ΑμεΑ και Πολιτική… Προστασία;

Αναρωτήθηκε ποτέ κανένας πόσο δύσκολο είναι να βιώνεις κάποιο έντονο φυσικό, καιρικό ή πανδημικό φαινόμενο, ζώντας με ένα άτομο που έχει κινητική, νοητική ή και άλλη αναπηρία;

της Πηνελόπης Αλεξίου – Κοινωνιολόγος, μέλος της «Αβάλης»

Ιστορίες ζωής και θανάτου…

23 Ιουλίου 2018… Η πυρκαγιά στο Νέο Βουτζά και το Μάτι ήταν η φονικότερη στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

Οι 74 από τους 102 νεκρούς κάηκαν τρέχοντας να σωθούν…Τα 7 στα 10 θύματα ανήκαν στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, δηλαδή αυτές που αδυνατούσαν να αντιδράσουν γρήγορα στην πυρκαγιά.
Πολλές ιστορίες έχουν γίνει γνωστές. Την ιστορία μιας τριμελούς οικογένειας, που κάηκε στο αυτοκίνητό της, την γνωρίζουν μόνο οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς των ειδικών σχολείων Ραφήνας. Μαθητής του ειδικού δημοτικού και μετά του ΕΕΕΕΚ, ο Παναγιώτης, έχει μείνει στη μνήμη μας. Περίμεναν να τους βοηθήσουν, να τους πάρουν από εκεί. Όταν κατάλαβαν ότι αυτό δεν θα γίνει, προσπάθησαν να μπουν στο αυτοκίνητο και να φύγουν αλλά ήταν πλέον αργά, κάηκαν και οι τρεις μαζί…!

9 Αυγούστου 2020… Η πλημμύρα, ξημερώματα, στον οικισμό Πολιτικά, στην Εύβοια.

Μια οικογένεια, ξυπνά έντρομη, από τα νερά που τρέχουν σαν ποτάμι μέσα στο σπίτι τους. Η οικογένεια έχει τρίδυμα, οκτάχρονα ΑμεΑ. Δύο από τα παιδιά είναι στο φάσμα του αυτισμού και το τρίτο με έντονα κινητικά προβλήματα. Οι γονείς επικοινωνούν άμεσα με την πολιτική προστασία. Στις 6:00 το πρωί τους τηλεφωνούν από την πυροσβεστική για να τους πουν να ανέβουν στην ταράτσα και να μην φοβούνται …δεν κινδυνεύουν!!! «Μα δεν έχουμε ταράτσα κύριε, απαντούν, έχουμε μόνο τρία παιδιά, 8ετών, ΑμεΑ»… Στις 11:30 περίπου ένα όχημα της πυροσβεστικής τους απεγκλωβίζει και τους πηγαίνει στο διπλανό χωριό στα Ψαχνά, σε άθλια κατάσταση. «Τι να κάνουμε εδώ;», ρωτούν τους διασώστες. «Εδώ είναι στεγνά. Δυστυχώς δεν έχουμε πάρει κάποια οδηγία για να σας πάμε κάπου»!!! Ακόμη και σήμερα, έχουν εγκαταλείψει το σπίτι τους, που βάζει νερά από την στέγη και πληρώνουν ενοίκιο κάπου αλλού…!

16 Νοεμβρίου 2020… Καβάλα-Κορονοϊός.

«Αστυνομικοί έσπασαν την πόρτα… Αγκαλιά ο 45χρονος γιός, με βαριά νοητική και κινητική αναπηρία, δίπλα στη μάνα. Στάση εμβρυική, θαρρείς και θα πετάξει». Μόνοι, όπως μόνοι ήταν σε όλη τους τη ζωή. «Η μάνα από μέρες πεθαμένη και αυτό να κλαίει, να κλαίει… Όλη την νύχτα, δίχως ανάσα, με χαμηλό οξυγόνο, ακίνητο, ανάμεσα από φορεία βιαστικά και ανθρώπους αδιάφορους, να κλαίει …διψασμένος, πεινασμένος, λερωμένος, ταραγμένος, με πολύ υψηλό πυρετό»

Μ.Ε.Θ, ΑμεΑ… Η ιστορία του Π. στην Καβάλα

Μια ιστορία που μας πόνεσε πολύ… Μια ιστορία που ενώ την περιμέναμε, μας συγκλόνισε! Όλους τους γονείς, όλους τους ανθρώπους. Ταυτιστήκαμε με αυτή τη μάνα που, ούτε με τον θάνατό της, δεν λυτρώθηκε. Που έφυγε ανήσυχη και με ανασφάλεια για το παιδί της. Ποιοι ειδοποίησαν και τους βρήκαν; Οι περίοικοι!!!!

Αναρωτήθηκε ποτέ κανένας πόσο δύσκολο είναι να βιώνεις κάποιο έντονο φυσικό, καιρικό ή πανδημικό φαινόμενο, ζώντας με ένα άτομο που έχει κινητικη, νοητική ή άλλη αναπηρία;

Αναπηρίες που “καθηλώνουν” όλη την οικογένεια στο σημείο της καταστροφής;

Φαντάστηκε ποτέ κανένας την απόγνωση και τον πόνο που δημιουργεί η αδυναμία να προστατεύσεις το παιδί σου, την οικογένειά σου;

Δεν πρέπει κάποτε… κάποιος φορέας, να αναρωτηθεί, να φανταστεί και να σχεδιάσει τις λύσεις;

Ποιός φορέας;

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, φυσικά!

Δεν μας προετοιμάζουν τα τελευταία χρόνια, δεν ακούμε διαρκώς ότι ισχυρές καταιγίδες, πλημμυρικά φαινόμενα, σεισμοί, πυρκαγιές, έντονες χιονοπτώσεις, τσουνάμι, επιδημίες, ανεμοστρόβιλοι, τρομοκρατικές ενέργειες, κατολισθήσεις, ξηρασία κ.α, θα αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο, ως επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;

Όλα αυτά δεν μας προτρέπουν, δεν μας υποδεικνύουν ότι πρέπει να πάρουμε, το συντομότερο δυνατό, τα κατάλληλα μέτρα και να σχεδιάσουμε πιο εξειδικευμένες πολιτικές στήριξης και προστασίας για τα ΑμεΑ;

Η Πολιτική Προστασία μπορεί να βρίσκεται άμεσα, παντού;

Όχι, αλλά μπορεί και πρέπει να σχεδιάσει, να επιβλέψει και να συντονίσει κεντρικά την εφαρμογή ενός προγράμματος για τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και τα ΑμεΑ, με κύριους αποδέκτες τους ΟΤΑ.
Οι Δήμοι και οι Κοινότητες της χώρας μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν τον ουσιαστικό ρόλο εφαρμογής αυτού του προγράμματος.

Με οδηγό τις προσπάθειες που έχουν ξεκινήσει στην Πάτρα, στην Κομοτηνή και στην Ροδόπη, ας προσπαθήσουμε να γίνει επιτέλους κάτι αντίστοιχο πανελλαδικά.

Ποιες, ενδεικτικά θα ήταν οι δράσεις του προγράμματος για τους ΟΤΑ;

Χωροθέτηση-εντοπισμός ΑμεΑ.
Καταγραφή αναγκών (μεταφορά, ιατρική περίθαλψη, φιλοξενία, σίτιση κ.α.)
Δημιουργία πλάνων παρέμβασης ανά ενότητες αναγκών (στο σπίτι, στην κοινότητα, σε κρατικές ή ιδιωτικές δομές κ.α.)
Σημεία συγκέντρωσης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης
Προμήθεια εξοπλισμού ανθρωπιστικής βοήθειας από τον κάθε ΟΤΑ
Δημιουργία νέων δημοτικών δομών υποστήριξης
Δημιουργία δικτύου εθελοντών
Εκπαίδευση, οδηγίες και καλές πρακτικές προς τους οικείους.

Πώς, ενδεικτικά, η Πολιτική Προστασία θα συνέβαλλε στην άμεση καταγραφή των ΑμεΑ σε όλη την επικράτεια;

Μια καμπάνια ενημέρωσης που θα προτρέπει τους πολίτες να πάνε στους Δήμους που κατοικούν και να δηλώσουν τις ανάγκες τους, θα μπορούσε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να αποτυπώσει σε μεγάλο ποσοστό αριθμητικά και ποιοτικά τις ανάγκες που υπάρχουν, την διασπορά τους στην επικράτεια, αλλά και στον κάθε ΟΤΑ.

Με ερωτήματα απλά και κατανοητά μπορούμε για πρώτη φορά να αποτυπώσουμε την εικόνα:

Είσαι ΑμεΑ; Συγκατοικείς με ΑμεΑ;
Ποιες είναι οι βασικές δυσκολίες σου;
Σε κατάσταση ανάγκης έχεις δυνατότητα να μετακινηθείς;

Δεν θέλουμε άλλες ιστορίες θανάτου. Δεν θέλουμε να είμαστε αόρατοι, εγκλωβισμένοι και ανήμποροι απέναντι σε κάθε κίνδυνο, χωρίς προστασία.
Ζητάμε μέτρα, σχεδιασμό και λύσεις!

Σύμφωνα με το ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑ, έχουν προβλεφθεί αρκετά, ελάχιστα έχουν υλοποιηθεί μέχρι τώρα και περιμένουμε…

Πραγματικά τι έχει γίνει από όλα αυτά;

Προστασία και Ασφάλεια σε καταστάσεις κινδύνου και εκτάκτου ανάγκης

1. Βελτιώνουμε την πρόσβαση των Ατόμων με Αναπηρία στις υπηρεσίες εκτάκτου
ανάγκης

Καθιστούμε, με την Υπηρεσία Επικοινωνιών Εκτάκτου Ανάγκης 112, εφικτό τον αυτόματο εντοπισμό της ακριβούς θέσης του καλούντος σε περιπτώσεις κλήσης αποστολής μηνύματος SMS στο 112 από έξυπνο κινητό τηλέφωνο.
Πραγματοποιούμε δράσεις ενημέρωσης σε επίπεδο Δήμων, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, και αξιοποιούμε τις εθελοντικές οργανώσεις του μητρώου της Γενικής Γραμματείας για τη διάχυση της πληροφορίας.
Διερευνούμε συνέργειες με τους Δήμους για την κατάρτιση καταλόγων με στοιχεία επικοινωνίας των Ατόμων με Αναπηρία που κατοικούν εντός των ορίων αρμοδιότητάς τους, με προηγούμενη ρητή συναίνεση αυτών, για τη στοχευμένη δρομολόγηση δράσεων προστασίας, λαμβάνοντας υπόψη και το είδος της αναπηρίας (κινητική αναπηρία, αναπηρία όρασης, ακοής, ομιλίας, νοητική αναπηρία, αόρατη αναπηρία, όπως αναπνευστικές διαταραχές, κατάθλιψη, διαβήτης, σχιζοφρένεια).

Χρονοδιάγραμμα: Εντός του 2021
Υπεύθυνος φορέας: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας
Εμπλεκόμενοι φορείς: Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Google, πάροχοι κινητής
Τηλεφωνίας

2. Επικαιροποιούμε τα Σχέδια Εκτάκτων Αναγκών, ώστε να ενσωματωθούν προβλέψεις και για Άτομα με Αναπηρία (εργαζόμενους ή επισκέπτες) σε περίπτωση φυσικών καταστροφών (σεισμοί – πυρκαγιές – πλημμύρες)

Ελέγχουμε και αναθεωρούμε τα Σχέδια Εκτάκτων Αναγκών, από τα οποία μέχρι τώρα απουσίαζαν ειδικοί κανονισμοί για τα Άτομα με Αναπηρία, στη νομοθεσία για την πολιτική άμυνα και την πολιτική προστασία.
Εντάσσουμε στα Σχέδια αυτά διαδικασίες ανταπόκρισης και ετοιμότητας σε καταστάσεις κινδύνου.

Χρονοδιάγραμμα: Έως τον Δεκέμβριο 2020
Υπεύθυνοι φορείς: Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, Γενική Γραμματεία Πολιτικής
Προστασίας

3. Εκδίδουμε κατευθυντήριες οδηγίες για τον σχεδιασμό εκκένωσης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης

Συμπληρώνουμε και τροποποιούμε τον Κανονισμό Πυροπροστασίας του 2018 στη λογική των αρχών του ‘Σχεδιασμού για Όλους’.
Παρεμβαίνουμε στα δημόσια κτήρια για τη διαμόρφωση προσβάσιμων χώρων αναμονής σε περίπτωση έκτακτων συνθηκών και για την τοποθέτηση σημάτων προσβάσιμης εξόδου, συμπληρωματικά των υφιστάμενων σημάτων διαφυγής, τα οποία βασίζονται στα διεθνή πρότυπα ISO 7010:2011και ISO 21542:2011, υπό το πρίσμα του καθολικού σχεδιασμού.
Βελτιώνουμε την προσβασιμότητα χώρων καταφυγής. Αποτυπώνουμε σε πολεοδομικούς χάρτες τους χώρους καταφυγής και τις οδεύσεις διαφυγής (σε ρυμοτομικό ή Τοπικό Χωρικό Σχεδιασμό) με γνώμονα την προσβασιμότητα.
Αποδίδουμε την εικόνα της πόλης με ψηφιακά δεδομένα και έτσι καθιστούμε δυνατή την ανάπτυξη σχεδίων για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστροφών και καταστάσεων.
Δημιουργούμε χάρτες με εν δυνάμει χώρους περίθαλψης, υπαίθριων υγειονομικών δομών για όλους, συγκέντρωσης τροφίμων, φαρμάκων και άλλων αγαθών.
Εξασφαλίζουμε την διακίνησή τους με ήπιους τρόπους μεταφοράς, μεριμνώντας ειδικά για τα Άτομα με Αναπηρία, και την απρόσκοπτη λειτουργία της αστικής εφοδιαστικής αλυσίδας σε έκτακτες καταστάσεις.
Μεριμνούμε για την προσβάσιμη αναμετάδοση πληροφορίας – αναγγελίας ενός κινδύνου τόσο για τα Άτομα με Άναπηρία όσο και για τα εμποδιζόμενα άτομα.

Χρονοδιάγραμμα: Έως τον Ιούνιο 2021
Υπεύθυνος φορέας: Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας – Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος

4. Εξασφαλίζουμε την πρόσβαση στην πληροφόρηση και την προστασία των Ατόμων με Αναπηρία σε περίπτωση σεισμού και συνοδών φαινομένων

Υλοποιούμε επιμορφωτικά σεμινάρια και παρέχουμε σειρά εντύπων, αφισών και tablet εφαρμογών για Άτομα με Αναπηρία στα ελληνικά και στα αγγλικά για θέματα αντισεισμικής προστασίας και σχεδιασμού εκτάκτων αναγκών.

Ενδεικτικά:

25 σεμινάρια για Διευθυντές Σχολικών Μονάδων Ειδικής Αγωγής και εκπαιδευτικούς υπεύθυνους για τη σύνταξη σχολικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης, εργαζόμενους Κέντρων Κατάρτισης, γονείς και εκπαιδευτές Ατόμων με Αναπηρία σε όλη τη χώρα.
Έντυπο και αφίσα για την προστασία σε περίπτωση σεισμού με τη μέθοδο εύκολο να διαβαστεί’ (easy to read), για να στηρίξουμε την αυτενέργεια των ατόμων με μαθησιακές και επικοινωνιακές δυσκολίες σε περίπτωση σεισμού.
Αναρτούμε το ενημερωτικό υλικό του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας (ΟΑΣΠ) σε Ψηφιακή Βιβλιοθήκη.
3 video με οδηγίες αντισεισμικής προστασίας στη νοηματική.

Χρονοδιάγραμμα: Εντός του 2022, υλοποίηση δράσεων Σεπτέμβριος-Ιούλιος κάθε έτους: διεξαγωγή σεμιναρίων
Υπεύθυνος φορέας: Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών
Εμπλεκόμενος φορέας: Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας (ΟΑΣΠ)

5. Εγγυώμαστε την αποκατάσταση και την προσωρινή στέγαση Ατόμων με Αναπηρία πληγέντων από φυσικές καταστροφές