Δυσκολεύομαι… Πώς να γράψω για μία ταινία που μου δημιούργησε τόσο έντονα συναισθήματα; Δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός και μάλλον δεν θέλω να είμαι.
του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας αυτιστικού παιδιού
Η Γαλλική ταινία «Μοναδικoi» (Hors normes) του 2019, είναι με διαφορά το πιο αυθεντικό φιλμ που έχω δει για τον αυτισμό. Περιγράφει την αληθινή ιστορία των Μπρουνό και Μαλίκ που ίδρυσαν 2 οργανισμούς για την φροντίδα των αυτιστικών ατόμων όταν κανένας άλλος δεν ήθελε να ασχοληθεί.
Τρυφερότητα και ρεαλισμός…
Η ταινία μας δείχνει τον «βαρύ» αυτισμό όπως είναι. Χωρίς φίλτρα και στρογγυλοποιήσεις αλλά και χωρίς να τον φοβάται ή να τον δαιμονοποιεί. Εσκεμμένα χρησιμοποιώ τον όρο «βαρύς» αυτισμός και όχι κάποια άλλη επτασύλλαβη ή εννιασύλλαβη πιο «δόκιμη» λέξη γιατί αυτό βλέπουμε στην οθόνη. Οι σκηνοθέτες της ταινίας Olivier Nakache και Éric Toledano (δημιουργοί του αξέχαστου «Οι άθικτοι») πέρασαν 2 χρόνια δίπλα σε αυτιστικούς ανθρώπους για να προετοιμαστούν για αυτήν την ταινία.
Τρυφερές σκηνές όπως αυτή στο γυμναστήριο, με το άλογο ή την παράσταση χορού εναλλάσσονται με ξεσπάσματα βίας ή αυτοτραυματισμού. Γιατί πολλές φορές έτσι γίνεται και στην πραγματικότητα. Η αδυναμία επικοινωνίας, η έλλειψη σωστής φροντίδας, η εγκατάλειψη και ο εγκλεισμός αναδεικνύονται από την ταινία, που δεν έχει σκοπό να σοκάρει αλλά αντίθετα να ευαισθητοποιήσει και να αποτυπώσει με ευαισθησία αυτό που αρνείται κάθε κρατικός μηχανισμός σε μεγάλη μερίδα αυτιστικών ατόμων: την ανθρώπινή τους υπόσταση.
Ζοζέφ και Valentin…
Μέσα στην ταινία,τους ρόλους όλων των αυτιστικών χαρακτήρων (εκτός από έναν) υποδύονται πραγματικοί αυτιστικοί (διαβάστε σχετικά εδώ). Ένας από τους πρωταγωνιστές είναι ο Ζοζέφ, ένας ενήλικας αυτιστικός που ήταν η αφορμή ο Μπρούνο να ασχοληθεί με τον αυτισμό.Ο Ζοζέφ λατρεύει τα πλυντήρια, θέλει να δουλέψει και χάρις στις προσπάθειες του Μπρουνό, του δίνεται μία ευκαιρία να εργαστεί. Πόσο εύκολο όμως είναι για εκείνον να χρησιμοποιήσει το μετρό; Πόσο εύκολο είναι να φιλτράρει αυτά που λέει ή αυτά που νιώθει την ανάγκη να κάνει; (όπως πχ να ακουμπήσει το κεφάλι του στον ώμο των ανθρώπων που συμπαθεί). Ο Benjamin Lesieur ως αυτιστικός και ο ίδιος, είχε αρκετά εμπόδια να ξεπεράσει, για να συμμετέχει στην ταινία, υποδυόμενος τον Ζοζέφ.Απολαυστικοί οι διάλογοί του με τον Μπρουνό και πολύ τρυφερή η κάθε τους αλληλεπίδραση.
The Reason I Jump: «Οι αυτιστικοί σας θέλουμε να μάχεστε δίπλα μας»
The Reason I Jump: «Οι αυτιστικοί σας θέλουμε να μάχεστε δίπλα μας»
Ένα ακόμα κεντρικό πρόσωπο είναι ο Valentin, ένας δεκατετράχρονος αυτιστικός που φοράει ειδική προστατευτική κάσκα, γιατί έχει την τάση να αυτοτραυματίζεται χτυπώντας το κεφάλι του. Σας φαίνεται σπάνιο; Κι όμως είναι κάτι που αρκετοί που διαβάζουν αυτή τη στιγμή το έχουν δει ή το έχουν βιώσει. Λόγω των σκηνών αυτοτραυματισμού, για λόγους ασφαλείας, τον Valentin δεν τον υποδύεται κάποιος αυτιστικός, αλλά ο Marco Locatelli που έχει αυτιστικό αδερφό και είναι κυριολεκτικά συγκλονιστικός στο ρόλο του.
Διωγμένος από παντού, ανεπιθύμητος από το σύστημα, έχει (όπως όλοι) την ανάγκη να επικοινωνήσει, να αναπνεύσει ελεύθερα. Η ταινία μας δείχνει πώς χτίζεται η σχέση του με τον νεαρό συνοδό Ντυλάν, με χαρακτηριστική σκηνή αυτή με το αναψυκτικό στη αίθουσα λογοθεραπείας.
Το απαρτχάιντ του αυτισμού…
Πρώτη φορά βλέπω μία ταινία που δείχνει την πραγματικότητα με τις διακρίσεις που ζει μια μεγάλη μερίδα αυτιστικών: Δομές, ιδρύματα, κέντρα κατάρτισης, θεραπευτές και διάφοροι ειδικοί κάνουν διαλογή και κλείνουν την πόρτα στους αυτιστικούς που χαρακτηρίζουν ως «βαριά περιστατικά». Κανένας δεν θέλει να «σπαταλήσει» χρόνο, αγάπη και χρήμα σε «δύσκολες περιπτώσεις». Και ποια είναι η εναλλακτική; Αναφέρεται στην ταινία:
«…παιδιά κλεισμένα σε τέσσερις τοίχους μπουκωμένα με φάρμακα και δεμένα από τα πόδια »
Αυτό ακριβώς προσπαθούν να σταματήσουν άνθρωποι σαν τον Bruno και τον Malik
Bruno και Malik…
Ορθόδοξος Εβραίος ο ένας, Μουσουλμάνος ο άλλος, τους ενώνει η αγάπη για τους ανθρώπους και για αυτό που κάνουν. O Vincent Cassel (Bruno) και ο Reda Kateb (Malik) έχουν φοβερή χημεία μεταξύ τους και με όλο το καστ, είναι υποδειγματική η ερμηνεία τους και δίνουν έναν ανάλαφρο τόνο στη ταινία με το ανεπιτήδευτο χιούμορ τους.
Ο Μπρουνό, το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας, έχει θυσιάσει την προσωπική του ζωή, είναι αφηρημένος, τρέχει όλη μέρα και πνίγεται στα γραφειοκρατικά και οικονομικά προβλήματα, στη προσπάθειά του να βοηθήσει όσα περισσότερα παιδιά μπορεί. Μέσα σε όλα αυτά έχει να αντιμετωπίσει και τα απανωτά προξενιά (ναι προξενιά!) που του κανονίζουν!
Ο Malik γίνεται μέντορας και εργοδότης σε μια ομάδα περιθωριοποιημένων νέων που τους δίνει την ευκαιρία να γίνουν συνοδοί αυτιστικών ατόμων και το κάνει αυτό με αρκετή γκρίνια, αγάπη και χιούμορ.
Και όμως, εκεί έξω υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι…
Έχω δει θεραπευτή να αφιερώνει τον λιγοστό προσωπικό του χρόνο για να βοηθήσει αφιλοκερδώς αυτιστικούς και τις οικογένειές τους και είχα την τύχη να τον δω να δουλεύει με την υπομονή και την αγάπη που βλέπουμε και στην ταινία από τον Bruno.Έχω δει ένα νεαρό άτομο να ιδρύει εθελοντική οργάνωση χωρίς να έχει καμία σχέση με το αυτισμό και να δίνει την ψυχή του, όχι γιατί χρειάζεται κάποιο χόμπι (άλλωστε έχει αρκετά ενδιαφέροντα και ταλέντα για δυο ζωές) αλλά γιατί νοιάζεται πραγματικά και έχει την εσωτερική ανάγκη να το κάνει. Ακόμα και σε τόσο δύσκολους καιρούς, αυτό μου δίνει ελπίδα.
Τέτοιοι άνθρωποι, τέτοιες οργανώσεις όπως αυτές που αναδεικνύει η ταινία, είναι ανάχωμα στη κρατική αδιαφορία και βαρβαρότητα απέναντι στους αυτιστικούς.
Χρησιμοποιώντας, ρεαλισμό, συγκίνηση, χιούμορ ακόμα και αγωνία (σε μια συγκεκριμένη σκηνή με έπιασε το στομάχι μου), το φιλμ μας βοηθάει να κατανοήσουμε, όσο είναι δυνατόν,τον αυτισμό ώστε να αφήσουμε πίσω μας το άλλοθι της άγνοιας ή του φόβου,
Τελικά δεν ξέρω εάν φοβόμαστε το δύσκολο πρόσωπο του αυτισμού, γιατί δεν γνωρίζουμε όσα πρέπει ή δεν θέλουμε να μάθουμε, γιατί μας είναι πιο εύκολο και βολικό να φοβόμαστε..
