Τι είναι αναπηρία; Τι θα απαντούσες;

Το απλό ερώτημα «τι είναι αναπηρία;» δεν έχει μια εξίσου απλή απάντηση, δυστυχώς…

Η αναπηρία είναι μια κατάσταση που προσεγγίζεται από διαφορετικά επιστημονικά οπτικά πεδία μεταξύ άλλων, της ιατρικής, της εκπαίδευσης, της διοίκησης, της πολιτικής επιστήμης κ.α. (Altman,2001).

του Νικόλα Τζαβάρα – Δημοσιογράφος

Επιπροσθέτως, υποστηρίζεται ότι δεν υπάρχει ουδέτερη γλώσσα αναφορικά με την αναπηρία, καθώς οι ποικίλες ερευνητικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις της αναπηρίας, μεταξύ άλλων, της μαρξιστικής, της φεμινιστικής, της μεταμοντέρνας και της μεταδομιστικής προσέγγισης, νοηματοδοτούν τη διαφορετικότητα του ορισμού.

Περίπλοκος είναι –επίσης- και ο ορισμός της διαφορετικότητας όταν αυτός αποδίδεται στην αναπηρία.
Η απουσία θεωρητικής συνοχής, ωστόσο, δεν αποτελεί μια αρνητική συμπερασματική θέση, καθώς, σύμφωνα με τον νεοσύστατο ακαδημαϊκό κλάδο των σπουδών στην αναπηρία, η πολυεπιστημονικότητα παράγει τον γλωσσικό πλουραλισμό και διατηρεί ζωντανό τον διάλογο αναφορικά με τη νοηματοδότηση της αναπηρίας.

Αναπηρία και διαφορετικότητα…

Η έννοια της αναπηρίας δεν είναι ταυτόσημη με αυτήν της ιατρικής βλάβης. Η «επινόηση» της έννοιας της βλάβης στον ιατρικό λόγο του 19ου αιώνα συσχετίστηκε με τα εννοιολογικά ζεύγη «κανονικότητα-ανικανότητα» και «μη κανονικότητα-ανικανότητα» στον λόγο και στην πρακτική των επαγγελματιών υγείας (Paterson & Hughes).

Πολύ αργότερα από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 επιχειρήθηκε, πολλές φορές, η αποσαφήνιση του νοήματος της αναπηρίας και της βλάβης.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 παρατηρείται ιδιαίτερη πολιτικοποίηση και κινητικότητα στις αναπηρικές οργανώσεις, η οποία συμβαδίζει με τους αγώνες άλλων πολιτικών κινημάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα που αφορούσαν την ισότητα των δύο φύλων, τις φυλετικές διακρίσεις και τη σεξουαλική επιλογή. Το 1976 το κίνημα αναπήρων στη Μεγάλη Βρετανία, και ειδικότερα, η Ένωση κατά της Διάκρισης των Ατόμων με Κινητικές Βλάβες (Union of Physically Impaired against Segregation) δημοσιεύει τον δικό της ορισμό για την αναπηρία (disability).

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (1980) προσδιόρισε την αναπηρία (disability) ως μια παθολογική κατάσταση που «εξωτερικεύεται» και γίνεται εμφανής στο άτομο ή στο περιβάλλον του. Αυτή η «εξωτερικευμένη» παθολογία οδηγεί στην αναγνώριση των βλαβών ή των ανωμαλιών της δομής ή της εμφάνισης του σώματος. Ως βλάβη (impairment) όριζε «κάθε απώλεια η ανωμαλία μιας ψυχολογικής, φυσιολογικής ή ανατομικής δομής ή λειτουργίας».

Το κοινωνικοπολιτικό μοντέλο της αναπηρίας:

Ο όρος μοντέλο, είναι ένα αντικείμενο μελέτης, κατασκευασμένος έτσι, ώστε να μπορεί να εξεταστεί με διαφορετικούς τρόπους και υπό διαφορετικές συνθήκες. Είναι μια πολυδιάστατη ρέπλικα (αντίγραφο) της πραγματικότητας, που μπορεί να φωτίσει προοπτικές τις οποίες δεν θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε διαφορετικά.

Το κοινωνικοπολιτικό μοντέλο της αναπηρίας απορρέει από αυτήν τη διαπίστωση της ιστορικής διαδικασίας του κοινωνικού αποκλεισμού και της καταπίεσης, βάσει σωματικών, συμπεριφορικών ή λειτουργικών διακρίσεων. Το εν λόγω μοντέλο τοποθετεί την πηγή του προβλήματος στην κοινωνία.

Η αναπηρία ορίζεται ως απώλεια ή περιορισμός των ευκαιριών συμμετοχής στη ζωή της κοινωνίας σε ισότιμο επίπεδο με τα υπόλοιπα μέλη, τα οποία δεν υπόκεινται σε φυσικούς και κοινωνικούς περιορισμούς.

Απόρροια των όσων καταγράψαμε, παραπάνω, ουσιαστικά η αναπηρία ενθυλακώνεται στην ίδια την κοινωνία που αντιμετωπίζει με “αναπηρία” τα άτομα με αναπηρία. Με ελλιπείς υποδομές προσβασιμότητας, ανεμικά συστήματα εκπαίδευσης, μη ποιοτικές υπηρεσίες εξυπηρέτησης και κυρίως με το στιγματισμό και τις ρατσιστικές συμπεριφορές απέναντι στα ΑμεΑ και τα μέλη των οικογενειών τους.