Ας μιλήσουμε για την "Κουλτούρα του Θύματος"

Στην κουλτούρα του θύματος το πρώτο που μαθαίνεις είναι…
Να φοβάσαι και να σωπαίνεις. Ή ακόμη και να δικαιολογείς!

της Ελένης Καραγιάννη – Συντονίστρια εκπαίδευσης προσφύγων στη δομή φιλοξενίας Σχιστού – Εικαστικός

Μιλήσαμε αρκετά για την κουλτούρα του βιασμού. Τόσο που έχω την εντύπωση πως υπάρχει ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε μια πικάντικη και χωρίς νόημα συζήτηση που τελικά θα ξεκινάει και θα τελειώνει στο τι έκανε ο κάθε είδους βιαστής. Ωστόσο κατά τη γνώμη μου αυτή είναι η μισή εικόνα.

Δίπλα στην κουλτούρα του βιασμού και της τοξικής αρρενωπότητας, υπάρχει η κουλτούρα του θύματος και της παθητικής θηλυκότητας.

Είναι κουλτούρα;

Ναι είναι.

Έτσι μας μεγαλώνουν και αυτό είναι κάτι γνωστό που έχει αναλυθεί από τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Συμβαίνει και σε αυτόν τον τόπο και θα είναι ψέμα όποια γυναίκα ισχυριστεί πως δεν είχε κάποια στιγμή στη ζωή της, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αγκαλιάσει αυτήν την κουλτούρα.

Απ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις κακοποίησης που έχουν αναδυθεί τελευταία, ήταν μία που με λύπησε περισσότερο. Είναι η περίπτωση εκείνης της όμορφης Ελληνίδας ηθοποιού που, όπως η ίδια δήλωσε, έμεινε σε μια κακοποιητική σχέση κάνοντας χρήση Λεξοτανίλ. Και την πιστεύουμε, γιατί είναι σίγουρο, πως εάν ένας άντρας χτυπήσει μια γυναίκα δημοσίως στον εργασιακό του χώρο, θα το επαναλάβει και πίσω από τις κλειστές πόρτες και στη δική του γυναίκα.

Η όμορφη αυτή ηθοποιός υπέμεινε, κρύφτηκε, ανέχθηκε, απορρόφησε όλη αυτήν την βίαιη και υστερική συμπεριφορά, σιωπώντας. Δεν ήταν μια γυναίκα με περιορισμένες ευκαιρίες που υπέμεινε γιατί δεν είχε πόρους να ζήσει ή γιατί σκεφτόταν τα παιδιά της. Δεν ήταν μια γυναίκα από κάποια καταπιεστική θρησκεία, μια Ρομά, ή μια πρόσφυγας άνεργη γυναίκα. Είναι μια επώνυμη, εργαζόμενη και καλλιεργημένη γυναίκα, που γεννήθηκε σε μια Δυτική Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία υποτίθεται πως τα μέλη της απολαμβάνουν προστασία και δικαιώματα. Και δεν ήταν μόνο αυτή. Ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης είχε σχέση διαβάζω και με άλλες επώνυμες, ταλαντούχες, όμορφες γυναίκες από την ελληνική θεατρική σκηνή.

Όλες αυτές οι γυναίκες είναι σχεδόν σίγουρο πως θα δέχθηκαν βία, απόρριψη, απαξίωση και προσβολή της αξιοπρέπειάς τους.

Γιατί όμως όλες αυτές σιώπησαν; Γιατί οι γυναίκες σιωπούμε;

Άλλες παίρνουν Λεξοτανίλ, άλλες κάνουν θεραπεία, άλλες απορρίπτουν τους άντρες ή ακόμη και το ίδιο τους το φύλο. Αλλά πάντα σιωπούμε.

Στην κουλτούρα του θύματος είναι το πρώτο που μαθαίνεις. Να φοβάσαι και να σωπαίνεις. Ή ακόμη και να δικαιολογείς.

“Είχε δύσκολη παιδική ηλικία!”, μου είπε κάποτε μια γυναίκα προσπαθώντας να δικαιολογήσει την αγενή συμπεριφορά του άντρα της.

Η απαξίωση της προσωπικότητας εσωτερικεύεται και δημιουργεί ψευδαισθήσεις. Ότι το αξίζεις. Ότι έτσι είναι κάποια πράγματα. Ότι θα χαθείς χωρίς “Αυτόν”. Ότι είναι καλύτερός σου ή ότι είσαι πολύ μεγάλη ή πολύ μικρή, ή πολύ παχιά ή πολύ αδύνατη, ή πολύ άσχημη ή πολύ όμορφη, ή πολύ ξανθιά ή πολύ μελαχρινή, για να βρεις μια άλλη καλύτερη σχέση.

Πόση απαξίωση έχει απορροφήσει το φύλο μας! Πόσες φορές έχουμε προσαρμόσει ή ακυρώσει τις ανάγκες μας για να ικανοποιήσουμε έναν άντρα; Πόσες φορές είδαμε ως “κανονικότητα” ακόμη και “ευλογία” τον αγενή, εγωπαθή, βίαιο, νάρκισσο που κοιμόταν δίπλα μας;

Δεν τα γράφω για να γεμίσουμε από ενοχές, αλλά για να συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η κουλτούρα του θύματος έχει ρίζες. Είναι κληρονομιά. Κουβαλάει τις φωνές των γυναικών που πέρασαν πριν από εμάς. Είναι το κλάμα των γυναικών της οικογένειάς μας…της χώρας μας,.. του κόσμου. Έρχεται από το παρελθόν, στιγματίζει το DNA, καταπιέζει το θυμικό, περιφέρεται σαν ουρλιαχτό στον ουρανό, διαπερνά τα δάση σαν σκιά, σαν τη φωνή την αρχέγονη, την πρώτη, την κραυγή της Εύας.

Η εσωτερίκευση της σεξιστικής βίας δεν θα τελειώσει με το #MeToo…

Ότι εκφράζεται στα social media δεν σημαίνει πως γίνεται αυτόματα και μια νέα θετική κουλτούρα. Θέλει πρώτα από όλα να καταλάβουμε οι ίδιες την ανάγκη για αλλαγή. Πως ο σεξισμός, η βία, η κακοποίηση και το πνεύμα της Πατριαρχίας πρέπει να πεθάνει πρώτα μέσα μας. Να κατανοήσουμε, ώστε να είμαστε σε θέση να καταδικάσουμε τις φωνές της κοινωνίας και τα στερεότυπα εκείνα που θέλουν τη γυναίκα το αδύναμο και το παθητικό θηλυκό που “σώζεται” από τον Μεσσία άντρα.

Όχι δεν βγήκες από τα πλευρά του άντρα. Από το σώμα της μάνας σου γεννήθηκες και γι’ αυτό δεν χρειάζεσαι προστάτες πεφωτισμένους, Μεσσίες και Νταβατζήδες “τρυφερούς”. Δεν πειράζει αν κοιμάσαι μόνη τα βράδια ή αν δεν σε δει νυφούλα ο μπαμπάς. Η χειραφέτηση δεν θα συμβεί ποτέ εάν περιμένεις να γίνουν ιδανικοί οι άντρες.

Θα είσαι ελεύθερη να διεκδικήσεις μόνο όταν μπορέσεις να δεις τον εαυτό σου να ζει, να υπάρχει και να δημιουργεί. Μόνη. Όχι σαν αξεσουάρ ή αντικείμενο. Όχι σαν μαθήτρια ή κόρη του άντρα που έχεις δίπλα σου. Μπορείς; Εγώ λέω ναι. Η δύναμη είναι επιλογή, στάση και αντίληψη. Δόξα τω Θεώ δεν ζεις στο Αφγανιστάν.

Θα ακουστεί κλισέ, αλλά το ότι μπορείς να τα καταφέρεις μόνη σου, δεν σημαίνει ότι είσαι μόνη σου. Αν γκουγκλάρεις τις λέξεις “Υποστήριξη γυναικών” θα σου βγάλει δεκάδες κέντρα, αριθμούς, καταφύγια, υπηρεσίες συμβουλευτικής, ξενώνες, δικηγόρους κ.α. που μπορούν να σε βοηθήσουν.

Και τις γράφω αυτές τις γραμμές με συγκίνηση, έχοντας στο νου μου κάποιες φίλες, οι οποίες αποφάσισαν να σταθούν μόνες τους και να κλείσουν την πόρτα στην λεκτική και σωματική βία. Κάποιες από αυτές ήταν άνεργες και με παιδιά όταν το έκαναν. Δεν ήταν εύκολο. Δεν είναι ποτέ εύκολο. Αλλά τα κατάφεραν.

Γιατί αλλιώς,τελικά, αν δεν τολμήσουμε να υψώσουμε το ανάστημά μας, δεν θα διαφέρουμε και πολύ από τις γυναίκες εκείνες που καταπιέζονται από τις κακές θρησκείες και τους κακούς θεούς που τις πνίγουν κάτω από μπούργκες και μαντίλες.

Άνοιξε τις πόρτες.

Οι Θεοί έχουν πεθάνει.

Πέτα την μαντήλα σου.

Δεν είσαι θύμα.