Σε έναν πληθυσμό που γηράσκει ταχύτατα, αυξάνονται και οι απαιτήσεις για τη φροντίδα των ηλικιωμένων ατόμων, τόσο για τις σωματικές, όσο και τις ψυχολογικές μεταβολές. Γι’ αυτό, εδώ και αρκετά χρόνια, έχει αναπτυχθεί ο τομέας της Ψυχογηριατρικής, με έρευνες και προγράμματα υποστήριξης, ιατρικής και ψυχολογικής φύσεως.
της Αθηνάς Αλεξανδροπούλου – Νοσηλεύτρια
Για παράδειγμα, υπάρχουν προγράμματα που απευθύνονται σε άτομα άνω των 65 ετών, με προβλήματα μνήμης, κατάθλιψης και αγχώδεις διαταραχές. Στόχος τους είναι η παροχή ειδικών υπηρεσιών πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και κατάλληλης θεραπείας.
Όμως, η πρόσβαση των ηλικιωμένων σε Υπηρεσίες Ψυχογηριατρικής δεν είναι πάντα εύκολη για τα άτομα που διαβιούν σε απομακρυσμένες ή δυσπρόσιτες περιοχές.
Το Νοσοκομείο Σύρου, με σεβασμό και κατανόηση για τις ανάγκες των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας, του νησιού και της ευρύτερης περιοχής, πρόσφατα προχώρησε στην υλοποίηση του προγράμματος ΟΠΨΥ – Ολοκληρωμένη Παρέμβαση Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης, υπό την έγκριση και την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας.
Σκοπός αυτής της συνέντευξης του κυρίου Απόστολου Ευκαρπίδη – Νοσηλευτή και τομεάρχη του Χειρουργικού Τομέα στο Γενικό Νοσοκομείο Σύρου, είναι η λεπτομερής και ακριβής ενημέρωση του κοινού για το εν λόγω εγχείρημα και τον ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό.
Κύριε Ευκαρπίδη, περιγράψτε μας τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα αυτό. Πότε ξεκίνησε;
Η Ολοκληρωμένη Παρέμβαση Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης ή αλλιώς “Πρόγραμμα ΟΠΨΥ”, είναι ένα πρόγραμμα που έχει εγκριθεί και υλοποιείται από το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με το Γενικό Νοσοκομείο Σύρου και την Ά Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σκοπό έχει να προσφέρει σύγχρονες υπηρεσίες φροντίδας σε ηλικιωμένους που κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές και πάσχουν από άνοια, κατάθλιψη και άλλα ψυχογηριατρικά σύνδρομα.
Απευθύνεται σε άτομα άνω των 65 ετών και στόχος του είναι να διασυνδέσει μέσω της τηλεϊατρικής, όσους πολίτες επιθυμούν να λάβουν ιατρική και φαρμακευτική φροντίδα, δίνοντας πρόσβαση σε τρία Πανεπιστημιακά Ψυχογηριατρικά Ιατρεία (Αθήνα, Πάτρα και Αλεξανδρούπολη) και τις αντίστοιχες ομάδες ειδικών που εδρεύουν εκεί. Λειτουργεί σε επιλεγμένες μονάδες υγείας της χώρας, μεταξύ αυτών και το Γενικό Νοσοκομείο Σύρου.
Για την εκτέλεση των επιμέρους δραστηριοτήτων, έχει συγκροτηθεί Επιστημονική Ομάδα Εργασίας με επιστήμονες που διαθέτουν εκτενή και εξειδικευμένη εμπειρία σε συναφή επιστημονικά αντικείμενα και ερευνητικά πεδία. Επιστημονικά υπεύθυνος της ΟΠΨΥ είναι ο κύριος Αντώνιος Πολίτης, Καθηγητής Ψυχιατρικής στο ΕΚΠΑ.
Η Γεωγραφική κατανομή των μονάδων που συμμετέχουν στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του προγράμματος αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα όπως και στην εικόνα:
| Ιατρεία Ψυχογηριατρικής (ΙΨ) | Υπεύθυνη Ψυχογηριατρική Ομάδα | Δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας | Υγειονομική Περιφέρεια |
| ΙΨ Αιγινήτειου Νοσοκομείου Πανεπιστήμιου Αθηνών | 1η ΨΟ
Υπεύθυνος Καθηγητής- Αντώνιος Πολίτης |
Γενικό Νοσοκομείο Σύρου
ΚΥ Τήνου ΚΥ Άνδρου |
2η ΥΠΕ |
| ΙΨ Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης | 2η ΨΟ
Υπεύθυνος Καθηγητής- Θεοφάνης Βορβολάκος |
ΚΥ Ξάνθης
ΚΥ Σουφλίου |
4η ΥΠΕ |
| ΙΨ Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών | 3η ΨΟ
Υπεύθυνος Καθηγητής- Παναγιώτης Αλεξόπουλος |
ΚΥ Ερυμάνθειας
ΚΥ Χαλανδρίτσας ΚΥ Καλαβρύτων |
4η ΥΠΕ |
Για κάθε συνεργαζόμενο Νοσοκομείο/Κέντρο Υγείας έχει συγκροτηθεί και δραστηριοποιείται ειδική Ομάδα Εργασίας, τα μέλη της οποίας έχουν εκπαιδευτεί στην ΟΠΨΥ.
Η Ομάδα Εργασίας συντονίζει την λειτουργία της εκάστης μονάδας και εφαρμόζει την ΟΠΨΥ σε συνεργασία με τον ψυχίατρο της Τριτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με την εξατομικευμένη χρήση τηλεϊατρικής.
Η Ομάδα Εργασίας προωθεί τις συντονισμένες στρατηγικές θεραπείας και ενισχύει την αντιστοίχιση των αναγκών των ηλικιωμένων ασθενών με την κατάλληλη υπηρεσία φροντίδας.
Η Ομάδα Εργασίας του Γενικού Νοσοκομείου Σύρου αποτελείται από τους:
- Απόστολο Ευκαρπίδη, Νοσηλευτή MSc στη Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας, MSc στη Δημόσια Υγεία, PhD στις Πολιτικές Δημόσιας Υγείας, Υποδιευθυντή Νοσηλευτικής Υπηρεσίας στο Γενικό Νοσοκομείο Σύρου.
- Άννα Πέτρου, Νοσηλεύτρια MSc στη Γαστρεντερολογία, Υποδιευθύντρια Νοσηλευτικής Υπηρεσίας στο Γενικό Νοσοκομείο Σύρου.
- Ελευθερία Αγγελετάκη, Νοσηλεύτρια Κέντρου Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης του Γενικού Νοσοκομείου Σύρου.
Από ποιους φορείς στηρίζεται οικονομικά;
Το πρόγραμμα δεν στηρίζεται οικονομικά από κανέναν ιδιωτικό φορέα. Όλοι οι φορείς που, μέχρι στιγμής, συμμετέχουν είναι δημόσιοι φορείς και το στηρίζουν με τους δικούς τους πόρους, ενώ έχει ενταχθεί στην καθημερινή λειτουργία των φορέων αυτών.
Είναι επαρκώς στελεχωμένο από εξειδικευμένο προσωπικό, για να αντεπεξέρχεται ικανοποιητικά στην συγκεκριμένη παροχή υγείας;
Το προσωπικό που συμμετέχει στις ομάδες εργασίας έχει περάσει ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης στις εξής ενότητες:
- Ψυχιατρική και Γηριατρική Αξιολόγηση
- Κατάθλιψη, αυτοκτονικότητα και 3η ηλικία
- Problem Adaptation Therapy (ΡΑΤΗ)
- Νευρονοητικές διαταραχές και διαχείριση νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων
- Ψυχογηριατρική Φαρμακοθεραπεία
- Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις
- Σύνοψη των σκοπών και υλοποίηση της ΟΠΨΥ: Η ώρα της πράξης
- Λειτουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας
Ειδικά για το Νοσοκομείο της Σύρου, καθώς το πρόγραμμα επεκτείνεται, θα χρειαστεί να ενσωματωθεί σε αυτό ένας επιπλέον νοσηλευτής. Σχετικές συζητήσεις έχουν γίνει με τη Διοίκηση του Νοσοκομείου.
Υπάρχουν, ο απαραίτητος εξοπλισμός και οι αντίστοιχες υποδομές για να υποστηριχθεί το πρόγραμμα;
Η Διοίκηση του Γενικού Νοσοκομείου Σύρου όπως και οι αντίστοιχες σε όλες τις Περιφέρειες που συμμετέχουν, αγκάλιασε το πρόγραμμα και από την αρχή παρείχε τη μέγιστη δυνατή βοήθεια για την υλοποίησή του. Έτσι, προσφέρθηκαν οι αναγκαίοι χώροι, ο απαραίτητος εξοπλισμός και ενσωματώθηκε το πρόγραμμα στο σύστημα τακτικών ραντεβού του νοσοκομείου.
Ποια είναι η μέχρι τώρα απήχησή του στους ωφελούμενους;
Η απήχησή του είναι μεγάλη και αυτό αποδεικνύει την αναγκαιότητα της ύπαρξης και εφαρμογής του προγράμματος. Περίπου 250 άτομα έχουν λάβει υπηρεσίες από το πρόγραμμα, από την έναρξη της λειτουργίας του στα τρία νησιά των Κυκλάδων, την άνοιξη του 2022. Τα μισά περίπου άτομα ζουν στη Σύρο. Συνολικά πάνω από 500 άτομα από όλες τις περιφέρειες που συμμετέχουν έχουν λάβει υπηρεσίες.
Πραγματοποιείται κάτι αντίστοιχο και στα υπόλοιπα νησιά; (Το νοσοκομείο εξυπηρετεί μόνο τη Σύρο ή και άλλα κοντινά νησιά;)
Το πρόγραμμα ξεκίνησε την πιλοτική εφαρμογή του στις προαναφερόμενες περιφέρειες. Σήμερα εξετάζονται τα αιτήματα πολλών ακόμη πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας από όλη την επικράτεια για να ενταχθούν σε αυτό.
Ποιες ειδικότητες απασχολούνται στο πρόγραμμα; Αποτελούνται από το ήδη υπάρχον προσωπικό ή προέκυψαν νέες θέσεις εργασίας;
Όπως προαναφέρθηκε τα πρόσωπα που δουλεύουν για το πρόγραμμα στη Σύρο είναι Νοσηλευτές. Υπάρχει όμως συνεργασία και με την Κοινωνική Λειτουργό του Νοσοκομείου την κ. Καλατζή Δήμητρα, όπου είναι αναγκαίο. Το πρόγραμμα προς το παρόν δεν έχει δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, όμως αναμένεται στο εγγύς μέλλον να ενταχθεί σε προγράμματα χρηματοδότησης που θα δώσουν αυτή την προοπτική. Αντίστοιχα, στην Άνδρο και την Τήνο, το πρόγραμμα υλοποιείται από Κοινωνικούς Λειτουργούς, πάντα σε συνεργασία με την ιατρική ομάδα που βρίσκεται στο κέντρο.
Πώς βλέπετε εσείς τη μέχρι τώρα εξέλιξη του εγχειρήματος αυτού; Ποια τα προβλήματα και οι ελλείψεις;
Είναι ένα εξαιρετικά αναγκαίο πρόγραμμα, για κάθε τοπική κοινωνία. Μην ξεχνάτε ότι στην Ελλάδα ζουν περίπου 240.000 άνθρωποι με άνοια και η χώρα μας παρουσιάζει τον μεγαλύτερο επιπολασμό, (2,37% του πληθυσμού) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αμέσως μετά την Ιταλία με 2,44.
Ειδικά για τα νησιά των Κυκλάδων, δεν υπήρχε καμία υπηρεσία ψυχογηριατρικής, πόσο μάλλον κάποιο ειδικό κέντρο ή κέντρο ημέρας για την άνοια. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να δημιουργηθεί καθώς έχει υπολογιστεί ότι στη χώρα μας ένας φροντιστής ασθενούς με άνοια χρειάζεται να απασχολείται για τη φροντίδα του περίπου 240 ώρες τον μήνα ή 8 ώρες κάθε μέρα. Στη Σύρο υπολογίζεται σύμφωνα με διεθνή μελέτη της προηγούμενης δεκαετίας ότι ζουν περίπου 250 άτομα με άνοια, εκ των οποίων το 96% διαβιούν στο σπίτι, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό διαβιεί σε οίκους ευγηρίας έως τον θάνατο.
Με όλα τα παραπάνω θεωρώ ότι το εγχείρημα αυτό έρχεται να καλύψει μια εξαιρετικά σημαντική ανάγκη των τοπικών κοινωνιών σε ένα πρόβλημα υγείας που αποτελεί τη σύγχρονη και διαχρονική πανδημία του αιώνα που ανέτειλε, καθώς ο πληθυσμός παγκόσμια γηράσκει και πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Όλα αυτά μέσα σε ένα πλαίσιο μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Σύστημα Υγείας μας, όπως είναι η υποχρηματοδότηση, οι τριπλάσιες- σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρώπης- ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία, οι ελλείψεις σε προσωπικό, η γεωμορφολογία της χώρας, και η ανισοκατανομή του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στη χώρα.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας μελλοντικά, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα;
Οι άμεσοι στόχοι μας αφενός σε γενικό επίπεδο είναι η εντατικοποίηση της προσπάθειάς μας να επεκτείνουμε το πρόγραμμα σε όλη τη χώρα και αφετέρου σε τοπικό επίπεδο να βοηθήσουμε αυτήν την πληθυσμιακή ομάδα των συμπολιτών μας με άνοια, καθώς και των φροντιστών τους, δημιουργώντας:
- Μητρώο ασθενών
- Σχολείο Φροντιστών
- Ομάδες Φροντιστών
- Εργαστήριο Δημιουργικής Απασχόλησης
Όλα τα παραπάνω μπορούν να ενταχθούν στο μεγάλο και αναγκαίο στόχο της δημιουργίας ενός “Κέντρου Ημέρας” για ασθενείς με άνοια στη Σύρο που είναι ένα από τα επόμενα βήματά μας.
Συνέντευξη: του κυρίου Απόστολου Ευκαρπίδη – Νοσηλευτή και τομεάρχη του Χειρουργικού Τομέα στο Γενικό Νοσοκομείο Σύρου, στην Αθηνά Αλεξανδροπούλου – Νοσηλεύτρια
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση – B.A, M.A Psychology
