Ως κοινωνία δεν ασχολούμαστε σοβαρά με τα θέματα αναπηρίας. Ο ένας λόγος είναι ότι δεν θέλουμε. Ο άλλος είναι ότι προτιμούμε τον οίκτο, τα στερεότυπα και την στιγμιαία εξιλέωση που μας προσφέρει η φιλανθρωπία.
του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού
Αυτή την τάση μας, την εκμεταλλεύονται κάποιοι είτε για λόγους βιοπορισμού είτε για να τραβήξουν την προσοχή πάνω τους.
Όπως στη σειρά “The Act” αμερικανικής παραγωγής 2019.
Η σειρά είναι βασισμένη στην πραγματική ιστορία της Gypsy Rose, μια νεαρή γυναίκα που από πολύ μικρό παιδί έχει πειστεί από τη μητέρα της, Dee Dee Blanchard ότι είχε σοβαρά προβλήματα υγείας και πολλαπλές αναπηρίες (επιληψία, τετραπληγία, νοητική αναπηρία και άλλες πολλές). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υποβάλλεται για πάρα πολλά χρόνια σε οδυνηρές και άσκοπες θεραπείες και ιατρικές διαδικασίες.
Η μάνα «ηρωίδα»…
Ένα μικρό κορίτσι με ξυρισμένο κεφάλι που κινείται με αναπηρικό αμαξίδιο και έχει πάντα δίπλα της τη μητέρα της, να παλεύει ολομόναχη με μοναδικό σκοπό να φροντίσει τον αγγελο της…
Τόσο λιγωτικά και ανυπόφορα γλυκερή είναι η εικόνα που δίνουν μάνα και κόρη στον έξω κόσμο στα πρώτα επεισόδια της σειράς. Βέβαια η σειρά ξεκινάει με φόνο πριν γυρίσει στο παρελθόν για να διηγηθεί την πλήρη ιστορία, προϊδεάζοντας μας ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι πάντα η πραγματικότητα. Είναι όλα τόσο κιτς, τόσο ροζ, τόσο «τρυφερά» και παραμυθένια που καταλαβαίνεις όμως ότι κάτι δεν πάει καλά.
Κακοποίηση και αιχμαλωσία με χαμόγελο…
Δεν είναι και φοβερό spoiler οτί η Gypsy Rose δεν έχει πρόβλημα υγείας. Και όμως είναι βασανιστικό σε κάθε επεισόδιο να τη βλέπεις να υπόκειται σε ιατρικά βασανιστήρια. Να σιτίζεται μεσώ σωλήνα γαστροστομίας, να κοιμάται με μάσκα οξυγόνου, να χάνει χωρίς λόγο τα δόντια της και το πιο εξωφρενικό να αναγκάζεται να είναι χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου ενώ δε το χρειάζεται.
Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να καταλάβω ότι η φράση «καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο» είναι λάθος. Λάθος γιατί το αμαξίδιο δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους με κινητικές βλάβες να κινηθούν ελεύθερα αρκεί να υπάρχει η ανάλογη προσβασιμότητα. Αρά απελευθερώνει και δεν καθηλώνει η χρήση του. Στη περίπτωση όμως της Gypsy που μπορεί να περπατήσει, το αμαξίδιο χρησιμοποιείτε ως μία ιδιότυπη φυλακή αλλά και ένας τρόπος ώστε η μητέρα της να ξεγελάσει τους γύρω της.
Η φάμπρικα της αναπηρίας…
Η «κατασκευασμένη αναπηρία» της Gipsy είναι μία επικερδής επιχείρηση για τη μητέρα της. Δωρεάν σπίτι, επιδόματα, χορηγίες από ιδρύματα, δωρεές από ιδιώτες και βέβαια δημοσιότητα όπου τροφοδοτεί όλα αυτά ακόμα περισσότερο. Aυτό υπάρχει και γύρω μας. Για τους περισσότερους γονείς παιδιών με αναπηρία, τα επιδόματα ή βοηθήματα δεν είναι αρκετά για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας και πολλές φορές χρησιμοποιούνται για την επιβίωση της οικογένειας. Υπάρχει όμως και μία μερίδα γονέων που αξιοποιεί την αναπηρία για ίδιον όφελος όπως η Dee Dee.
Η αναπηρία είναι αυτή τη στιγμή από τους πιο κερδοφόρους και αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας. Χορός εκατομμυρίων σε «κοινωφελή» ιδρύματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις χωρίς κανένα σχεδόν έλεγχο, ευκαιρία για ξέπλυμα χρήματος σε επιχειρηματική δραστηριότητα στο χώρο της αναπηρίας με εγγυημένη κερδοφορία μέσω ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων και αισχροκέρδεια και εκμετάλλευση του πόνου και της απελπισίας των οικογενειών ατόμων με αναπηρία, είναι συνήθη φαινόμενα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Όλα γίνονται πιο σκοτεινά…
Αυτή η καταναγκαστική παιδικότητα στην οποία είναι καταδικασμένη να ζει η Gypsy κάποια στιγμή αποσυντίθεται. Από τα εκατοντάδες (και creepy) λούτρινα, τις ατελείωτες παιδικές ταινίες και τα βασανιστικά μελό τραγουδάκια, η Gypsy ξαφνικά ανακαλύπτει άλλο εαυτό: Sexting, αυνανισμός, role playing και bdsm φαντασιώσεις.
Μπορεί όμως σε ένα τόσο καταπιεστικό και ασφυκτικό περιβάλλον η μετάβαση αυτή στην ενηλικίωση να γίνει ομαλά; Χαρακτηριστική είναι η πολύ άβολη ερωτική σκηνή στην τουαλέτα του σινεμά. Στα 4 τελευταία επεισόδια η σειρά είναι αρκετά πιο σκοτεινή όταν εμφανίζεται ως καταλυτικός παράγοντας ένας νεαρός ο Nick, πού θα οδηγήσει τα πράγματα στο πολύ βίαιο φινάλε.
Τίποτα δεν είναι απλό…
Η σειρά δεν δίνει άλλοθι στην Dee Dee, δίνει όμως κάποια πράγματα για τη συμπεριφορά της. Εκτός από το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, ο χαρακτήρας της διαμορφώνεται και από μια καταπιεστική μητέρα. Δημιουργείται έτσι, θα λέγαμε, ένας φαύλος κύκλος τοξικής γονεϊκότητας.
Η Gypsy, είναι αδιαμφισβήτητα θύμα της μητέρα της αλλά δεν είναι άγγελος. Χειραγωγεί ξεκάθαρα τον Νικ, και κατευθύνει τα πράγματα σε ένα σημείο που δεν υπάρχει επιστροφή. Πώς μπορείς όμως να αποδώσεις δικαιοσύνη απέναντι σε κάποιον που έχει υποστεί δεκαετίες κακοποίησης και δεν διακρίνει το φανταστικό από το πραγματικό; Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην σκηνή με την ντουλάπα. Για χρόνια έχει μάθει να σκέφτεται, και να μιλάει σαν νήπιο, έχει μάθει ότι η ενηλικίωση και η ανάληψη ευθυνών είναι κάτι τρομακτικό που πρέπει να αποφύγει.
Διαρκής εναλλαγή συναισθημάτων…
Αρχικά εκνευρίστηκα. Μου φαίνονταν όλα υπερβολικά και ψεύτικα. Αυτό ήταν σχεδιασμένο απο τους δημιουργούς της σειράς γιατί ήταν όλα υπερβολικά και ψεύτικά. Μετά ηταν η θλίψη που προκαλούν οι σκηνές όπως αυτή με τα δόντια ή με τον σωλήνα σίτισης.
Το καστ βοήθησε πολύ με αυτο το κοντράστ συναισθημάτων… Η Πατρίσια Αρκέτ που υποδύεται την μητέρα, αλλάζει μορφές μπροστά στα μάτια μας όχι με την βοήθεια ειδικών εφέ αλλά με την υποκριτική της δεινότητα. «Άγγελος φύλακας», βασανιστής, δεσμοφύλακας και ένας άνθρωπος που καταρρέει μπροστά μας, όλα σε ένα πρόσωπο.
Η Joy King που υποδύεται την Gypsy έχει δύσκολο έργο: μεταφέρει στη μυθοπλασία ένα γνωστό και υπαρκτό πρόσωπο και παίζει σε δύο επίπεδα, αφού και η ηρωίδα της υποδύεται ένα άλλο εαυτό. Τα καταφέρνει όμως άριστα μεταφέροντας μας τη σταδιακή αλλαγή της Gypsy αλλά και το ποσό μπερδεμένη και τραυματικά στρεβλή ήταν η πραγματικότητα στην οποία αναγκάστηκε να ζήσει.
Να σημειώσω ότι δυστυχώς και η φωνή της πραγματικής Gypsy είναι έτσι όπως την ακούτε στη σειρά. Πολύ καλές οι Chloe Sevigny και Juliette Lewis (σε μικρό ρόλο).
Γνώριμες καταστάσεις…
Το #Πάτρα εδώ και μήνες είναι στα κορυφαία trend του twitter. Κανάλια έχουν αφιερώσει εκατοντάδες ώρες στο συγκεκριμένο θέμα. Εφημερίδα κυκλοφόρησε με φωτογραφία από νεκροψία μωρού. Ποιος ασχολήθηκε όμως με το πραγματικό πρόβλημα; Ποιες ασφαλιστικές δικλείδες υπάρχουν για να προστατευτούν τα παιδιά από τους ίδιους τους γονείς; Ποιοι μηχανισμοί στήριξης ή έλεγχου υπάρχουν για όσους δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στα γονεϊκά τους καθήκοντα;
Η δύσκολη επιλογή της ελευθερίας…
Κλείνοντας, για μένα από τις πιο σημαντικές στιγμές της σειράς είναι όταν η Gypsy στέκεται μπροστά στην ανοικτή πόρτα και δεν φεύγει. Γιατί αυτό που έμαθε είναι ότι δεν μπορεί να βασιστεί στον εαυτό της, ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει χωρίς κάποιον να αποφασίζει για εκείνην.
Τα τελευταία χρόνια νιώθω ότι ως κοινωνία έχουμε το ίδιο πρόβλημα με την Gypsy. Έχουμε μάθει να αποφασίζουν άλλοι για μας, έχουμε μάθει να φοβόμαστε να ζήσουμε, να δοκιμάζουμε τον εαυτό μας. Έχουμε ανταλλάξει την ελευθερία μας με μια απατηλή αίσθηση ασφάλειας. Η αδυναμία της κοινωνίας μας να ενηλικιωθεί, τη κάνει ευάλωτη στη χειραγώγηση, εξαρτημένη στη «πρόνοια» της εκάστοτε εξουσίας και της δίνει μία περιορισμένη και στρεβλή εικόνα της πραγματικότητας. Και αυτό όπως θα δείτε και στη σειρά δεν είναι καλό.
Δείτε το trailer και λεπτομέρειες εδώ…
