Ζούμε σε ένα κόσμο που μας λέει: «Κοίταξε τον εαυτό σου, διεκδίκησε αυτό που θες, προχώρα μπροστά»… Πολλές φορές όμως αυτό που μένει πίσω είναι τα παιδιά μας.
του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού
Έναν τέτοιο κόσμο επιφανειακό, ψυχρό και εγωκεντρικό περιγράφει η ταινία «Xωρίς αγάπη» (Loveless) Ρωσικής παραγωγής του 2017 από τον σκηνοθέτη Αντρέι Ζβιάνγκιντσεφ, δημιουργό των βραβευμένων «Η επιστροφή» και «Λεβιάθαν».
Στην ταινία βλέπουμε τα τελικά στάδια του γάμου της Ζένια και του Μπόρις. Στην οικογένεια υπάρχει ο δωδεκάχρονος Αλιόσα, ένα παιδί που κανένας δεν θέλει και θεωρείται εμπόδιο και από τους δύο γονείς.
Γκρίζα πραγματικότητα…
Η ταινία ξεκινάει με πολύ όμορφες χειμωνιάτικες εικόνες ενός δάσους και μετά περνάμε στην γκρίζα πραγματικότητα, όπου το σύγχρονο ρώσικο τοπίο εναλλάσσεται με τις άχαρες πολυκατοικίες απομεινάρια της σοβιετικής αρχιτεκτονικής και αισθητικής, που φιλοξενούν διαμερίσματα ανακαινισμένα σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τη Ζένια και τον Μπόρις: μεταξύ τους υπάρχει απέχθεια και πικρία και στους νέους τους συντρόφους παρουσιάζουν έναν άλλο «ανασκευασμένο» εαυτό.Το μόνο που τους ενώνει είναι ότι κανένας τους δεν θέλει να φροντίζει τον Αλιόσα.
Ο μικρός Αλιόσα…
Το παιδί δεν το βλέπουμε πολύ στην ταινία. Αλλά αυτός ο λίγος χρόνος αρκεί για να καταλάβεις πόσο βαθιά θλιμμένος είναι, όπως κάθε παιδί που αναγκάζεται να ζει σε μια δυσλειτουργική οικογένεια. Είναι δύσκολο για τον θεατή να βλέπει ένα αγοράκι να κλαίει με απελπισία στο σκοτάδι γιατί είναι ανεπιθύμητο.
Και κάπου εκεί (μικρό σπόιλερ) ο Αλιόσα αποφασίζει να φύγει…
Αλλά για τους γονείς του σχεδόν δεν υπήρχε, ήταν μία υποσημείωση, μία υπαρκτή αλλά ανεπιθύμητη υποχρέωση. Προτεραιότητα για την Ζένια, είναι τα social media και η ζωή που δεν έζησε και για τον Μπόρις η εργασία του, η γνώμη του κόσμου και η ολοκαίνουργια οικογένεια που επέλεξε… Είναι εύκολο να θυμώσεις μαζί τους (και εγώ το έκανα το ομολογώ). Αλλά δεν κάνουν τίποτα διαφορετικό από ότι κάνουν αρκετοί άνθρωποι σήμερα: βάζουν σε προτεραιότητα την εικόνα που προβάλλουν, την επιβεβαίωση και την κάλυψη της ανασφάλειας τους μέσω ενός ερωτικού συντρόφου ή του κοινωνικού τους στάτους… Δεν είναι μόνο ο Αλιόσα λοιπόν.
Ζοφερό δεύτερο μέρος…
Ο τόνος αλλάζει στο δεύτερο μισό της ταινίας. Η αγωνία που έχει ο θεατής για την τύχη του παιδιού, η τεράστια προσπάθεια των εθελοντών, η απουσία της αστυνομίας, τα άδεια κτίρια και η μουσική δημιουργούν μία ζοφερή ατμόσφαιρα. Σε αυτό συμβάλλει και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της σύγχρονης Ρωσίας. Σκάνδαλα διαφθοράς, πόλεμος (το Ουκρανικό ανοιχτό από τότε και ακόμα πιο πίσω βέβαια) και ένα ανοίκειο ιδεολογικό μείγμα που φαίνεται να επικρατεί στην Ρωσία, που συνδυάζει το νεοκαπιταλισμό με τη θρησκεία, όπως βλέπουμε και στην εταιρεία του Μπόρις που δέχεται μόνο βαπτισμένους και οικογενειάρχες.
Πρωταγωνιστής η απουσία…
Δεν βλέπουμε μόνο τον Αλιόσα ως εξαφανισμένο παιδί αλλά και την απουσία του από το μυαλό και από την ψυχή των γονιών του. Είναι το κενό του σύγχρονου ανθρώπου που προσπαθεί να υποκαταστήσει την ψυχική επαφή, με την ψηφιακή επικοινωνία και να καλύψει τη συναισθηματική ένδεια με εύκολες υποσχέσεις αγάπης. Υπάρχουν πολλά παιδιά που μεγαλώνουν έτσι. Σε οικογένειες χωρίς αγάπη, σε τοξικά περιβάλλοντα, με ή χωρίς διαζύγιο όπου όλα απέξω φαίνονται φυσιολογικά.
Η «προσαρμοστικότητα» των παιδιών…
Πάντα λέμε πόσο «εύκολα» προσαρμόζονται τα παιδιά σε κάθε κατάσταση.
Με τι κόστος όμως;
Ένα παιδί που φαίνεται ότι ανταποκρίνεται στις σημερινές δυσκολίες, πολλές φορές γίνεται ένας ενήλικας που αντιμετωπίζει την κατάθλιψη, το τραύμα, τον εθισμό ή θέματα ψυχικής και σωματικής υγείας. Το φιλμ μας δείχνει πόσο αποσυνδεδεμένος συναισθηματικά είναι ο σύγχρονος άνθρωπος όχι μόνο από τα παιδιά του αλλά και από όσους τον περιβάλλουν.
Ο πολυβραβευμένος Ζβιάνγκιντσεφ χρησιμοποιώντας την άψογη φωτογραφία, παίζοντας με το σκοτάδι και με την αντίθεση αστικού και φυσικού τοπίου καταφέρνει και μας κάνει να νιώσουμε άβολα, δείχνοντας την πραγματική όψη της κοινωνίας πίσω από αυτό που προβάλλουμε και από αυτό που η εκάστοτε κυρίαρχη ιδεολογία προωθεί.
Και μόνο για αυτό αξίζει να δείτε την ταινία.
