Δαμάζοντας τα Κύματα: Τελικά πόσο έχουμε προχωρήσει;

Μπορεί μία ταινία που είναι γυρισμένη πριν 25 χρόνια και διαδραματίζεται τη δεκαετία του ’70 να αφορά το σήμερα;

Δυστυχώς ναι.

του Βαγγέλη Καρατζά – Πατέρας παιδιού στο Φάσμα του Αυτισμού

Στην ταινία Δαμάζοντας τα Κύματα / Breaking the Waves, παρακολουθούμε την ιστορία μιας νέας γυναίκας, της Μπες, σε ένα σκωτσέζικο απομακρυσμένο χωριό.

Η Μπες έχει χάσει τον αδερφό της, έχει νοσηλευτεί σε ψυχιατρική κλινική, ζει σε ένα ασφυκτικά συντηρητικό περιβάλλον, δεν έχει καμία ερωτική εμπειρία και παντρεύεται τον Γιάν, ενα ξένο που δουλεύει σε πλατφόρμα εξόρυξης

Όταν επέλεξα να δω αυτή την ταινία ήταν γιατί την είχα βρει σε μία λίστα για ταινίες που αναφέρονται στην αναπηρία, αλλά αυτός δεν είναι ο πυρήνας του έργου και τελικά ίσως και καλύτερα.

Η Ερωτική επιθυμία…

Η ερωτική ζωή της Μπες ξεκινάει στο γαμήλιο γλέντι, στην τουαλέτα κάπως άβολα, κάπως αστεία.
Το ματωμένο νυφικό, αντικαθιστά το παραδοσιακό ματωμένο σεντόνι.

Ακολουθεί σιγά-σιγά η γνωριμία της με το αντρικό σώμα και η χαρά, το πάθος που προσφέρει η ερωτική επαφή και η οικειότητα.

Ο Λανς Φον Τρίερ τα αποτυπώνει αυτά χωρίς πουριτανισμό ή ωμότητα, με τη φυσικότητα που αρμόζει στην σωματική οικειότητα δύο ανθρώπων.

Όμως μετά από ένα εργατικό ατύχημα ο Γιαν μένει παράλυτος και αφού δεν μπορεί να έχει πλέον ερωτική ζωή με την Μπες, ζητάει από αυτήν να έχει ερωτικές εμπειρίες με άλλους άντρες, και μάλιστα να του λέει τι κάνει.

Από δω και πέρα η ταινία αλλάζει, γίνεται σκοτεινή, το σεξ από κάτι απλό και όμορφο γίνεται για την Μπες, κάτι ανούσιο, κάτι γκροτέσκο.

Η Καταπίεση…

Σε έναν ιδεατό κόσμο η θρησκεία είναι ένα καταφύγιο πνευματικότητας και παρηγοριάς, η οικογένεια είναι το πλαίσιο στήριξης του καθενός μας που μας βοηθάει να ωριμάσουμε και να γίνουμε αυτάρκεις και μια μικρή κοινότητα λειτουργεί ως κυψέλη αλληλεγγύης που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά.

Δυστυχώς όμως για την Μπες αλλά και για τη δική μας πραγματικότητα, τίποτα από αυτά δεν ισχύει.

Η θρησκεία λειτουργεί ως μηχανισμός καταπίεσης όπου επικρατεί ο πουριτανισμός και η οπισθοδρόμηση, όπου οι γυναίκες έχουν διακοσμητικό και δευτερεύοντα ρόλο και όλα λειτουργούν κάτω από το καθεστώς των τύψεων και του φόβου για το πυρ το εξώτερο.

Στην ουσία αυτό που επιβάλλεται στην Μπες είναι ότι η γυναίκα μπορεί να έχει μόνο έναν από τους 3 ρόλους: παρθένα, σύζυγος ή πορνη.

Η γυναίκα είναι στον έλεγχο της οικογένειας ακόμα και αφού παντρευτεί, και η οικογένεια δεν λειτουργεί υποστηρικτικά παρά μόνο επικριτικά και με χειραγώγηση .

Το μικρό χωριό όπως σε επαρχιακα μέρη σε όλο τον κόσμο, είναι ένα θερμοκήπιο σεξισμού και σκληρότητας, όπου αναπαράγονται στερεότυπα, περιθωριοποιείται και δαιμονοποιείται κάθε τι το διαφορετικό.

Το Διαφορετικό…

Η Μπες έχει μία στρεβλή αντίληψη της πίστης και το πού μπορεί να οδηγήσει αυτή, μία παιδική αθωότητα και αφέλεια που δεν ταιριάζει με την ηλικία της και μια ταραχώδη ψυχοσύνθεση.

Οι γιατροί την αντιμετωπίζουν ψυχρά και κλινικά με την εύκολη λύση του εγκλεισμού, η μητέρα της την ελέγχει ασφυκτικά, ακόμα και ο ομολογουμένως σε δύσκολη κατάσταση Γιαν, τη
χειραγωγεί και τη σπρώχνει σε λάθος κατεύθυνση

Σε μία κατεύθυνση όπου θα αντιμετώπισει το πιο απάνθρωπο πρόσωπο των ανδρών.

Η Σύνδεση με το σήμερα…

Η σκηνή που τα παιδιά του χωριού την λιθοβολούν για τις «αμαρτίες» μου έφερε στο μυαλό περιπτώσεις όπως της Δήμητρας στη Λέσβο όπου ένα περιστατικό με εφήβους ήταν καταλυτικό για τα γεγονότα που ακολούθησαν όπως και στην περίπτωση της Μπες.

Και μπορεί να μη ζούμε στην Σκωτία του 1970, όμως πολλές φορές νιώθω οτι η κοινωνία μας γυρνάει προς τα πίσω, σε αντιλήψεις μεσαιωνικές και σεξιστικές όσον αφορά τη γυναίκα και τη θέση της στην κοινωνία και στην οικογένεια.

Είναι ακόμα νωπό στο μυαλό μου ένα κείμενο που αναπαράγεται στο διαδίκτυο, με αφορμή τις γυναικοκτονιες και τα περιστατικά σεξουαλικής βίας που απασχολούν την επικαιρότητα το τελευταίο καιρό και προτρέπει τις κοπέλες να φέρνουν τους συντρόφους στο σπίτι, να τους βλέπουν οι γονείς…

Λες και το πρόβλημα δεν είναι οι βιαστές και οι δολοφόνοι, λες και το πρόβλημα θα λυθεί περιορίζοντας την αυτονομία και την ελευθερία της σύγχρονης γυναίκας εγκλωβίζοντας την στην κηδεμονία της Αγίας ελληνικής οικογένειας.

Η Ταινία σήμερα…

Η διαχρονικότητα του θέματος, η συγκλονιστική ερμηνεία της Emily Watson που ήταν υποψήφια για Όσκαρ, η ιδιαίτερη κινηματογράφηση που δίνει μία αέναη κίνηση στην ταινία και ένα από τα καλύτερα soundtrack που ‘χω ακούσει ποτέ, σε συνδιασμό με τα άγρια σκωτσέζικα τοπία που παρουσιάζονται σαν πίνακες, κάνουν τη ταινία να ξεχωρίζει ακόμα και 25 χρόνια αργότερα.