Μια συνέντευξη για την σκηνοθετική ματιά, της θεατρικής παράστασης «Οι 12 Ένορκοι», που στις 28/12, με την καθοδήγηση και υποστήριξη της Liminal, θα γίνει προσβάσιμη σε άτομα με προβλήματα ακοής.
Κωνσταντίνα, «Οι 12 Ένορκοι» φαίνεται να είναι μια από τις πιο επιτυχημένες δουλειές σου με εξαιρετικές κριτικές και πολλά βραβεία. Μια παράσταση με δυναμική και ηχηρά μηνύματα όπως αυτό, ενάντια στον φυλετικό ρατσισμό. Πώς αλλιώς αγγίζει τον θεατή και “του δίνει τροφή για να σκεφτεί και συναισθήματα για να βιώσει”;
O θεατής παρακολουθώντας την παράσταση βλέπει τη ζωή του, την κοινωνία στην οποία ζει, τους φίλους του, τους συναδέλφους του, την οικογένειά του, τον εαυτό του και όλα αυτά, γιατί «Οι 12 Ένορκοι» είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Κάθε κοινωνίας, κάθε τόπου και χρόνου, κάνοντας το έργο διαχρονικό. Το έργο, δηλαδή, μας αφορά όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, οικογενειακής κατάστασης, επαγγέλματος, μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου, κτλ. Σίγουρα ο φυλετικός ρατσισμός είναι σημαντικό κομμάτι του έργου, αλλά δεν είναι το μοναδικό. Και ίσως να μην είναι και το πιο σημαντικό.
Ο Reginald Rose θίγει εμφανώς τα γρήγορα συμπεράσματα, στα οποία όλοι, λίγο-πολύ, καταλήγουμε πολύ συχνά. Γρήγορο συμπέρασμα χωρίς σκέψη, κρίση, συνείδηση, ζυγαριά, οδηγεί συνήθως σε λανθασμένες αποφάσεις, οι οποίες κάποιες φορές είναι μη αναστρέψιμες. Στην παράσταση, ο θεατής νιώθει αυτό το βάρος ευθύνης. Κάνει την αυτοκριτική του, πιστεύω. Και επειδή αυτό δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο, χαίρομαι διπλά για την μεγάλη ανταπόκριση του κόσμου.
Αυτά τα 4 χρόνια, το χειροκρότημα, στο τέλος κάθε παράστασης, περιέχει κάτι περισσότερο από «Μπράβο, πολύ ωραία παράσταση!». Περιέχει προσωπική ταύτιση, αυτοκριτική και λύτρωση. «Οι 12 Ένορκοι» είναι ένα θέμα καθαρά προσωπικό για όλους… και για τους θεατές αλλά και για τους συντελεστές.
Στις 28/12, η ίδια παράσταση θα παιχτεί με προδιαγραφές Προσβασιμότητας για Κωφούς και βαρήκοους. Αυτό γίνεται με την πλήρη (τεχνική ή και άλλη) υποστήριξη του οργανισμού Liminal. Μίλησέ μας λίγο για την συνεργασία σας αυτή. Πώς πρέκυψε και πώς εξελίχθηκε, μέχρι σήμερα;
Χαιρόμαστε όλοι, κι εγώ και οι ηθοποιοί και το θέατρο, γι’ αυτή την παράσταση και προσωπικά χαίρομαι διπλά γιατί γνώρισα τον Χρίστο Παπαμιχαήλ και το ΙΕΡΟ_ έργο της Liminal! Ελπίζω να δούμε στην Ελλάδα κι άλλες τέτοιες πρωτοβουλίες. Δεν είναι τίποτα, για τα περισσότερα μεγάλα θέατρα, να κανονίσουν κάποια ημερομηνία, ώστε η παράστασή τους να είναι προσβάσιμη και σ’ αυτό το κοινό. Υπάρχει η Liminal!
Είναι ένα δώρο που όλοι οι παραγωγοί μπορούμε να κάνουμε στους συνανθρώπους.
Κωνσταντίνα, ποιές είναι οι σκέψεις σου για θέματα χαμηλής λειτουργικότητας κάποιων ανθρώπων. (Πώς βλέπεις την αναπηρία;)
Δεν θεωρώ αυτά τα άτομα χαμηλής λειτουργικότητας. Χαμηλής λειτουργικότητας θεωρώ τα άτομα που δεν νοιάζονται για τον διπλανό τους, που ξυπνούν το πρωί και δεν ευγνωμονούν το θαύμα της ζωής, που εξαπατούν, που ψεύδονται, που εκμεταλλεύονται, που σπαταλούν χρόνο και ενέργεια για να βλάψουν την πλάση και τον συνάνθρωπό τους, που πάνω απ’ όλους και απ’ όλα τοποθετούν τον εαυτό τους, που ο εγωισμός έχει κυριέψει σχεδόν κάθε κύτταρό τους και δεν μπορούν να συγχωρέσουν, να δωρίσουν τον εαυτό τους, να Αγαπήσουν. Αυτοί είναι οι “χαμηλής λειτουργικότητας” άνθρωποι.
Σαν σκηνοθέτης, πριν από αυτήν την συνεργασία σου με την Liminal, είχες σκεφτεί, είχες προβληματιστεί για θέματα που αφορούν στην Προσβασιμότητα και Συμπερίληψη στην θεατρική τέχνη;
Η αλήθεια είναι ότι αυτό ήθελα να το κάνω από τον 2ο χρόνο της παράστασής μας, όταν σ’ ένα ταξίδι μου στο Λονδίνο είδα μια παράσταση που είχε στην άκρη της σκηνής έναν διερμηνέα. Ενθουσιάστηκα και παραδέχτηκα για άλλη μια φορά τους Άγγλους, στο θέμα «θέατρο». Μετά η ιδέα ξεχάστηκε, να πω την αλήθεια, αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ. Ελπίζω η συνεργασία μας με τη Liminal να εξελιχθεί όμορφα, ώστε να μπορέσουμε να συνεργαστούμε και σε άλλες παραστάσεις. Εγώ είμαι πρόθυμη και αυτό πιστεύω και για τον Χρίστο και την ομάδα του.
Πόσο μεγάλη πρόκληση είναι, σκηνοθετικά, η προετοιμασία μιας Προσβάσιμης παράστασης για κωφούς και βαρήκοους; Υπάρχει διαφορετική σκηνοθετική καθοδήγηση στους ηθοποιούς; Πχ οι ηθοποιοί χρειάζεται να ανοίξουν τον λόγο και τις κινήσεις τους, μιας και η Διερμηνεία (η Νοηματική Γλώσσα που χρησιμοποιείται) είναι περισότερο περιφραστική από τον προφορικό λόγο;
Οι ηθοποιοί δεν θα αλλάξουν το παίξιμό τους. Θα είναι μια κανονική παράσταση και δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα παρακολούθησης. Οι θεατές, στο θέατρο Αλκμήνη, είναι όλοι πολύ κοντά στην σκηνή και στους ηθοποιούς, οπότε δεν χρειάζεται να μεγεθυνθεί τίποτα. Το μόνο «κρίμα», θα λέγαμε, είναι ότι οι θεατές αυτοί δεν θα μπορέσουν να ακούσουν την μουσική της παράστασης που έχει συνθέσει ο Γιώργος Περού και η οποία ακολουθεί όλη την εσωτερική ένταση των ενόρκων. Όμως θα νιώσουν σίγουρα τις δονήσεις της!
Πρακτικά, ποιές είναι οι δυσκολίες στον συντονισμό νέων στοιχείων (υπέρτιτλοι) και ανθρώπων (επαγγελματίες Διερμηνείς Νοηματικής Γλώσσας) που εμπλέκονται για να δημιουργηθεί μια προσβάσιμη παράσταση;
Αυτό το κομμάτι το επιμελείται, εξ’ ολοκλήρου, η Liminal. Εμείς από μεριάς μας, όποια συμβουλή- οδηγία μας δοθεί, θα την ακολουθήσουμε πιστά, για ένα καλύτερο αποτέλεσμα.
Παρ’ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να παρακολουθήσει κάποιος βαρήκοοος ή κωφός την παράσταση, πιστεύεις ότι η χρήση υπέρτιτλων και Διερμηνέων της Νοηματικής Γλώσσας, μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη παρακολούθηση της καθ’ αυτό παράστασης; (Πχ με την χρήση υπέρτιτλων, θα χάσει ο θεατής σημεία υποκριτικής και σκηνοθεσίας;)
Επειδή όλοι οι θεατές είναι πολύ κοντά στη σκηνή, δεν πιστεύω ότι θα χάσουν μέρος της παράστασης. Είτε επιλέξουν να παρακολουθήσουν την παράσταση μέσω του διερμηνέα, είτε μέσω των υπερτίτλων, θα καταφέρουν να επικεντρωθούν στην παράσταση.
Πριν από αυτήν την παράσταση, είχες έρθει σε επαφή με ανθρώπους βαρήκοοους ή κωφούς, για να συζητήσετε θέματα που πιθανά θα τους απασχολούν κατά την παρακολούθηση του έργου, έτσι ώστε να είστε σε θέση να τα αντιμετωπίσετε;
Και σ’ αυτό το κομμάτι, έχω εμπιστευτεί την ομάδα της Liminal που έχουν την εμπειρία για να επιμεληθούν και να στηρίξουν όλο αυτό το εγχείρημα της προσβασιμότητας, της παράστασής μας.
Μελλοντκά, σκέφτεσαι να συνεχίσεις τις προσπάθειες για την δημιουργία Προσβάσιμων παραστάσεων και για άτομα με άλλες μορφές χαμηλής λειτουργικότητας – αναπηρίας (πχ άτομα με προβλήματα όρασης ή άλλα);
Ναι, είναι στα άμεσα σχέδια «Οι 12 Ένορκοι» να παρουσιαστούν και σε άτομα με προβλήματα όρασης, πάλι σε συνεργασία με τη Liminal. Επίσης, πρόπερσι “δώσαμε” προσβασιμότητα, σε μικρά παιδιά με τα ίδια προβλήματα, για την παιδική παράσταση ΣΚΥΛΟΣ ΜΕ ΣΠΙΤΙ_ τα παιδιά, πριν την παράσταση, άγγιξαν τις μάσκες και τα κοστούμια των ηθοποιών ώστε να διευκολυνθούν στην παρακολούθηση του έργου. Το ίδιο θα κάνουμε και για τη φετινή μου παιδική παράσταση “ΜΠΑΛΟΥ ΓΚΑΛΟΥ ΝΤΑΛΟΥ”, για παιδιά με προβλήματα ακοής (Κ(κ)ωφά ή βαρήκοα) και όρασης.
Κωνσταντίνα σε ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτήν την συνέντευξη και ευχόμαστε σε εσένα και την Liminal καλή επιτυχία σ’ αυτήν την προσπάθειά σας.
Συνέντευξη: της Κωνσταντίνας Νικολαϊδη – Σκηνοθέτης στην Γιώτα Ευσταθίου
Επιμέλεια: Πόπη Μάλεση
