Ο Μαρίνος Κονδύλης – Δικηγόρος – Εργατολόγος απαντά στις ερωτήσεις που συγκεντρώσαμε από γονείς παιδιών με αναπηρία (επισκέπτες του nevronas.gr), οι οποίοι αναρωτιούνται για το ποια είναι τελικά τα νομικά δικαιώματά τους, ως προς την εκπαίδευση των παιδιών τους στα κρατικά σχολεία και πώς μπορουν να κινηθούν για να διεκδικήσουν κάτι, εάν και εφ’όσον ο νόμος τους καλύπτει γι’ αυτό.
Παιδιά με βαριές αναπηρίες, όπως π.χ. εγκεφαλική παράλυση, ημιπληγία κτλ., όταν το ειδικό σχολείο που θα μπορούσαν να φοιτήσουν, βρισκεται 40-50 χλμ από τον τόπο διαμονής τους και η καθημερινή τους μετάβαση σε αυτό είναι αδύνατη, θα μπορούσαν να φοιτήσουν σε τυπικό νηπιαγωγείο ή δημοτικό της περιοχής όπου διαμένουν, έχοντας παράλληλη στήριξη ή ειδικό βοηθητικό προσωπικό, ακόμη και ιδιωτικά αμειβόμενο από την οικογένεια που θα ασχολείται αποκλειστικά με το παιδί; Ή με ποιον τρόπο δικαιούνται αυτά τα παιδιά να λάβουν εκπαίδευση στο βαθμό που μπορούν να τη πάρουν;
Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Ν. 3699/2008, «οι μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να φοιτούν: α) Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου, εφόσον πρόκειται για μαθητές με ήπιες μαθησιακές δυσκολίες, υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης, ο οποίος συνεργάζεται κατά περίπτωση με τα ΚΕΔΔΥ, με τους σχολικούς συμβούλους γενικής και ειδικής εκπαίδευσης και τους συμβούλους ΕΕΠ., β) Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου, με παράλληλη στήριξη-συνεκπαίδευση, από εκπαιδευτικούς ΕΑΕ, όταν αυτό επιβάλλεται από το είδος και το βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Η παράλληλη στήριξη παρέχεται σε μαθητές που μπορούν με κατάλληλη ατομική υποστήριξη να παρακολουθήσουν το αναλυτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της τάξης, σε μαθητές με σοβαρότερες εκπαιδευτικές ανάγκες όταν στην περιοχή τους δεν υπάρχει άλλο πλαίσιο ΕΑΕ (ειδικό σχολείο, τμήμα ένταξης) ή όταν η παράλληλη στήριξη καθίσταται απαραίτητη – βάσει της γνωμάτευσης του ΚΕΔΔΥ – εξαιτίας των ειδικών εκπαιδευτικών τους αναγκών. Στην τελευταία περίπτωση η στήριξη από ειδικό εκπαιδευτικό μπορεί να γίνεται σε μόνιμη και προγραμματισμένη βάση. Την παράλληλη στήριξη εισηγείται αποκλειστικά το οικείο ΚΕΔΔΥ το οποίο με γραπτή γνωμάτευση του καθορίζει τις ώρες παράλληλης στήριξης κατά περίπτωση. Οι αιτήσεις για παράλληλη στήριξη υποβάλλονται στη διεύθυνση του σχολείου και μέσω της οικείας διεύθυνσης εκπαίδευσης διαβιβάζονται στη Διεύθυνση ΕΑΕ του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων για έγκριση και προγραμματισμό εκτέλεσης. Ο χρόνος υποβολής αιτήσεων παράλληλης στήριξης ορίζεται από την ημερομηνία εγγραφής στο σχολείο μέχρι την 20ή Οκτωβρίου κάθε σχολικού έτους. , γ) Σε ειδικώς οργανωμένα και καταλλήλως στελεχωμένα Τμήματα Ένταξης (ΤΕ) που λειτουργούν μέσα στα σχολεία γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης».
Σύμφωνα επίσης με το ανωτέρω άρθρο, στην παράγραφο 4 αναφέρει : «Όταν η Φοίτηση των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη στα σχολεία του κοινού εκπαιδευτικού προγράμματος ή στα τμήματα ένταξης, λόγω των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών τους, η εκπαίδευση των μαθητών αυτών παρέχεται:
α) Σε αυτοτελείς ΣΜΕΑΕ.
β) Σε σχολεία ή τμήματα που λειτουργούν είτε ως αυτοτελή είτε ως παραρτήματα άλλων σχολείων σε νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης, ιδρύματα αγωγής ανηλίκων, ιδρύματα χρονίως πασχόντων ή Υπηρεσίες εκπαίδευσης και αποκατάστασης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας, εφόσον σε αυτά διαβιούν άτομα σχολικής ηλικίας με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Οι εκπαιδευτικές αυτές δομές θεωρούνται ΣΜΕΑΕ που υπάγονται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων, εμπίπτουν στο πλαίσιο της ΕΑΕ παιδιών σχολικής ηλικίας και εφαρμόζουν εκπαιδευτικά προγράμματα που εποπτεύονται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων. Οι λεπτομέρειες οργάνωσης και λειτουργίας αυτών των ΣΜΕΑΕ ρυθμίζονται από κοινές υπουργικές αποφάσεις των καθ` ύλην αρμόδιων Υπουργών. Φορείς, Ν.Π.Ι.Δ., πιστοποιημένοι από το Ε.ΚΕ. ΠΙΣ., μπορούν να παρέχουν ισότιμα με τις ΣΜΕΑΕ του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Συμβουλευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες σε άτομα άνω των δεκαπέντε (15) ετών με βαριά νοητική υστέρηση και σύνοδες αναπηρίες.
γ) Με διδασκαλία στο σπίτι, όταν αυτή κρίνεται αναγκαία, για σοβαρά βραχυχρόνια ή χρόνια προβλήματα υγείας, τα οποία δεν επιτρέπουν τη μετακίνηση και Φοίτηση των μαθητών στο σχολείο. Η έγκριση της διδασκαλίας στο σπίτι γίνεται με απόφαση του [περιφερειακού] διευθυντή εκπαίδευσης της αντίστοιχης βαθμίδας στην οποία φοιτά ο μαθητής, κατόπιν αιτιολογημένης πρόσφατης ιατρικής γνωμάτευσης, στην οποία αναγράφεται η διάρκεια επιβεβλημένης παραμονής στο σπίτι.
Η γνωμάτευση αυτή παρέχεται από δημόσια ιατροπαιδαγωγική υπηρεσία ή δημόσια υγειονομική επιτροπή. Οι προαγωγικές ή απολυτήριες εξετάσεις διέπονται από τις διατάξεις των κατ` ιδίαν διδαχθέντων. Στο πρόγραμμα διδασκαλίας στο σπίτι μπορεί να χρησιμοποιείται και το σύστημα της τηλεεκπαίδευσης. Η κατ` οίκον διδασκαλία δεν παρέχεται υποχρεωτικά από εκπαιδευτικό ΕΑΕ παρά μόνο, εάν γνωματεύσει σχετικά το οικείο ΚΕΔΔΥ.»
Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι, εφόσον έχουμε περίπτωση παιδιού όπου παρουσιάζει ειδική εκπαιδευτική ανάγκη (σύμφωνα με την απόφαση ΚΕΔΔΥ) και δεν υπάρχει στην περιοχή που διαμένει το παιδί άλλο ειδικό σχολείο ή τμήμα ένταξης, μπορεί να φοιτήσει σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου, με παράλληλη στήριξη-συνεκπαίδευση, από εκπαιδευτικούς ΕΑΕ, όταν αυτό επιβάλλεται από το είδος και το βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Η παράλληλη στήριξη παρέχεται σε μαθητές που μπορούν με κατάλληλη ατομική υποστήριξη να παρακολουθήσουν το αναλυτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της τάξης, σε μαθητές με σοβαρότερες εκπαιδευτικές ανάγκες όταν στην περιοχή τους δεν υπάρχει άλλο πλαίσιο ΕΑΕ (ειδικό σχολείο, τμήμα ένταξης) ή όταν η παράλληλη στήριξη καθίσταται απαραίτητη – βάσει της γνωμάτευσης του ΚΕΔΔΥ – εξαιτίας των ειδικών εκπαιδευτικών τους αναγκών. Εδώ να ληφθεί υπόψη ότι η αρμοδιότητα ορισμού παράλληλης στήριξης είναι αποκλειστική των ΚΕΔΔΥ.
Ποια είναι τα δικαιώματα που έχουν παιδιά με αναπηρία ή άλλη αναπτυξιακή διαταραχή και οι οικογένειές τους, όταν οι εκπαιδευτικοί τυπικών σχολείων, όχι μόνον δεν επιθυμούν να συνεργαστούν με την οικογένεια και τους θεραπευτές των παιδιών αυτών, ώστε να τα εντάξουν στο σχολικό πλαίσιο, αλλά προσπαθούν να πείσουν την οικογένεια, σε αντίθεση με την γνωμάτευση του παιδιού, που επιτρέπει την παρακολούθηση σε τυπικό σχολείο, να το πάρουν απ’ το τυπικό πλαίσιο και να συνεχίσουν την εκπαίδευση σε ειδικό σχολείο; Πώς θα αντιμετωπίσουν την άρνηση του τυπικού σχολείου;
Το Γενικό Σχολείο, εφόσον υφίσταται γραπτή εισήγηση από το οικείο ΚΕΔΔΥ περί παράλληλης στήριξης του παιδιού, οφείλει να συνεργαστεί. Ο εκπαιδευτικός, ως δημόσιος υπάλληλος υπόκειται στις υποχρεώσεις και στα δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων.
Ποια είναι τα δικαιώματα παιδιών με αναπηρία, με αναπτυξιακή διαταραχή, με μαθησιακές δυσκολίες, όταν οι κρατικές υπηρεσίες διάγνωσης και αξιολόγησης καθυστερούν να δουν τα παιδιά και να τα διαγνώσουν;
Η καθυστέρηση αυτών των φορέων μπορεί να είναι από 6-18 μήνες και αποτέλεσμα αυτής είναι, τα παιδιά να μην έχουν δικαιώματα γι’ αυτό το διάστημα της καθυστέρησης, όπως παράλληλη στήριξη, τμήμα ένταξης, δωρεάν θεραπείες κτλ.
Λόγω του φόρτου εργασίας των υπαλλήλων στα αντίστοιχα τμήματα των φορέων η καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων είναι αρκετά μεγάλη, πράγμα που δημιουργεί ένα κενό χρονικό διάστημα στο οποίο το παιδί έχει μεν τα δικαιώματα του ανάπηρου, πλην όμως δεν δύναται να τα ασκήσει. Συνίσταται η συχνή υπενθύμιση προς τον αρμόδιο φορέα από τον γονέα περί της ανάγκης συντομότερης διάγνωσης και αξιολόγησης.
Ποια είναι τα δικαιώματα μαθητών με αναπηρία ή διαταραχή και με διαπιστωμένες εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες, όταν (και ενώ ο κρατικός φορέας επίσημα έχει γνωμοδοτήσει γι’ αυτά παράλληλη στήριξη), η στήριξη έρχεται σε αυτά (αν έρθει) με μήνες καθυστέρησης και για λίγες μόνον ώρες; Ποιά θα μπορούσε να είναι η νομική αντίδραση των γονέων;
Εφόσον έχει εκδοθεί απόφαση του αρμοδίου οργάνου (ΚΕΔΔΥ ή πιστοποιημένα από το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα – ΙΠΔ) περί ορισμού παράλληλης στήριξης και η πράξη ορίζει ωράριο με το οποίο ο γονέας δεν είναι σύμφωνος, τότε σύμφωνα με το άρθρο 5 του ανωτέρω αναφερθέντος νόμου: «5. Όταν υπάρχει διάσταση απόψεων μεταξύ των εκθέσεων αξιολόγησης – γνωματεύσεων των ΚΕΣΥ και των Κοινοτικών Κέντρων Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων για τον ίδιο μαθητή ή όταν οι γονείς και κηδεμόνες διαφωνούν με το αποτέλεσμα της έκθεσης αξιολόγησης – γνωμάτευσης του ΚΕΣΥ, οι γονείς ή κηδεμόνες έχουν δικαίωμα προσφυγής σε πενταμελή Δευτεροβάθμια Επιτροπή Διεπιστημονικής Αξιολόγησης (ΔΕΔΑ), που συγκροτείται με απόφαση του περιφερειακού διευθυντή εκπαίδευσης. Η Επιτροπή αυτή συγκροτείται ανά Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης (Π.Δ.Ε.) και αποτελείται από έναν (1) συντονιστή εκπαιδευτικού έργου για την ειδική αγωγή και ενταξιακή εκπαίδευση οικείου Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕ.Κ.Ε.Σ.) της Π.Δ.Ε., ως πρόεδρο, έναν (1) συντονιστή εκπαιδευτικού έργου οικείου ΠΕ.Κ.Ε.Σ. της βαθμίδας εκπαίδευσης από την οποία προέρχεται ο μαθητής, έναν (1) εκπαιδευτικό με εξειδίκευση στην ΕΑΕ για μαθητές πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κατά περίπτωση και ειδικότερα του κλάδου ΠΕ02 Φιλολόγων για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έναν (1) ψυχολόγο του κλάδου ΠΕ23 και έναν (1) κοινωνικό λειτουργό του κλάδου ΠΕ30, ως μέλη».
Στην περίπτωση που καθυστερεί να έρθει η παράλληλη στήριξη, ο γονιός δεν έχει λόγο να προσφύγει στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή γιατί επί της ουσίας δεν υπάρχει διαφωνία με κάποια ισχύουσα γνωμάτευση ΚΕΣΥ, αλλά η παράλληλη στήριξη δεν έρχεται λόγω έλλειψης σχετικών πιστώσεων και κονδυλίων.
Αν ένα σχολείο πληρεί τις προυποθέσεις για τη δημιουργία τμήματος ένταξης και το υπουργείο δεν το στελεχώνει, τότε γονείς και μαθητές που επιβάλλεται να φοιτήσουν σε τμήμα ένταξης , τί έχουν δικαίωμα να πράξουν, προκειμένου να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει κάτι τέτοιο;
Προκειμένου να επιτευχθεί η διαδικασία τροποποίησης σχολικής μονάδας είναι απαραίτητη η έκδοση τροποποιητικής Υπουργικής Απόφασης σχετικά με τη σύσταση Σχολικών Δικτύων Εκπαίδευσης και Υποστήριξης (Σ.Δ.Ε.Υ.) της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ανά Περιφερειακή Ενότητα. Ήδη με την υπ. αριθ. Φ.35.3/1002/29-1-2014 (ΦΕΚ 269/τ.Β’/7-2-2014) και την υπ. αριθ. Φ.35.3/6982 (ΦΕΚ Β’ 2664/31.07.2017), έχουν οριστεί και τροποποιηθεί σχολικές μονάδες για την Δυτική Ελλάδα. Είναι στην αρμοδιότητα και στα καθήκοντα των Προϊσταμένων των Περιφερειακών Υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης όπως αιτηθούν στο ΥΠΑΙΘΠΑ/Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής/Τμ. Γ την πρόταση για τη συγκρότηση και τροποποίηση σχολικής μονάδας στην Περιφέρεια της αρμοδιότητάς τους.
Μαθητές με κινητική αναπηρία φοιτούν σε σχολεία στα οποία δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση,δεν έχουν δηλ. ράμπες ή βρισκονται σε όροφο, τότε ποιο είναι το δικαίωμα αυτών των παιδιών στην εκπαίδευση;
Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο ερώτημα, είναι αρμοδιότητα των ανωτέρω φορέων όπως μεριμνήσουν για οποιαδήποτε μετατροπή έτσι ώστε το δικαίωμα στην εκπαίδευση να είναι καθολικό και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο 1 του Ν.3699/2008 : «1.Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (ΕΑΕ) είναι το σύνολο των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους μαθητές με αναπηρία και διαπιστωμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η πολιτεία δεσμεύεται να κατοχυρώνει και να αναβαθμίζει διαρκώς τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης ως αναπόσπαστο μέρος της υποχρεωτικής και δωρεάν δημόσιας παιδείας και να μεριμνά για την παροχή δωρεάν δημόσιας ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης στους αναπήρους όλων των ηλικιών και για όλα τα στάδια και τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Δεσμεύεται επίσης να διασφαλίζει σε όλους τους πολίτες με αναπηρία και διαπιστωμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, ίσες ευκαιρίες για πλήρη συμμετοχή και συνεισφορά στην κοινωνία, ανεξάρτητη διαβίωση, οικονομική αυτάρκεια και αυτονομία, με πλήρη κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους στη μόρφωση και στην κοινωνική και επαγγελματική ένταξη. Η πολιτεία αλλά και όλες οι υπηρεσίες και οι λειτουργοί του Κράτους οφείλουν να αναγνωρίζουν την αναπηρία ως μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά και ως ένα σύνθετο κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο και σε κάθε περίπτωση να αποτρέπουν τον υποβιβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στη συμμετοχή ή στη συνεισφορά τους στην κοινωνική ζωή».
Οι μαθητές λυκείου, με αναπηρία, δεν δικαιούνται ειδικό βοηθητικό προσωπικό, γιατί ο νόμος δε θεωρεί το Λύκειο υποχρεωτική εκπαίδευση, αν όμως οι ίδιοι επιθυμούν να φοιτήσουν σε Λύκειο και διαθέτουν μάλιστα τις δυνατότητες για αυτό, τότε πώς μπορούν να φοιτησουν, χωρίς την κατάλληλη βοήθεια και στήριξη σε αυτό;
Δυστυχώς, η νομοθεσία σχετικά με τα άτομα με αναπηρία προχωρά με αργούς ρυθμούς και αυτό συνεπάγεται την δυσκολία προσαρμογής της στις νέες ανάγκες της κοινωνίας μας, εκπαιδευτικές και μη.
Διαβάστε ακόμη…
Παράλληλη Στήριξη – Δικαίωμα στην Εκπαίδευση
Μαθαίνοντας Μαζί…
ΑμεΑ και Νομικά Δικαιώματα
Ο Θεσμός της Δικαστικής Συμπαράστασης για ΑμεΑ
Στις ερωτήσεις των Γονέων παιδιών με Αναπηρία, απαντάει: ο Μαρίνος Κονδύλης – Δικηγόρος – Εργατολόγος
