πρέπει να γνωρίζει ο αστυνομικός ότι η απάντηση που θα πάρει είναι η “καθαρή” αλήθεια. Ο αυτιστικός δεν λέει ΠΟΤΕ ψέματα. Λέει την αλήθεια, όσο ψυχρή και σκληρή κι αν είναι.

Επίσης, δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται η αποφυγή της βλεμματικής επαφής ως αγένεια ή απόδειξη ενοχής ή ότι κάτι κρύβει ο αυτιστικός, όπως επίσης και το άν επαναλαμβάνει ό,τι λέει ο αστυνομικός, δηλαδή η γνωστή ηχολαλία, η μηχανική επανάληψη του προφορικού λόγου άλλων ατόμων

Ο αυτιστικός αρέσκεται στο να στροβιλίζεται, να κλείνει τα αυτιά του και να μουρμουράει, να χοροπηδάει γύρω-γύρω ή να πλησιάζει πάρα πολύ κοντά στον αστυνομικό και να επιδεικνύει γενικά συμπεριφορές που ένα νευροτυπικό άτομο θα τις χαρακτήριζε αντικοινωνικές ή περίεργες γι’ αυτό ο αστυνομικός θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος να τις αντιμετωπίσει μην κάνοντας τίποτα. Καμία ενέργεια. Θα ηρεμήσει και θα σταματήσει μόνος του.

Ο αυτιστικός δεν γνωρίζει την έννοια του προσωπικού χώρου, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο, οπότε πλησιάζει περισσότερο απο το “επιτρεπτό” ή πλησιάζει γιατί νοιώθει ότι ο ίδιος χρειάζεται περισσότερο προσωπικό χώρο.

Αν τώρα για κάποιον λόγο ο αστυνομικός θα πρέπει να διενεργήσει σωματική έρευνα, γιατί θέλει να διαπιστώσει αν ο αυτιστικός είναι τραυματισμένος ή αν έχει κάποιο επικίνδυνο αντικείμενο επάνω του, θα πρέπει να γνωρίζει ότι ο αυτιστικός, σε πολλές περιπτώσεις, δεν καταλαβαίνει τον πόνο που σημαίνει ότι άν είναι τραυματισμένος, μπορεί να μην του δώσει να το καταλάβει.

Αν κατά την σωματική έρευνα βρεθεί κάποιο αντικείμενο στα ρούχα του αυτιστικού ή κρατάει κάποιο αντικείμενο π.χ ένα κουκλάκι ή ένα καπάκι, αυτό αν πρέπει να αφαιρεθεί θα πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή, διότι ο αυτιστικός συνηθίζει να έχει μαζί του πράγματα που τον κάνουν να νοιώθει κάποια είδους ασφάλεια, όσο ασήμαντα και άν φαίνονται αυτά σε εμάς και η απότομη αφαίρεσή τους θα του δημιουργήσει πρόσθετο άγχος.

Σε μια εποχή που ο αυτισμός αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς είναι επιβεβλημένο τακτικές και μέθοδοι να εκσυγχρονίζονται, να γίνονται πιο “ανθρώπινες” και να βοηθούν στην σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ πολίτη και αστυνομίας.

Σημείωση:
Με το άρθρο αυτό εγκαινιάζεται μία σειρά τριών συμβουλευτικών άρθρων που είναι γραμμένα για να βοηθήσουν τους αστυνομικούς να κατανοήσουν τα άτομα που είναι στο φάσμα του αυτισμού και να μάθουν πώς να τους συμπεριφέρονται για να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και να προλάβουν τυχόν δυσάρεστες καταστάσεις.