Ο “Ηλίανθος” εξειδικεύεται αποκλειστικά σε Άτομα με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ). Λειτουργεί στο Περιστέρι Αττικής από το 2010 και απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 5 ετών, εφήβους και νεαρούς ενήλικες με ΔΑΦ.
Τα θεραπευτικά προγράμματα του έχουν ως κεντρικό άξονα την κοινωνικοποίηση, την επικοινωνία, τη βελτίωση της λειτουργικότητας και της αυτονομίας των εξυπηρετούμενων.
Με κύριο μέλημα τη βελτίωση της καθημερινότητας των οικογενειών, αλλά και των ίδιων των ατόμων με ΔΑΦ, τα θεραπευτικά προγράμματα είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να επιτρέπουν τη γενίκευση των δεξιοτήτων σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Για τον σκοπό αυτό υπάρχει σταθερή και τακτική επικοινωνία με κάθε άλλο σημαντικό πλαίσιο του ατόμου (οικογένεια, σχολείο, εργασία).
Μέσα από τη σύνθεση διαφορετικών θεραπευτικών μεθόδων στην αποκατάσταση ατόμων με ΔΑΦ (TEACCH, ABA, PECS, Κοινωνικές Ιστορίες, Ψυχοκινητική Αγωγή, Αισθητηριακή ολοκλήρωση, Κινησιοπαιδαγωγική μέθοδος Sherborne, Intensive Interaction κ.ά.) τα προγράμματα, περιλαμβάνουν συνεδρίες Ψυχοπαιδαγωγικού προγράμματος, Λογοθεραπεία, Εργοθεραπεία, Γυμναστική Προσαρμοσμένης Φυσικής Αγωγής κα.
Πολύωρο Θεραπευτικό Πρόγραμμα
Με στόχο τη βελτίωση της λειτουργικότητας και της αυτονομίας.
Έφηβοι και νεαροί ενήλικες με αυτισμό παρακολουθούν από Δευτέρα έως Παρασκευή το πρωί πολύωρο θεραπευτικό πρόγραμμα από εξειδικευμένο προσωπικό όλων των ειδικοτήτων σε ατομικές και ομαδικές συνεδρίες. Το απόγευμα πραγματοποιούνται ειδικές συνεδρίες, ομαδικά προγράμματα καθώς και πολύωρο θεραπευτικό πρόγραμμα όπου οι ωφελούμενοι παρακολουθούν ένα ελάχιστο 10 ωρών την εβδομάδα σε ατομικές και ομαδικές συνεδρίες προσαρμοσμένο στις εξατομικευμένες τους ανάγκες.
Το Σαββατοκύριακο πραγματοποιούνται προγράμματα φύλαξης και ψυχαγωγίας παιδιών με ΔΑΦ, καθώς και εξειδικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης σε θέματα αυτόνομης διαβίωσης για νεαρούς ενήλικες με Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας.
Πέρα από τις κλασικές συνεδρίες Εργοθεραπείας, Λογοθεραπείας και Ψυχοπαιδαγωγικού Προγράμματος μερικά από τα πιο εναλλακτικά μας προγράμματα που στοχεύουν στις εξατομικευμένες ανάγκες των παιδιών με ΔΑΦ είναι τα παρακάτω:
Ψυχοθεραπεία Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης
Κοινωνικές δεξιότητες και συναισθηματική υγεία.
Τα άτομα με ΔΑΦ μέσης και υψηλής λειτουργικότητας έχουν λειτουργικό λόγο και αρκετά καλές δεξιότητες επικοινωνίας, ώστε να είναι σε θέση να μεταφέρουν πληροφορίες για τον εαυτό και την καθημερινότητα τους. Οι προσωπικές τους μαρτυρίες αναδεικνύουν την συναισθηματική δυσφορία, που βιώνουν στην προσπάθεια τους να κατανοήσουν τις κοινωνικές περιστάσεις και να ενταχθούν σ’ αυτές. Επιπρόσθετα, λόγω των δυσκολιών τους μπορεί κάποια άτομα με ΔΑΦ να μην είναι σε θέση να αναγνωρίσουν, να εκφράσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν προβληματικές συμπεριφορές, οι οποίες συμβάλλουν στην περαιτέρω απομόνωση τους.
Η δυσκολία τους να επεξεργαστούν τις κοινωνικές περιστάσεις, η απογοήτευση τους από τις αποτυχημένες προσπάθειες προσέγγισης των άλλων, αλλά και η επίγνωση της διαφορετικότητας τους μπορεί να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό την ψυχική τους υγεία.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα με ΔΑΦ παρουσιάζουν αγχώδεις διαταραχές, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και κατάθλιψη σε ποσοστά πολύ μεγαλύτερα απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό. Οι λόγοι που μπορεί αυτό να συμβαίνει συνεχίζουν να είναι υπό διερεύνηση. Παρ’ όλ’ αυτά, είναι εμφανές πως οι αρνητικές εμπειρίες των ατόμων αυτών στην αλληλεπίδραση τους με το κοινωνικό γίγνεσθαι είναι ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην εμφάνιση των παραπάνω διαταραχών.
Η Ψυχοθεραπεία Κοινωνικής και Συναισθηματικής Ανάπτυξης (Ψ.Κ.Σ.Α.) συνδυάζει στοιχεία από τη Γνωσιακή – Συμπεριφορική προσέγγιση, την Ψυχοδυναμική προσέγγιση αλλά και τις γνώσεις πάνω στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία με στόχο να βοηθήσει τα άτομα με ΔΑΦ και συναφείς διαταραχές να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να αποκτήσουν μια καλύτερη επίγνωση του συναισθηματικού τους κόσμου.
Συνεπώς, η ΨΚΣΑ λειτουργεί σε δυο επίπεδα. Το πρώτο είναι το ψυχο-εκπαιδευτικό επίπεδο και αφορά στην ανάπτυξη της κοινωνικής και συναισθηματικής αντίληψης των ατόμων και στην διεύρυνση των επικοινωνιακών και γνωστικών τους δεξιοτήτων, ώστε η ένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο να είναι πιο ομαλή. Το δεύτερο επίπεδο είναι αυτό της συναισθηματικής υγείας και στοχεύει στην πρόληψη ή και αντιμετώπιση των διαταραχών που αναφέρθηκαν παραπάνω και στην ανάπτυξη μιας υγιούς εικόνας εαυτού.
Στα πλαίσια της ΨΚΣΑ πραγματοποιούνται και ομάδες με παιδιά όπου οι κοινωνικές δεξιότητες και η έκφραση και διαχείριση του συναισθήματος των παιδιών δουλεύονται στην πράξη μέσα από τις διεργασίες της ομάδας.
Προσαρμοσμένη Φυσική Αγωγή (ΠΦΑ)
Αρμονική σωματική ανάπτυξη, ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, ομαλή ένταξή στην κοινωνία.
Στην Προσαρμοσμένη Φυσική Αγωγή οι στόχοι διακρίνονται σε άμεσους και έμμεσους, οι οποίοι βέβαια αλληλοσυνδέονται. Άμεσοι στόχοι μπορεί να είναι, για παράδειγμα, η ανάπτυξη των θεμελιωδών κινητικών προτύπων, η βελτίωση της φυσικής κατάστασης, η γνώση του σώματος και η απόκτηση δεξιοτήτων ενός αθλήματος. Οι έμμεσοι στόχοι είναι αυτοί οι οποίοι μέσω του περιεχομένου της Π.Φ.Α επιφέρουν βελτιώσεις και σε άλλους τομείς της συμπεριφοράς όπως στον γνωστικό, στον κοινωνικό και συναισθηματικό τομέα. Για παράδειγμα, μέσω της Π.Φ.Α. μπορεί να επιτευχθεί εμπλουτισμός του λεξιλογίου, η ανάπτυξη γνωστικών σχημάτων, η απόκτηση στρατηγικών για την επίλυση προβλημάτων, η βελτίωση της αυτό εκτίμησης και της αυτό-πεποίθησης, η μείωση του άγχους, η κοινωνικότητα, η επικοινωνία, η συνεργασία και η αυτό-εξυπηρέτηση.
Προτεραιότητα έχει η ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων και της προσωπικότητας των θεραπευόμενων καθώς και η ενίσχυση της υγείας τους. Συγκεκριμένα επιδιώκεται η ανάπτυξη των αντιληπτικών ικανοτήτων (κιναισθητική αντίληψη, οπτική αντίληψη, ακουστική αντίληψη), των φυσικών σωματικών ικανοτήτων (ταχύτητα, ευλυγισία, ευκινησία), της μη λεκτικής επικοινωνίας (εκφραστική κίνηση, δημιουργική κίνηση), κοινωνικών και ψυχικών δεξιοτήτων (συνεργασία, ομαδικό πνεύμα, αυτοπειθαρχία, θέληση, υπευθυνότητα, υπομονή, επιμονή και θάρρος), της αυτοεκτίμησης, της δημιουργικότητας, καθώς και η υιοθέτηση ενός υγιεινού και δραστήριου τρόπου ζωής.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα εξωτερικά προγράμματα Προσαρμοσμένης Φυσικής Αγωγής όπου το άτομο με ΔΑΦ επισκέπτεται εξωτερικό χώρο για να γυμναστεί μαζί με τον γυμναστή μας και εθελοντή της δομής.
Κοινωνική Λέσχη
Βιωματική επαφή με το κοινωνικό περιβάλλον.
Πρόκειται για ομαδικό πρόγραμμα διάρκειας δύο ωρών που έχει ως στόχο την ψυχαγωγία και την κοινωνικοποίηση των ωφελούμενων. Η Κοινωνική Λέσχη μπορεί να παρέχει στα άτομα με ΔΑΦ ένα ασφαλές πλαίσιο, μέσα από το οποίο μπορούν να έρθουν σε βιωματική επαφή με το κοινωνικό περιβάλλον, να εξασκήσουν ήδη κατεκτημένες κοινωνικές δεξιότητες και να αναπτύξουν νέες, και να γενικεύσουν δεξιότητες που έχουν κατακτήσει σε ατομική ή και ομαδική θεραπεία. Οι κοινωνικές λέσχες ομαδοποιούνται βάσει λειτουργικότητας, ηλικίας, και συγκεκριμένων δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων των ατόμων που συμμετέχουν σε αυτές. Στόχος είναι να περιλαμβάνουν και εξωτερικά προγράμματα αν το επίπεδο λειτουργικότητας και η συμπεριφορά των παιδιών το επιτρέπει, αλλά μπορεί να πραγματοποιούνται και εντός της δομής με βασικούς στόχους την κοινωνικοποίηση και την ψυχαγωγία των παιδιών μέσα από ειδικές δραστηριότητες και παιχνίδια.
Οι στόχοι της Κοινωνικής Λέσχης είναι τα άτομα με ΔΑΦ να έρθουν σε επαφή με διαφορετικούς χώρους ψυχαγωγίας, εφόσον αυτό είναι εφικτό, (εστιατόρια, καφετέριες, σινεμά, μουσεία, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις) και να είναι σε θέση να ακολουθούν τους κανόνες της εκάστοτε κοινωνικής περίστασης, να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να αναπτύξουν νέες, να δημιουργήσουν κοινωνικές σχέσεις και να εμπλουτίσουν τα ενδιαφέροντα τους.
Επιμέρους στόχους της Κοινωνικής Λέσχης αποτελούν η αυτόνομη μετακίνηση των μελών με τα Μ.Μ.Μ., η διαχείριση του χρόνου και των χρημάτων, η οργάνωση μιας συνάντησης και η διαχείριση απρόοπτων γεγονότων.
Είναι πολύ σημαντικό τα αυτιστικά άτομα να βιώνουν την επαφή τους με το κοινωνικό περιβάλλον ως μια θετική εμπειρία και να ψυχαγωγούνται.
Ψυχοκινητικό πρόγραμμα
Το Ψυχοκινητικό πρόγραμμα βασίζεται στις αρχές της Ψυχοκινητικής Αγωγής.
Η Ψυχοκινητική Αγωγή είναι μια ολοκληρωμένη μέθοδος κινητικής αγωγής που προσεγγίζει σφαιρικά το παιδί σε επίπεδο πνευματικό, ψυχικό και κινητικό. Σκοπός του προγράμματος είναι η βελτίωση των κινητικών, γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των συμμετεχόντων. Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος για τα άτομα με ΔΑΦ είναι να έρθουν σε καλύτερη επαφή με το σώμα τους και τους άλλους, να βελτιώσουν κινητικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως ο προσανατολισμός στο χώρο, ο οπτικοκινητικός συντονισμός, η ισορροπία, η ανάπτυξη αυτοπεποίθησης, η αύξηση της ανοχής στη ματαίωση και στη σωματική επαφή, η λειτουργία μέσα στην ομάδα, καθώς και να κατακτήσουν γνωστικά αντικείμενα, όπως τα χρώματα, τα μεγέθη και οι χωρικές έννοιες.
Στα πλαίσια του Ψυχοκινητικού προγράμματος χρησιμοποιείται και η Κινησιοπαιδαγωγική Μέθοδος Sherborne που βοηθά στην ενίσχυση τόσο του κινητικού, όσο και του κοινωνικού/συναισθηματικού τομέα ενός ατόμου.
Η Sherborne δίνει έμφαση σε τρεις βασικές πλευρές ανάπτυξης:
1. Την δυνατότητα σχέσης με τους άλλους.
2. Την συνειδητοποίηση του εαυτού.
3. Την συνειδητοποίηση του χώρου μέσα στον οποίο κάποιος βρίσκεται και κινείται.
Η κινησιοπαιδαγωγική αυτή μέθοδος βασίζεται σε 4 παράγοντες οι οποίοι αφορούν στην αίσθηση του σώματος (π.χ., σωματογνωσία), στην συνειδητοποίηση του περιβάλλοντος (π.χ., ποιότητα κίνησης, βάρος, δύναμη κτλ), στη συνειδητοποίηση της σχέσης με άλλα άτομα (επικοινωνιακές δεξιότητες και δεξιότητες παιχνιδιού) και στην ανάπτυξη του συναισθήματος.
Μουσικοθεραπεία
Η χρήση της μουσικής ως μέσο για την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων.
Ο μουσικοθεραπευτής, χρησιμοποιώντας τεκμηριωμένη μεθοδολογία και εργαλεία, αξιοποιεί τις ιδιότητες της μουσικής (συναισθηματικές, εκφραστικές, επικοινωνιακές, εκπαιδευτικές και εμψυχωτικές) με σκοπό να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ωφελούμενου μέσω της επαναφοράς, της διατήρησης και της προαγωγής της ψυχικής και πνευματικής υγείας του.
Οι συνεδρίες μπορεί να είναι ατομικές ή ομαδικές και περιλαμβάνουν δραστηριότητες όπως το μουσικό παιχνίδι με όργανα, ο αυτοσχεδιασμός, το τραγούδι, η ακρόαση, η κίνηση και ο χορός. Δεν απαιτούνται μουσικές γνώσεις από τον ωφελούμενο καθώς ο στόχος είναι θεραπευτικός – όχι καλλιτεχνικός. Στο πεδίο του αυτισμού οι στόχοι ποικίλουν, όπως σε όλα τα πεδία εφαρμογής της μουσικοθεραπείας, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κάθε παιδί. Αναφέρουμε ενδεικτικά τομείς στους οποίους μπορούμε να παρατηρήσουμε βελτίωση:
- Μείωση του άγχους, καλλιέργεια της εμπιστοσύνης και της αυτοεκτίμησης
- Ανάπτυξη των συναισθηματικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων
- Ενίσχυση της διαθεσιμότητας για επικοινωνία
- Περιορισμός των συμπεριφορικών διαταραχών
- Καλλιέργεια της μνήμης και της αυτοσυγκέντρωσης
- Ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων
- Καλλιέργεια της ικανότητας λήψης πρωτοβουλιών
- Διεύρυνση των ενδιαφερόντων
«Ναυτίλος»: Δημιουργική απασχόληση και ψυχαγωγία για άτομα με ΔΑΦ το Σαββατοκύριακο
Η ανατροφή ενός παιδιού με αναπτυξιακή διαταραχή είναι ιδιαίτερα απαιτητική.
Κατανοώντας την ανάγκη των γονέων για προσωπικό χρόνο και χαλάρωση, στόχος του προγράμματος “Ναυτίλος” είναι η δημιουργική απασχόληση και ψυχαγωγία των παιδιών με ΔΑΦ το Σαββατοκύριακο. Ο “Ναυτίλος” είναι ένας τρόπος για να μπορέσουν οι γονείς παιδιών με ΔΑΦ να αποκτήσουν ελεύθερο χρόνο και να τον αξιοποιήσουν κατά το δοκούν με στόχο την αποσυμπίεση τους, γνωρίζοντας ότι τα παιδιά τους απασχολούνται σε ένα ειδικά διαμορφωμένο περιβάλλον χαράς και κινήτρων από εξειδικευμένο προσωπικό.
Βασικός στόχος επίσης είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενδιαφερόντων και διαπροσωπικών σχέσεων για τα άτομα με ΔΑΦ. Συγκεκριμένα στο πλαίσιο του “Ναυτίλου” τα άτομα με ΔΑΦ έχουν την ευκαιρία:
-να συμμετάσχουν σε ομαδικές δραστηριότητες προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους
-να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες μέσα από την ενίσχυση της επικοινωνίας τους και της αλληλεπίδρασης τους τόσο με τους θεραπευτές όσο και με τα άλλα μέλη της ομάδας
-να γενικεύσουν κατακτημένες δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης και καθημερινής ζωής
-να έρθουν σε επαφή με την κοινότητα μέσα από εξωτερικά προγράμματα
Το πρόγραμμα υλοποιείται Σάββατα και Κυριακές από τις 10:00 ως τις 20:00. Ο χρόνος παραμονής και η συχνότητα συμμετοχής αποφασίζονται μετά από συνεννόηση με την οικογένεια. Η ένταξη του ατόμου με ΔΑΦ στο πρόγραμμα γίνεται σταδιακά και μετά από αξιολόγηση των δεξιοτήτων και των αναγκών του από τους θεραπευτές του Ηλίανθου. Η θεραπευτική ομάδα αποτελείται από εξειδικευμένο προσωπικό, όπως ειδικοί παιδαγωγοί, ψυχολόγοι κ.ά.
Στοχεύοντας στην αυτόνομη διαβίωση των ατόμων με Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας (ΑΥΛ)
Εκπαίδευση νεαρών ενηλίκων με ΑΥΛ σε θέματα κοινωνικοποίησης και αυτόνομης διαβίωσης.
Απώτερος σκοπός είναι οι ωφελούμενοι να εξοικειωθούν με τις δραστηριότητες και τις ευθύνες μιας ολόκληρης ημέρας σε ένα στεγαστικό πλαίσιο, ώστε να μπορούν να ενταχθούν αργότερα με επιτυχία σε δομές αυτόνομης ή ημιαυτόνομης διαβίωσης ή ακόμα και να κατακτήσουν τις δεξιότητες εκείνες που θα τους επιτρέψουν την ανεξάρτητη διαβίωση τους.
Το θεραπευτικό πρόγραμμα λαμβάνει χώρα το Σαββατοκύριακο. Μία ομάδα ατόμων με Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας μαθαίνει να συμβιώνει και να διαχειρίζεται θέματα καθημερινότητας υπό την στενή καθοδήγηση έμπειρων θεραπευτών. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει δεξιότητες καθημερινής ζωής, εξωτερικά προγράμματα, καθώς και ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και στρατηγικών διαχείρισης συμπεριφοράς. Έτσι, οι συμμετέχοντες αποκτούν την ικανότητα να συμβιώνουν στα πλαίσια μιας ομάδας με μεγαλύτερη αυτονομία.
Πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου θεραπευτικού προγράμματος:
-Αναγάγει τις κεκτημένες γνώσεις του ατόμου σε αυτοδιαχειριζόμενες δεξιότητες
-Ενισχύει την αυτονομία και την αυτοδιαχείριση
–Διευκολύνει τη μετάβαση από τη μία δραστηριότητα στην άλλη
–Μειώνει την πιθανότητα εκδήλωσης προκλητικής συμπεριφοράς
Η Διεπιστημονική Ομάδα του «Ηλίανθου» στελεχώνεται από παιδοψυχίατρο, ψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό, γυμναστή προσαρμοσμένης φυσικής αγωγής, art therapist και διοικητικό υπάλληλο.
Όλοι οι θεραπευτές του «Ηλίανθου» πληρούν τις προδιαγραφές που ορίζονται από το θεσμικό πλαίσιο της χώρας για την άσκηση του επαγγέλματός τους κι έχουν τις απαιτούμενες πιστοποιημένες γνώσεις και εξειδικεύσεις για τις υπηρεσίες που παρέχουν.
Ο «Ηλίανθος» είναι δομή της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Κέντρο Παιδιού και Εφήβου» και λειτουργεί με τρόπο που να διασφαλίζει την τήρηση του ιατρικού απορρήτου και τη διαφύλαξη της εχεμύθειας.
Γράφουν: τα μέλη της Διεπιστημονικής Ομάδας του Εξειδικευμένου Κέντρου Διάγνωσης και Αποκατάστασης Ατόμων με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος «Ηλίανθος»
