Σκεφτείτε τον εαυτό σας σε ένα τελείως ξένο περιβάλλον, οπού δεν έχετε κανέναν έλεγχο, δεν καταλαβαίνετε γιατί πρέπει να κάνετε αυτά που σας λένε, είστε στην χαμηλότερη ιεραρχικά βαθμίδα και αν στους υπόλοιπους δεν αρέσει αυτό που είστε θα γίνεστε καθημερινά θύματα ψυχολογικής και σωματικής βίας…
του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού
Το περιβάλλον αυτό μας δείχνει η βελγική ταινία «Στην αυλή του σχολείου» (Un monde/Playground) του 2021 πού έρχεται στους ελληνικούς κινηματογράφους στις 6 Οκτωβρίου.
Βλέπουμε την ιστορία της Νόρα μιας μικρής μαθήτριας που την ίδια ώρα προσπαθεί να προσαρμοστεί στο νέο σχολικό της περιβάλλον, γίνεται μάρτυρας στο σχολικό εκφοβισμό που υπόκειται καθημερινά ο μεγάλος αδερφός της Αμπέλ.
Ανατροπή….
Η ταινία ξεκινάει με τη στερεοτυπική εικόνα του μεγάλου αδελφού που προσπαθεί να καθησυχάσει τη φοβισμένη Νόρα καθώς ξεκινάει η νέα σχολική χρονιά. Η Νόρα θα μείνει μόνη της και θα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, να κάνει φίλους και να συνηθίσει στο οργανωμένο χάος της σχολικής ζωής. Τα πράγματα ανατρέπονται και ενώ εκείνη προσαρμόζεται ο Άμπελ πέφτει καθημερινά θύμα ενδοσχολικής βίας και η ευαισθησία του «τιμωρείται» με το πιο σκληρό τρόπο, όπως στη σκηνή με τη λεκάνη στις τουαλέτες. Οι ρόλοι αλλάζουν και είναι η Νόρα που πρέπει να τον προστατέψει. Αυτό δεν επιβαρύνει μόνο την Νόρα αλλά και την μεταξύ τους σχέση που βλέπουμε ότι αλλάζει συνεχώς.
Μέσα από τα μάτια της Νόρα…
Στο σκηνοθετικό της ντεμπούτο η Laura Wandel μας δίνει την ευκαιρία να βιώσουμε το σχολείο από την οπτική γωνία ενός παιδιού. Η κάμερα είναι στο ύψος της Νόρα, βλέπουμε αυτό που βλέπει και οι ενήλικες είναι ορατοί μόνο όταν εμφανίζονται στο οπτικό της πεδίο. Επίσης ο φυσικός ήχος δεν φιλτράρεται στην ταινία και οι φωνές των παιδιών ακούγονται δυνατά δημιουργώντας ένα αγχωτικό ηχητικό soundtrack από γέλια, κλάματα και κραυγές χαράς ή πόνου. Με τη σκηνοθεσία της Wandel κάποιες σκηνές που συνήθως μας φαίνονται τετριμμένες όπως της γυμναστικής, εδώ δίνουν ένα κλειστοφοβικό τόνο στη ταινία. Μια ανάσα τρυφερότητας δίνει η παρουσία της νεαρής δασκάλας Agnès που υποδύεται η Laura Verlinden.
Θερμοκήπιο βίας…
Το σχολείο θα έπρεπε να είναι ένας χώρος κοινωνικοποίησης όπου ο άνθρωπος αποκτά γνώσεις για να κατακτήσει βασικές δεξιότητες, να καλλιεργήσει το πνεύμα του και να προετοιμαστεί για τη μετέπειτα ζωή του. Πολλές φορές όμως είναι ένα κλειστό οικοσύστημα που αναπαράγονται ή καλλιεργούνται όλες οι παθογένειες του κοινωνικού ή οικογενειακού περιβάλλοντος των παιδιών. Η διαφορετικότητα και η ευαισθησία θεωρείται αδυναμία και μπαίνει στο στόχαστρο παιδιών που οργανώνονται σε ομάδες- συμμορίες.
Λειτουργεί ο νόμος της σιωπής, ο εκφοβισμός και ο μόνος τρόπος να γλυτώσεις από τη βία είναι να την ασκήσεις σε κάποιον πιο αδύναμο από σένα. Το μηχανισμό του bullying τον βλέπουμε ξεκάθαρα στο πρόσωπο του Άμπελ: το θύμα γίνεται θύτης και ξανά θύμα σε ένα φαύλο κύκλο, δημιουργώντας μία απελπιστικά νοσηρή ατμόσφαιρα στην αυλή του σχολείου που στην ουσία έχει γίνει ένα θερμοκήπιο βίας.
Clementine: Ένα βίντεο ευαισθητοποίησης σχετικά με τον εκφοβισμό
Clementine: Ένα βίντεο ευαισθητοποίησης σχετικά με τον εκφοβισμό
Το μίσος προς το διαφορετικό δεν είναι έμφυτο στα παιδιά. Είναι κάτι που διδάσκονται από τους ενήλικες. Το ίδιο και τα στερεότυπα. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τις συμμαθήτριες της Νόρα, ο πατέρας της χαρακτηρίζεται τεμπέλης, επειδή τα πρωινά φροντίζει τα παιδιά του και δεν δουλεύει. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα έμφυλα πρότυπα στα οποία έχουν «κατηχηθεί» τα παιδιά.
Καταπληκτικές ερμηνείες…
Εξίσου σημαντική με την σκηνοθετική ματιά αλλά και ευθύτητα της Wandel είναι η απίστευτη ερμηνευτική ωριμότητα της μικρής Maya Vanderbeque που υποδύεται την Νόρα. Σε τόσο μικρή ηλικία καταφέρνει να απεικονίσει μία τεράστια γκάμα συναισθημάτων: θλίψη, άγχος, ενοχές, οργή, απελπισία, αμφιβολία και αγάπη. Όλα με τόσο φυσικό τρόπο που ξεχνάς ότι βλέπεις ταινία και νομίζεις ότι βλέπεις ντοκιμαντέρ. Ο συμπρωταγωνιστής της, Günter Duret, είναι εξίσου καλός στο ρόλο του Άμπελ.
Είναι πολύ ρεαλιστικός και βαθιά ανθρώπινος ο τρόπος που απεικονίζεται η σχέση ανάμεσα στα δύο αδέλφια στην ταινία. Άλλωστε η πιο σκληρή σκηνή στο τέλος της ταινίας γίνεται η πιο βαθιά συναισθηματική λόγω της σχέσης τους . Καταλύτης σε αυτή τη σχέση είναι ο πόνος του Άμπελ. Είναι δύσκολο να βλέπει κανείς στο πρόσωπό του, αυτό που βιώνουν χιλιάδες παιδιά αυτή τη στιγμή. Παιδιά που μένουν απροστάτευτα, που νοιώθουν παγιδευμένα κάθε μέρα χωρίς να μπορούν να μιλήσουn σε κανέναν, γιατί φοβούνται, γιατί δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι μηχανισμοί στήριξης και γιατί κανένας δεν πρόκειται να τα πιστέψει ή να τα καταλάβει.
Και αυτό μας κοστίζει σαν κοινωνία. Παιδιά που δεν μεγάλωσαν ποτέ, όπως ο Άλεξ στη Βέροια, νέοι άνθρωποι που δεν μπόρεσαν να ονειρευτούν, όπως o Βαγγέλης Γιακουμάκης, λείπουν από δίπλα μας. Τα θύματα του bullying αυξάνονται και ακόμα και αν επιβιώσουν ή επουλωθούν οι σωματικές πληγές τους, τα ψυχικά τραύματα είναι τόσο βαθιά και τόσο σοβαρά που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις ζωές τους για δεκαετίες.
