“Άτομα με ειδικές Ανάγκες” υπήρχαν από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη Γη και στις αρχές της Αναγέννησης, το ενδιαφέρον για τα συγκεκριμένα άτομα, γίνεται εντονότερο με τις πρώτες προσπάθειες για υποτυπώδη περίθαλψη αλλά και κάποιες σποραδικές απόπειρες διάγνωσης και προσδιορισμού των ικανοτήτων των συγκεκριμένων παιδιών.
του Μαρίνου Κονδύλη – Δικηγόρος – Εργατολόγος
Είναι φανερό ότι όσο ο κόσμος εξελισσόταν, η απαίτηση για την θέσπιση δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία γινόταν επιτακτική. Ήδη από τον 18ο αιώνα, η Γαλλία και η Ολλανδία διατηρούσαν ιδρύματα για την περίθαλψη αλλά και την επαγγελματική αποκατάσταση των ΑμεΑ.
Στην χώρα μας τα δικαιώματα των ΑμεΑ πρωτοεμφανίστηκαν με την μορφή του Δικαιώματος στην Εκπαίδευση.
Η ιστορία της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα αρχίζει μετά την επανάσταση του 1821, στηριζόμενη, κυρίως, στη φιλανθρωπία, στη δραστηριότητα του Αναπηρικού Κινήματος, στην ευαισθησία της Εκκλησίας, στις φιλότιμες προσπάθειες μεμονωμένων ατόμων και κορυφαίων ειδικών παιδαγωγών. Μέσα στα πλαίσια αυτά και συγκεκριμένα το 1906, ιδρύθηκε, στην Καλλιθέα της Αθήνας, το πρώτο ίδρυμα για τυφλά παιδιά και το 1924 το πρώτο σχολείο για κωφά παιδιά, στο Ίδρυμα Κωφαλάλων, στους Αμπελοκήπους Αθηνών. Το 1937, ένας ειδικός εκπαιδευτικός νόμος επιτρέπει την ίδρυση εκπαιδευτικών μονάδων για τα Νοητικά Υστερημένα παιδιά, καθώς και για τα παιδιά με Συναισθηματικές Διαταραχές.
Ιδρύεται, λοιπόν, και λειτουργεί το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο, στην Καισαριανή της Αθήνας, ισάξιο των καλύτερων Ειδικών Σχολείων της Ευρώπης. Στη συνέχεια, άρχισαν να λειτουργούν Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα και αντίστοιχα ιδρύματα, όπως το «Στουπάθειο», η «Θεοτόκος», το Ψυχολογικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος κ.α.. Το 1969 το Υπουργείο Παιδείας ίδρυσε, στην Κεντρική Υπηρεσία, το Γραφείο Ειδικής Αγωγής και την ίδια χρονιά λειτούργησε, στο «Μαράσλειο» Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης (Μ.Δ.Δ.Ε.), το πρώτο Τμήμα Ειδικής Αγωγής, για τη μετεκπαίδευση δασκάλων που ήθελαν να εργαστούν με «ειδικά παιδιά».
Κατά τα έτη 1972 και 1973, ιδρύθηκαν τα πρώτα 43 δημόσια δημοτικά σχολεία για παιδιά με νοητική υστέρηση. Το 1981 ψηφίστηκε ο πρώτος νόμος για την Ειδική Αγωγή (Ν. 1143/1981), ο οποίος προέβλεπε τη λειτουργία ειδικών τάξεων στα σχολεία γενικής εκπαίδευσης και την ειδική επαγγελματική εκπαίδευση των αποκλινόντων εκ του φυσιολογικού ατόμων. Το 1985 έχουμε την ίδρυση και λειτουργία 25 ειδικών τάξεων, οι οποίες, αργότερα, μετονομάστηκαν σε Τμήματα Ένταξης.
Το 1986 συντάχθηκε το Αναλυτικό Πρόγραμμα Γυμνασίων και Λυκείων Ειδικής Αγωγής. Έτσι φθάσαμε στο ν. 2817/2000, που είναι ο νόμος πλαίσιο για την Ειδική Αγωγή, με εισαγωγή καινοτομιών, όπως είναι η ίδρυση και λειτουργία των Κέντρων Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Κ.Δ.Α.Υ), των Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων (ΤΕΕ) Ειδικής Αγωγής και των Ειδικών Εργαστηρίων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ε.Ε.Ε.Κ), ο οποίος συμπληρώθηκε με νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, κατά τα επόμενα έτη, έως σήμερα.
Είναι προφανές και εύκολα καταλήγει κάποιος στο συμπέρασμα, ότι η αντιμετώπιση των ΑμεΑ, διακρινόταν και διαφοροποιούνταν από εποχή σε εποχή με γνώμονα τις κυρίαρχες κάθε φορά, φιλοσοφικές θεωρίες, επιστημονικές εξελίξεις, κοινωνικό-οικονομικές δομές, τις συνακόλουθες αντιλήψεις και στάσεις της κοινωνίας. Κατά αυτόν τον τρόπο η στάση τόσο της διεθνούς, όσο και της ελληνικής κοινωνίας, απέναντι στα άτομα αυτά, είχε διακυμάνσεις οι οποίες ξεκίνησαν από την πλήρη απόρριψη και κατέληξαν στην προσπάθεια της πλήρους αποδοχής των δικαιωμάτων που ανήκουν σε αυτά τα άτομα.
Τα Άτομα με Αναπηρία, είναι μια κατηγορία ανθρώπων που πρέπει να χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και σημασίας διότι, ακόμα και σήμερα, αντιμετωπίζουν καταστάσεις που δεν συνάδουν με τις αρχές ενός Κράτους Δικαίου αλλά και μιας κοινωνίας που πρέπει να στέκεται αρωγός δίπλα τους. Παραδείγματα των συγκεκριμένων καταστάσεων αποτελούν προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού, στιγματισμού και αδιαφορίας, ή άνισης μεταχείρισης από το κοινωνικό τους περιβάλλον, εξαιτίας προκαταλήψεων σε βάρος τους. Για αυτό τον λόγο η Ε.Ε αλλά και πολλά κράτη έχουν λάβει σημαντικά νομοθετικά μέτρα προστασίας των ατόμων με αναπηρία.
Η κοινωνική προστασία των ΑμεΑ εντάσσεται στο διεθνές πλαίσιο κατοχύρωσης των Κοινωνικών Δικαιωμάτων, το οποίο εγκαινιάσθηκε με την Οικουμενική Διακήρυξη του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και συμπληρώθηκε με μια σειρά από διακηρύξεις και διεθνείς συμβάσεις, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ, οι Πρότυποι Κανόνες του ΟΗΕ για την Εξίσωση των Ευκαιριών για τα ΑμεΑ, με αποκορύφωμα τη θεσμοθέτηση του “Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης“, με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των Ατόμων με Αναπηρία να επωφελούνται μέτρων που θα τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στον κοινοτικό βίο.
Η Ελλάδα, ακολουθώντας την μεγάλη πολιτιστική και ανθρωποκεντρική κληρονομιά της και ενεργώντας στο πλαίσιο της περαιτέρω ανάπτυξης και εμπέδωσης της φιλοσοφίας του κοινωνικού κράτους, έχει λάβει σημαντικά νομοθετικά μέτρα άσκησης κοινωνικής φροντίδας και μέριμνας για τα άτομα με αναπηρία. Ιδιαιτέρα, το Ελληνικό Σύνταγμα εισάγει μία ανθρωποκεντρική και κοινωνική αντίληψη του δικαίου και του κράτους, κατοχυρώνοντας με το άρθρο 4 την αρχή της ισότητας έναντι του νόμου, η οποία αποτελεί το θεμέλιο λίθο του ρυθμιστικού πλαισίου για τα ΑμεΑ και την αντιμετώπισή τους από το κράτος, ενώ με το άρθρο 21 θεμελιώνεται το “κοινωνικό κράτος δικαίου” και η κοινωνική πολιτική του κράτους και γίνεται ρητή αναφορά στην αναπηρία και την προστασία της από το Σύνταγμα, όπως επίσης με το άρθρο 22 θεμελιώνεται το Δικαίωμα των ΑμεΑ στην Εργασία και η προστασία της εργασίας που παρέχουν.
Το Σύνταγμα της χώρας μας με τις διατάξεις αυτές εναρμονίζεται με τα πιο προοδευτικά Συντάγματα άλλων χωρών και υιοθετεί το κοινωνικό μοντέλο για την αναπηρία. Το πιο πολύτιμο όπλο στην φαρέτρα για την ισότητα των ΑμεΑ με την κοινωνία, αποτελεί ο Ν.4074/2012, όπου επιτυγχάνεται η κύρωση της Σύμβασης των δικαιωμάτων των ΑμεΑ. Αλλά και ο Ν.4488/2017, ο οποίος αντικαθιστά κάποιες ρυθμίσεις του 4074/2012.
Είναι απαραίτητο όμως, να μπορέσει να διαμορφωθεί η ορθή σκέψη προς το ευρύτερο φάσμα της κοινωνίας μας, σχετικά με τα ΑμεΑ. Να γίνει σαφής και κατανοητή από τον περισότερο κόσμο, η κατάσταση των ανθρώπων με αναπηρίες, οι ανάγκες και οι δυνατότητές τους. Τα θέματα που αντιμετωπίζουν τόσο οι ίδιοι όσο και οι οικογένειές τους.
Γιατί, πέρα από τη ζωή των ΑμεΑ που επηρεάζεται άμεσα, αλλάζει και αυτή των οικογενειών τους, δηλαδή του ευρύτερου κοινωνικού τους πλαισίου και εδώ είναι που η κοινωνία μας, σαν σύνολο αλλά κυρίως, ο καθένας μας ξεχωριστά, πρέπει να γίνει αρωγός στην προσπάθεια διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους.
Διαβάστε ακόμη…
Ο Θεσμός της Δικαστικής Συμπαράστασης για ΑμεΑ
