Μιλά με τη «γλώσσα της ψυχής» στους συνανθρώπους του που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ακοής. Αποδίδει τη θεία λειτουργία στη νοηματική και «μεταφράζει» τα ιερά κείμενα ώστε να μη μείνει κανείς αλειτούργητος.
«Μόνο αν αντιμετωπίσουμε τους άλλους ως εικόνες Θεού, τότε μόνο μπορούμε να τους δούμε πραγματικά ως ανθρώπους» λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά στο δημοσιογράφο Αντώνη Μακατούνη.
Ο λόγος για τον π. Ιωάννη Καραμούζη ο οποίος εκτός από τη διακονία του ως Ιεροκήρυκας στην Ιερά Μητρόπολη Χαλκίδος υπηρετεί και ως Γραμματέας στην Ι. Σύνοδο. Αξιοσημείωτο είναι ότι πρόσφατα έγινε η δεύτερη έκδοση του βιβλίου για το Μακαριστό πρ. Μητροπολίτη Θηβών κυρό Νικόδημο, που ήταν ο πρώτος πνευματικός πατέρας των Ελλήνων Κωφών.
του Αντώνη Μακατούνη – Δημοσιογράφος
Έχετε συγγράψει στο πρόσφατο παρελθόν το βιβλίο με τίτλο: «Μητροπολίτης πρ. Θηβών και Λεβαδείας Νικόδημος Γραικός, Μια ζωή βγαλμένη απ’ το Γεροντικό». Ποιοί ήταν οι λόγοι συγγραφής του εν λόγω βιβλίου; Πώς συνδεθήκατε (πνευματικά) με τον πρώτο πνευματικό πατέρα των Ελλήνων Κωφών;
Η γνωριμία μου με τον Μακαριστό Γέροντα Μητροπολίτη δεν ήταν μία γνωριμία εκ του σύνεγγυς. Και τούτο γιατί είχε κοιμηθεί αρκετά χρόνια πριν ασχοληθώ με τη διακονία των Κωφών αδελφών μας. Όταν, με την ευλογία του Σεβ. Μητροπολίτου Χαλκίδος κ. Χρυσοστόμου, εκπονούσα τη Διδακτορική μου Διατριβή στη Θεολογική Σχολή της Θεσσαλονίκης, ήρθα σε επαφή με την προσωπικότητα του Μακαριστού πρ. Μητροπολίτου Θηβών.
Σε ένα από τα κεφάλαια της διατριβής, ασχολούμαι με τις προσπάθειες διαποίμανσης των Ελλήνων Κωφών. Εκεί λοιπόν, διεπίστωσα ότι ο Μακαριστός Μητροπολίτης υπήρξε εκείνος ο άνθρωπος που όταν ακόμη ήταν λαϊκός είχε ασχοληθεί με την κατήχηση των Κωφών. Και μάλιστα σε μία εποχή ιδιαίτερα δύσκολη, όταν επικρατούσε άγνοια των ακουόντων σχετικά με τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά των Κωφών.
Είδα ότι όταν αργότερα χειροτονήθηκε ιερέας και Επίσκοπος, συνέχισε τη δράση του και μέχρι το τέλος της ζωής του υπήρξε ο καθοδηγητής και πνευματικός πατέρας των Κωφών της πατρίδος μας. Αυτό που με συγκλόνισε ιδιαίτερα ήταν ότι διεκήρυττε με όλη του τη δύναμη ότι το κέντρο της καρδίας του ήταν πληρωμένο από τους Κωφούς.
Νομίζω ότι αυτό φανερώνει την ποιότητα της καρδίας του Ιεράρχου. Ψάχνοντας ακόμη περισσότερο, είδα ότι με τη θεία φώτιση, άνοιγε δρόμους πρωτοποριακούς για το μέλλον των Κωφών αδελφών μας. Σε μία εποχή που κανείς δεν μιλούσε για επαγγελματική αποκατάστασή τους, ήταν ο πρώτος που τόνιζε την ικανότητα αυτών των ανθρώπων να εργάζονται και την ανάγκη να βρίσκουν εργασία. Ο ίδιος είχε δημιουργήσει δίκτυο ανθρώπων που εξασφάλιζαν εργασία στους Κωφούς και παρακολουθούσε ο ίδιος την εξέλιξή τους.
Εκείνο που νομίζω ότι χρειάζεται περισσότερο είναι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την πλευρά των ακουόντων να μάθουμε τη νοηματική γλώσσα.
Σε μία εποχή που η νοηματική γλώσσα θεωρείτο ότι δεν εξασφάλιζε την διανοητική εξέλιξη των Κωφών, εκείνος επέμενε στην ανάγκη αποκλειστικής χρήσης της. Ο ίδιος μέσω αυτής επικοινωνούσε μαζί τους και τόνιζε παντού την ανάγκη χρήσης της.
Επίσης, ήταν εκείνος που επέμεινε στην ενδογαμία των Κωφών. Λόγω της έλλειψης ακοής, οι Κωφοί συμβιώνουν καλύτερα και ευκολότερα μεταξύ τους.
Ο Γέροντας πρ. Μητροπολίτης είχε αφιερώσει τη ζωή του στην διακονία αυτών των ανθρώπων. Όλα αυτά, καθώς ξεπηδούσαν από την έρευνα μου, δεν ήταν δυνατόν να με αφήσουν αδιάφορο. Έχοντας συγκεντρώσει υλικό, συμπληρώνοντας το με μαρτυρίες ανθρώπων που τον έζησαν και κυρίως Κωφών που τον είχαν πνευματικό πατέρα, θέλησα να συγγράψω αυτό το μικρό πόνημα για να καταστεί η προσφορά του περισσότερο γνωστή.
Η έκδοση γίνεται από τον Σεβ. Μητροπολίτη κ. Αθηναγόρα, ο οποίος χειροτονία του Μακαριστού πρ. Μητροπολίτου και ο οποίος έχει αγαθές μνήμες από εκείνον.
Πρέπει να τονίσω ότι η γνωριμία μου με τον Γέροντα Νικόδημο με ενδυνάμωσε περισσότερο στη διακονία των Κωφών. Η χάρις του Θεού που τον σκέπαζε, σε συνδυασμό με την θυσιαστική του αφιέρωση στη διακονία αυτών των ανθρώπων, απετέλεσαν για την αναξιότητα μου εκείνα τα στοιχεία που τον εδραίωσαν μέσα μου ως πρότυπο ιερωμένου.
Είχατε δηλώσει παλαιότερα ότι η ενασχόλησή σας ξεκίνησε όταν σας πλησίασε η μητέρα ενός κωφού παιδιού και σας ζήτησε να ασχοληθείτε μαζί του διότι ενώ είχε τελειώσει το λύκειο των κωφών και είχε επιστρέψει στο σπίτι του στη Χαλκίδα, δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με κανέναν ακούοντα. Πώς αισθανθήκατε τότε;
Η δική μου αφύπνιση σχετικά με την ύπαρξη του κόσμου των Κωφών ξεκίνησε από έναν Κωφό γείτονα μου, το Δημήτρη. Εκείνος με μύησε στη νοηματική γλώσσα και μου έδειξε τη δυναμική που ο Κωφός διαθέτει. Πράγματι όλη αυτή η πρώτη επικοινωνία μου μαζί του ήταν θεία υπόδειξη να ασχοληθώ σοβαρά με τους Κωφούς. Ουσιαστικά ο ίδιος ο Θεός ανοίγει το δρόμο στην ποιμαντική επιστήμη, Εκείνος αποστέλλει τους ποιμένες να διαποιμάνουν τα δικά Του πρόβατα. Οπότε αυτό ένιωσα εκείνο το βράδυ που ουσιαστικά ανασυστήθηκα με το Δημήτρη, αφού τον γνώριζα από τότε σχεδόν που γεννήθηκε.
Το πρώτο που έκανα ήταν να μάθω από τον ίδιο τα βασικά νοήματα της Γλώσσας των Κωφών και έπειτα να έρθω στην Αθήνα για να αυξήσω τις γνώσεις μου. Κατά θεία παραχώρηση, η σχολή στην οποία έμαθα τη Γλώσσα σε ικανοποιητικό βαθμό ήταν στον σύλλογο «Προφήτης Ζαχαρίας» που είχε ιδρύσει ο Μακαριστός Νικόδημος.
Μέσα από την εκμάθηση της γλώσσας, πραγματοποίησα τη Διατριβή μου με τίτλο: «Ποιμαντική Κωφών και Βαρηκόων», στη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Χρυσοστόμου, πραγματοποιούμε σεμινάρια γνωριμίας με τον πολιτισμό των Κωφών, στα οποία πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν ο Δημήτρης και η Ειρήνη, δύο Κωφοί νέοι της πόλης μας.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Δημήτρης είναι ο πρώτος Έλληνας Κωφός που πήρε πτυχίο στη Θεολογική Σχολή και μάλιστα διάβασε τον όρκο στη Νοηματική Γλώσσα γιατί ήταν εκείνος που είχε το μεγαλύτερο βαθμό, άριστα. Επίσης είναι ο πρώτος Έλληνας Κωφός που πήρε μεταπτυχιακό τίτλο στην ίδια Σχολή με άριστα.
Η Θεία Λειτουργία δεν τελείται στη νοηματική γλώσσα. Κάθε φορά που οι Κωφοί παρευρίσκονται στο ναό υπάρχει επίσημος διερμηνέας που μεταφέρει τα τελούμενα στη νοηματική. Νομίζω ότι όλοι είδατε τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην τηλεόραση, κατά την διάρκεια των οποίων υπήρχε καθημερινά διερμηνεία τους για τους Κωφούς. Επίσης αυτό συνεχίζεται κάθε Κυριακή, δεδομένων των μέτρων εγκλεισμού που υπάρχουν λόγω της πανδημίας.
Στη Χαλκίδα, κάθε χρόνο, στις 2 Ιανουαρίου που εορτάζει ο άγιος Μάρκος ο Κωφός, τελεί τη Θεία Λειτουργία ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Χρυσόστομος και εγώ πραγματοποιώ τη θεολογική ανάλυση των τελουμένων στη Νοηματική Γλώσσας, ενώπιον των Κωφών που παρευρίσκονται στο Ναό.
Ένα σχόλιο που έχετε ακούσει από κάποιο συγγενή κωφού συνανθρώπου μας και σας έκανε εντύπωση. Πώς αντιμετωπίζονται από τις οικογένειές τους;
Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι Κωφοί σήμερα είναι σίγουρα καλύτερη σε σχέση με εκείνη του παρελθόντος. Υπάρχει η παρουσίαση των ειδήσεων στη νοηματική γλώσσα, όλο και περισσότεροι ακούοντες ενδιαφέρονται να ασχοληθούν επαγγελματικά με την ειδική αγωγή, εκπονούνται έρευνες σχετικά με τον κόσμο της κώφωσης. Εκείνο που νομίζω ότι χρειάζεται περισσότερο είναι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την πλευρά των ακουόντων να μάθουμε τη νοηματική γλώσσα.
Οι Κωφοί ανήκουν σε πολιτισμική μειονότητα που έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, μέσα από τα οποία καλούμαστε να επικοινωνούμε μαζί τους. Σκεφθείτε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των συγγενών των Κωφών δεν γνωρίζουν τη νοηματική γλώσσα και δεν ενδιαφέρονται να τη μάθουν. Από εκεί νομίζω ότι ξεκινά το όλο θέμα. Αν η οικογένεια του Κωφού θελήσει να μάθει τη γλώσσα επικοινωνίας μαζί του, τότε θα έχουν τεθεί οι βάσεις για ουσιαστικότερες σχέσεις και για αποτελεσματικότερη διεκδίκηση δικαιωμάτων. Πάντοτε μου έκανε εντύπωση η απροθυμία των συγγενών, της οικογένειας των Κωφών να μάθουν τη νοηματική γλώσσα.
Η στάση των συγγενών και ιδιαίτερα των γονέων έναντι του Κωφού μέλους της οικογένειας περνά από πολλά στάδια, μέχρι να αποδεχτούν το νέο μέλος με την συγκεκριμένη ιδιαιτερότητα, αν βέβαια ποτέ το αποδεχτούν. Εδώ είναι που χρειάζεται σωστή εκπαίδευση των γονέων και καθοδήγηση για να μη χάνουν πολύτιμο χρόνο στο μεγάλωμα του παιδιού τους.
Παρατηρείτε ακόμη φαινόμενα “ασυλοποίησης” και κοινωνικού ρατσισμού στην Ελλάδα σε σχέση με τα ΑμεΑ ή έχουν αγκαλιασθεί πλήρως από την Ελληνική κοινωνία;
Η ελληνική κοινωνία έχει κάνει βήματα προόδου σχετικά με τους ανθρώπους που παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες, όμως έχει πολύ δρόμο ακόμη μπροστά της. Θα μου επιτρέψετε να πω ότι η βάση επί της οποίας η κοινωνία μπορεί να έχει ορθή στάση έναντι αυτών των ανθρώπων είναι μόνο η θεολογική. Δηλαδή μόνο αν αντιμετωπίσουμε τους άλλους ως εικόνες Θεού, τότε μόνο μπορούμε να τους δούμε πραγματικά ως ανθρώπους. Αυτό αποκλείει κάθε έννοια λύπησης ή αγαθοεργίας για να νιώσουμε εμείς ανακουφισμένοι από τα προσωπικά μας βάρη. Αυτό σημαίνει ότι στα πρόσωπα των άλλων και μάλιστα των «ελαχίστων αδελφών» ανακαλύπτουμε το Θεό, ο οποίος εκεί αναπαύεται. Οπότε, αμέσως παύουμε να τους βλέπουμε παράξενα, υποτιμητικά, αλλά σπεύδουμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους αναζητώντας το Θεό που φανερώνεται μέσα από τα πρόσωπά τους.
Η αναζήτηση του Θεού απαιτεί θυσίες, διακονία, αφιέρωση, συντριβή του εγωιστικού μας θελήματος, καταθρυμμάτιση του προσωπείου με το οποίο πορευόμαστε στην καθημερινότητα μας. Ουσιαστικά να πάψουμε να είμαστε εμείς στο κέντρο αυτού του κόσμου και να δούμε σε αυτό τους συγκεκριμένους αδελφούς μας.
Τότε μπορούμε να αλλάξουμε την κοινωνία μας και να τη βοηθήσουμε να δει διαφορετικά τους ανθρώπους με τις όποιες ιδιαιτερότητες. Ξέρετε, η μεγαλύτερη αρετή είναι η διάκριση. Αυτή χρειάζεται για να προσεγγίσουμε τους Κωφούς. Με σεβασμό μπαίνουμε στο οπτικό τους πεδίο, ξεκινούμε την συνομιλία μαζί τους και με σεβασμό αντιμετωπίζουμε τις ανάγκες τους. Όχι ως ειδήμονες, αλλά ως μαθητές που μαθητεύουμε κοντά τους και διακριτικά συμπορευόμαστε μαζί τους. Ουσιαστικά εμείς έχουμε ανάγκη τους Κωφούς, όχι εκείνοι εμάς.
Πώς πήρατε την απόφαση να γίνετε κληρικός; Έπαιξε ρόλο το οικογενειακό σας περιβάλλον ή πρόκειται για μία απόλυτα προσωπική απόφαση;
Αναφορικά με την αρχή της δικής μου ιερωσύνης, να σας πω ότι από μικρό παιδάκι γνώριζα ότι εκεί ήταν ο σκοπός για τον οποίο έχω γεννηθεί. Οπότε όλα ήρθαν όπως η αγάπη του Θεού είχε ορίσει. Στην ομαλή εξέλιξη του πόθου μου συνέβαλε η οικογένεια μου. Οι δύο μου γονείς, Κωνσταντίνος και Ευαγγελία ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι που διατηρούσαν καρδιακή σχέση με το Θεό. Έφεραν στον κόσμο 4 παιδιά, εκ των οποίων οι δύο είμαστε κληρικοί, ο ένας είναι καθηγητής στο τμήμα παιδαγωγικών της Ρόδου και ο άλλος εργάζεται σε φαρμακευτική εταιρεία.
Οι γονείς μας ήταν εκείνοι που μας ενδυνάμωσαν την πίστη μας στο Θεό και μας εμφύσησαν την αγάπη προς τους άλλους μέσα από την προσφορά. Το σπίτι μας ήταν πάντοτε φιλόξενο, γεμάτο από τα παιδιά της γειτονιάς με τα οποία θα μοιραζόμαστε το φαγητό που η αγάπη της μητέρας μου ετοίμαζε. Όλα αυτά ήταν για εμάς τα πλέον σημαντικά εφόδια που λάβαμε από την οικογένεια μας, ώστε να τα εντάξουμε στην μετέπειτα πορεία μας και να διαμορφώσουμε ανάλογα την εξέλιξη μας.
Συνέντευξη: του π. Ιωάννη Καραμούζη στον Αντώνη Μακατούνη – Δημοσιογράφος για το nevronas.gr
Σύντομο βιογραφικό π. Ιωάννη Καραμούζη:
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χαλκίδα, είναι το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά μίας ευλαβούς οικογένειας. Έλαβε το πτυχίο της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, το Master της Θεολογικής Σχολής της Θεσσαλονίκης, PhD στη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκη και PostDock στην Κοινωνική Θεολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ομιλεί απταίστως Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά. Διδάσκει στο εξ’ αποστάσεως Μεταπτυχιακό Τμήμα της Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας της Κύπρου. Υπηρετεί ως Ιεροκήρυκας στην Ι. Μητρόπολη Χαλκίδος και ως Γραμματέας στην Ι. Σύνοδο.
