Ας Μιλήσουμε για την Οστεοπόρωση

Σε τι οφείλεται κυρίως η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση οφείλεται, στο μεγαλύτερο ποσοστό της, σε κληρονομικά αίτια. Αν η μητέρα ή η γιαγιά έχει πάθει οστεοπόρωση και έχει υποστεί κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα, είναι αρκετά πιθανό να πάθει οστεοπόρωση και η κόρη. Γι αυτό, για να ελαχιστοποιήσουμε την επίδραση της κληρονομικότητας, συνιστούμε – σε γυναίκες και άνδρες – να λαμβάνουν καθημερινά επαρκή ποσότητα γαλακτοκομικών (τουλάχιστον 3 μερίδες/ημέρα) και να ασκούνται (περπάτημα, γυμναστική, τρέξιμο). Επομένως, όταν υπάρχει το κληρονομικό ιστορικό στην οικογένεια, καλό είναι ο νέος άνθρωπος να ασχολείται σοβαρά με την υγεία των οστών του από νωρίς.

της Κατερίνας Κατσαλήρα – Ρευματολόγος – Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνων

Πότε φτιάχνονται τα πιο γερά οστά;

Τα πιο γερά οστά φτιάχνονται με την ολοκλήρωση της ανάπτυξης (20-23 ετών για αγόρια και κορίτσια). Γι’ αυτό πρέπει τα παιδιά να είναι ο κύριος στόχος στην προσπάθεια να αναπτυχθεί γερός σκελετός. Τα παιδιά πρέπει να τρώνε αρκετά γαλακτοκομικά (δύο ποτήρια γάλα και ένα γιαούρτι ή ένα κομμάτι τυρί ημερησίως). Αν δεν μπορούν να πιουν γάλα, μπορούν να αναπληρώνουν την αναγκαία ποσότητα σε ασβέστιο με το γιαούρτι, το τυρί (το κίτρινο έχει περισσότερο ασβέστιο από το άσπρο), το τοστ με κίτρινο τυρί, τη γαλατόπιτα, την τυρόπιτα (σπιτική κατά προτίμηση) ακόμα και το παγωτό.

Ο δεύτερος σημαντικότερος παράγοντας είναι η άσκηση. Τα παιδιά πρέπει να τρέχουν, να χοροπηδούν και να ασκούνται όσο μπορούν περισσότερο. Η άσκηση αυτή δίνει ερέθισμα στα οστά να φτιαχτεί γερός σκελετός. Η πολύωρη καθιστική ζωή αδυνατίζει τα οστά (ο οργανισμός μας για να εξοικονομήσει ενέργεια προκαλεί αδυνάτισμα και ατροφία σε όποιο όργανο δεν λειτουργεί όσο και όπως πρέπει, συγκεκριμένα στους μυς και τα οστά). Πρέπει λοιπόν να παρακινούμε τα παιδιά – και μαζί με αυτά και εμείς – να περπατάνε, να τρέχουν και να ασχοληθούν με κάποιο σπορ.

Υπάρχουν ασθένειες που προκαλούν οστεοπόρωση;

Οι περισσότερες χρόνιες παθήσεις μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά τη σκελετική υγεία. Μερικές από τις πιο κοινές είναι:

Ο σακχαρώδης διαβήτης (είτε ο νεανικός, είτε του ενηλίκου). Ειδικά όταν είναι αρρύθμιστος ή μη σωστά ρυθμισμένος για μεγάλο διάστημα. Εδώ η άσκηση και το περπάτημα κάνει καλό και στις δύο παθήσεις.
Οι διαταραχές του θυρεοειδούς, όταν δεν είναι ρυθμισμένος. Πολλοί ασθενείς παίρνουν φάρμακα για τη ρύθμιση του υποθυρεοειδισμού. Βάσει των οδηγιών του προσωπικού γιατρού, πρέπει να ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε οι εξετάσεις να είναι φυσιολογικές. Όταν παραμελείται ο τακτικός έλεγχος ή η θεραπεία μπορεί να έχουμε σοβαρή επίπτωση στα οστά από το νόσημα αυτό.
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Το νόσημα αυτό προκαλεί διόγκωση και πόνο σε πολλές αρθρώσεις στο σώμα, κυρίως όμως στα χέρια (δάχτυλα και καρπούς), στους ώμους, στα γόνατα, στα ισχία, και στους αστραγάλους αλλά και οπουδήποτε στο σώμα. Είναι σοβαρό νόσημα που μπορεί να προσβάλλει και άλλα όργανα όπως τον πνεύμονα, την καρδιά, τα μάτια, τα αγγεία κ.λπ. Χρειάζεται μακρά παρακολούθηση και θεραπεία. Από μόνο του το νόσημα αυτό μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση και μάλιστα σοβαρή. Όσο καλύτερα ρυθμισμένο είναι το νόσημα τόσο λιγότερη είναι η βλάβη στα οστά. Σημειώνουμε βέβαια, ότι και η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση όπως π.χ. η κορτιζόνη.
Παθήσεις του γαστρεντερικού όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn. Και αυτά τα φλεγμονώδη νοσήματα μπορούν προκαλέσουν οστεοπόρωση λόγω της φλεγμονής της ίδιας της αρρώστιας αλλά και λόγω κακής απορρόφησης του ασβεστίου και της βιταμίνης D, από το γαστρεντερικό. Σε αυτή την περίπτωση επίσης, η μακρά λήψη κορτιζόνης χωρίς προφύλαξη για τα οστά, μπορεί να προκαλέσει σοβαρό πρόβλημα.
Αιματολογικά νοσήματα όπως το πολλαπλούν μυέλωμα, που είναι σοβαρή πάθηση του αίματος και προκαλεί βαριά οστεοπόρωση με πολλά κατάγματα.
Άλλα ενδοκρινικά νοσήματα όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός (υπερλειτουργία μικρών αδένων –των παραθυρεοειδών – που βρίσκονται πίσω από τον θυρεοειδή και η διαταραγμένη λειτουργία τους έχει σοβαρή επίδραση στον σκελετό). Η αμηνόρροια και η ολιγομηνόρροια (λίγο ως καθόλου έμμηνος ρύση για μεγάλο χρονικό διάστημα τουλάχιστον πάνω από έξι μήνες). Ο υπογοναδισμός (διαταραχή λειτουργίας των ορμονών του φύλου σε άνδρες και γυναίκες). Το σύνδρομο Cushing και άλλες πολλές παθήσεις που μπορούμε και πρέπει να συζητήσουμε με το γιατρό μας.
Η νευρογενής ανορεξία που είναι πάθηση της εποχής μας και τη βλέπουμε να εμφανίζεται όλο και συχνότερα, ειδικά σε νέες γυναίκες και κορίτσια. Παρατεταμένη ανεπαρκής λήψη τροφής όπως πρωτεϊνών, βιταμινών και υδατανθράκων μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στον οργανισμό και συνεπώς και στο σκελετό(πιθανώς σοβαρά κατάγματα). Η θεραπεία είναι η σωστή διατροφή και η ψυχολογική υποστήριξη από ειδικό γιατρό αλλά και από την οικογένεια.
Διάφοροι τύποι καρκίνου, ειδικά των οστών και κυρίως όταν αυτοί συνοδεύονται με κακή θρέψη και καχεξία, όπως οι μεταστάσεις στα οστά, το λέμφωμα κ.λπ.
Μακροχρόνιες παθήσεις δυσαπορρόφησης από το γαστρεντερικό καθώς και μακροχρόνιες διάρροιες που έχουν σαν αποτέλεσμα μη καλή απορρόφηση των ουσιών που χρειάζονται τα οστά αλλά και τα υπόλοιπα όργανα.
Η παρατεταμένη ακινησία και κατάκλιση όπως π.χ. μετά από τροχαίο ή εγκεφαλικό. Η πολύμηνη παραμονή στο κρεβάτι, όπως σε μονάδες εντατικής θεραπείας ή και στο σπίτι, προκαλεί μεγάλη αραίωση των οστών. Η αποκατάσταση απαιτεί ειδικά προγράμματα άσκησης και φόρτισης από ειδικούς φυσιάτρους και φυσικοθεραπευτές.
Άλλα γενετικά νοσήματα του σκελετού όπως η ατελής οστεογένεση (μη σωστή ανάπτυξη των οστών εκ γενετής) και άλλες παθήσεις λιγότερο συχνές.

Υπάρχουν φάρμακα που προκαλούν οστεοπόρωση;

Υπάρχουν φάρμακα που επιβαρύνουν την οστεοπόρωση και γι αυτό πρέπει να είμαστε ενήμεροι και να συζητάμε με τον γιατρό μας. Ποτέ δεν πρέπει να διακόπτουμε κάποια θεραπεία για τον φόβο της οστεοπόρωσης. Πάντα πρέπει να ζητάμε τη συμβουλή του θεράποντα γιατρού.

Η κορτιζόνη είναι ένα φάρμακο που όταν δίνεται εκεί που χρειάζεται, μπορεί να σώσει ζωές. Σε μακροχρόνια χρήση όμως μπορεί να προκαλέσει σοβαρό πρόβλημα στα οστά. Γι αυτό μαζί με την έναρξη της κορτιζόνης (και εφόσον χρειάζεται να πάρουμε για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών) πρέπει να αρχίζει και θεραπεία προφύλαξης από την οστεοπόρωση.
Τα αντιεπιληπτικά σε μακροχρόνια χρήση μπορεί να επιδεινώσουν την απορρόφηση της βιταμίνης D, η οποία είναι μια βιταμίνη απολύτως απαραίτητη για γερά και υγιή οστά.
Χημειοθεραπευτικά φάρμακα, ιδίως για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού και του προστάτη.
Χρόνιος αλκοολισμός. Το αλκοόλ έχει άμεση δράση στα κύτταρα των οστών μας. Παράλληλα όμως ο αλκοολικός έχει μειωμένη θρέψη και γενικότερη κακή υγεία. Η ημερήσια ποσότητα αλκοόλ που δεν επιβαρύνει, αντιθέτως έχει ευεργετικά αποτελέσματα στον οργανισμό είναι 1-2 ποτηράκια κρασί για τις γυναίκες και 2-3 ποτηράκια την ημέρα για τους άνδρες. Για τα ισχυρότερα αλκοολούχα ποτά οι δόσεις είναι μικρότερες.
Μακροχρόνια λήψη λιθίου και αντιπηκτικών μπορεί να επιβαρύνει το πρόβλημα της οστεοπόρωσης.
Το κάπνισμα δεν μπορεί φυσικά να θεωρηθεί «φάρμακο» αλλά είναι αποδεδειγμένη η κακή δράση του πάνω στα οστά. Μάλιστα, όσο περισσότερα χρόνια καπνίζουμε τόσο χειρότερα είναι τα πράγματα. Φυσικά δεν πρέπει να παραλείψουμε τη πολύ κακή δράση του σε όλα τα όργανα και κυρίως στο αναπνευστικό καθώς και την και δυνατότητα καρκινογένεσης.
Φυσικά η μακροχρόνια χαμηλή λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D είναι γνωστό πόσο επιβαρύνει τη σκελετική υγεία και οδηγεί σε οστεοπόρωση με πιθανά κατάγματα.

Η κατάσταση της οστεοπόρωσης στην Ελλάδα

Ο Σύλλογος Σκελετικής Υγείας Πεταλούδα ύστερα από εκτενή μελέτη και έρευνα σε 10.000 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα δημοσιοποιεί μέρος των ευρημάτων της έρευνας του:

Ο Σύλλογος μέτρησε 10.000 γυναίκες και για πρώτη φορά εξήγαγε τα επιδημιολογικά στοιχεία της οστεοπόρωσης στην Ελλάδα. Τα στοιχεία αναλύθηκαν στατιστικά στο Εργαστήριο Έρευνας Μυοσκελετικών Παθήσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών και δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης «Σκελετική Υγεία».
Διαπιστώθηκε ότι το 20% των γυναικών μπαίνει στην εμμηνόπαυση με ήδη προυπάρχουσα οστεοπόρωση.
Επιπλέον, σε ηλικία 70 ετών περισσότερες από τις μισές Ελληνίδες έχουν εγκατεστημένη οστεοπόρωση.
Επίσης, 3 στα 4 υπερήλικα άτομα έχουν σοβαρό πρόβλημα οστεοπόρωσης.
Στις γυναίκες κάτω των 50 ετών, δηλαδή γυναίκες πολύ νέες που δεν έχουν μπει στην εμμηνόπαυση, βρέθηκε ότι ένα μεγάλο ποσοστό (35,4%) έχει ήδη ελαττωμένη οστική μάζα, στοιχείο που δημιουργεί ανησυχία.
Στο σύνολο του γυναικείου Ελληνικού πληθυσμού άνω των 50 ετών (2.400.000, απογραφή 2003) οι 855.500 Ελληνίδες έχουν οστεοπόρωση, δηλαδή το 35%.
Το 51% των Ελληνίδων άνω των 50 ετών που είχαν ήδη μπει στην εμμηνόπαυση δεν είχε κάνει μέτρηση οστικής πυκνότητας, ενώ στις περισσότερες αγροτικές και ορεινές περιοχές της πατρίδας μας το 48% αγνοούσε τελείως το γεγονός και συμμετείχε τυχαία στη μελέτη.
Οποιοσδήποτε έχει πάθει ένα τουλάχιστον κάταγμα χαμηλής βίας στο παρελθόν σε οποιοδήποτε σημείο του σκελετού του έχει υψηλό κίνδυνο οστεοπόρωσης. Στην Ελλάδα το 32% των γυναικών άνω των 50 ετών αναφέρει ότι έχει υποστεί ένα κάταγμα στο παρελθόν.
Το 85% των ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 70 ετών βρέθηκε ότι πέφτει μία τουλάχιστον φορά τον χρόνο.